Dagur - 29.09.1999, Blaðsíða 4

20-MIÐVIKUDfiGUR 29. SEPTEMBER 1999

LIFIÐ I LANDINU
"Við viljum ekki að
einkaiíf kjörinna
fulltrúa verði efni í
veisluhöld
slúðurblaða eða
álíka pappíra. Hér í
London - háborg
ofsókna og eineltis
lágkúrunnar - er
fullkomlega Ijóst að
við heima höfum
ekki misst neitt
með því að virða
friðhelgi fólks í
opinberum
stöðum," skrifar
Stefán Jón Hafstein
frá London.
Éinkalíf forseta
London, 27. sept.:
Forseti vor hefur oskað
eftir því að þjóðin veiti sér
„tilfinningalegtsvigrúm" til
aðjjróa samband við konu.
I sögulegu viðtali við Stöð
2 í síðustu viku komst forseti
lýðveldisinsmjög vel frá því
erfiða verkefni að segja að
hann ætti í ástarsambandi
við konu. Hún hefur sést af
og til við opinberar athafnir
að undanfömu. Nú var stað-
festur orðrómur um nýja
konu í lífí forsetans. Auðvitað orðaði forseti
þessa hluti alla mjög almennt og smekklega -
en kjarni málsins var öllum Ijós.
Forsetinn var auðvitað ekki að biðja um
neitt leyfí. Hann þarf þess ekki. Hann var að
sinna lágmarks upplýsingaskyldu um einka-
hagi sína.
En hér hangir fleira á.
Hjónaframboð
Þegar Ólafur Ragnar Grímsson bauð sig
fram til forsetaembættisins var ræða hans i
Ijósi fjölmiðla heima á Barðaströnd um allt
annað mál: Um að þau hjónin byðu sig fram.
I kosningabaráttunni og embættistíð Ólafs
Ragnars var Guðrún Katrín „sólargeislinn á
Bessastöðum" og markvisst spiluð upp í þá
stöðu. Þetta var ekki aðeins herfræðilega
heppilegt fyrir gamla stríðsherrann - heldur og
einstaklega vel sniðið að sambandi þeirra
hjóna og rómaðri framgöngu Guðrúnar
Katrínar. Hún bræddi hvert hjarta sem bræð-
andi var.
Þetta gekk fullkomlega upp.
Nema. Þetta var ótrúlega gamaldags.
Guðrún Katrín
Guðrún Katrín var frábær í hlutverki sínu á
Bessastöðum, þjóðarsómi og öllum
harmdauði. Eins og þau hjónin stilltu sér upp
saman var hún í hefðbundnu kynhluverki eig-
inkonu framamanns. Vigdís Finnbogadóttir
sýndi að forseti án maka er ekkert vandamál,
og Guðrún Katrín sýndi að maki forseta getur
verið álitsauki. Hlutverk þessara tveggja
kvenna á Bessastöðum voru jafn ólík og hægt
er að hugsa sér. En gerði ekkert til. Svona
vildu Ólafur Ragnar og Guðrún Katrín hafa
það og meirihluti þjóðarinnar samþykkti með
dúndrandi lófataki.
Hlutverk maka háembættismanns er hvergi
til nema í meðförum þeirra sem á halda. í til-
viki forsetahjónanna var það hlutverk mótað í
sviðsljósinu. Aðrir hafa ólíkan hátt á: Hjörleif-
ur Sveinbjömsson maki borgarstjóra er áber-
andi hlédrægur, og svo er um Astríði
Thorarensen maka forsætisráðherra. Bæði
sinna „skyldum" af sóma en halda einkar vel
til hliðar persónum og einkalífi, svo til fyrir-
myndar er.
I þessum efnum er einfaldlega ekkert ein-
hlýtt.
DaHa og Tiima
Það er sameiginlegt öllum í fjölskyldu Ólafs
Ragnars, að þeim var falið opinbert hlut\'erk
eftir að hann varð forseti. Böm Vigdísar og
Kristjáns Eldjárns höfðu aldrei neitt sambæri-
legt hlutverk. Svo vel vill til að dætur þeirra
Ólafs Ragnars og Guðrúnar Katrínar - Dalla
ogTinna - eru vel gerðar og frambærilegar
ungar konur á eigin forsendum. Ella hefði
mátt ldúðra þeim inn í einhverja veislukjóla
ímynd sem hæfir hvorki persónu þeirra né
hefð í íslensku þjóðlífi. Hlutverk þeirra var
mjög erfitt, en sinnt með sóma bæði fyrir og
eftir andlát Guðrúnar Katrínar. Ur því að
þeim var falið hlutverk á annað borð er ekki
hægt að segja annað en vel hafí tekist til.
En hér er kjami málsins: í forsetatíð Ólafs
Ragnars Grímssonar hefur verið almenn til-
hneiging til að færa tiltekna þætti tengda
embættinu í vaxandi mæli framar í sviðsljósið.
Hreint út sagt: Ef Guðrún Katrín og dætumar
hefðu ekki verið jafn alþýðlegar og sterkar
persónur og raun ber vitni hefði forsetaemb-
ættið verið á hættulegri braut inn í glans-
myndaheim.
Sem er það síðasta sem maður vill.
Hvað nú?
Allt er þetta rakið til að setja ósk forseta um
„svigrúm" í samhengi.
I fyrsta lagi var rétt hjá honum að skýra
stuttlega - en innilega - frá stöðu mála. Við lif-
um í svo litlu þjóðfélagi að enginn möguleiki
er á því fyrir mann í stöðu Ólafs Ragnars að
eiga alveg lokað einkalíf. Betra að skýra málið
áður en Gróa á Leiti gerir það.
I öðru lagi má skilja orð hans sem ósk um
að fá að vera í friði með einkalíf sitt. Við Is-
lendingar höfum aldrei tekið þann rétt frá
framámönnum okkar. Það hafa aðrar þjóðir
gert með afleiðingum sem eru okkur víti til
vamaðar. Ekki er hægt að ímynda sér að
nokkur skynug manneskja setji sig á móti því
að forseti „þrói samband" við hveija þá per-
sónu sem hann kýs. Með fylgja bestu ham-
ingjuóskir.
Og þá er það þriðji punkturinn: Einkalíf á
að vera það. Einkalíf. Embættið og persónan
sem gegnir því hafa engin skýr mörk. En þau
verða að vera einhver. Við höfum vanist því að
hafa þau skörp.
EkM
Við viljum ekki að einkalíf kjörinna fulltrúa
verði efni í veisluhöld slúðurblaða eða álíka
pappíra. Hér í London - háborg ofsókna og
eineltis lágkúrunnar - er fullkomlega ljóst að
við heima höfum ekki misst neitt með því að
virða friðhelgi fólks í opinberum stöðum.
En þar er kengur á móti: Fjölmiðlum er
ekki einum um að kenna. Freistingin til að
fóðra þá er oft sterk. Nú á tímum er stigvax-
andi þorsti fjölmiðla í gott slúður, sem freistar
ráðamanna að svala með tilheyrandi egohress-
ingu. Því er rétt að staldra við.
Forseti biður um svigrúm og hann á að fá
það. En við viljum Iíka fá okkar svigrúm. Til
að vita jafii lítið og við þurfum.
UMBUÐA-
LAUST
Stefán Jón
Hafstein
skrifar
IMENNINGAR
LÍFID
Ort í þágu þjálfunarlaugar
Nú á föstudags-
kvöldið, I. októ-
ber, kl. 21 efna
Lionsldúbbur
Akureyrar og
Lionsklúbbur-
inn Vitaðsgjafi
til hagyrðinga-
og skemmti-
kvölds í íþrótta-
húsinu við
Hrafnagils-
skóla. Allur að-
Meðal
hagyrðinga er
Björn Ingólfs-
son skólastjóri
á Grenivik.
gangseynr mun
renna til bygg-
ingar þjálfun-
arlaugar við endurhæfingar-
deild FSA á Kristnesi, sem ver-
ið hefur eitt stærsta styrktar-
verkefríi Lionsklúbba við Eyja-
Ijörð og í Þingeyjarsýslum á
undanförnum árum.
Óhætt er að segja að til hag-
yrðingakvöldsins mæti einvala
lið spaugsamra hagyrðinga og
verður vafalítið stungið á við-
kvæmum þjóðfélagsmálum.
Stjómandi verður Birgir Svein-
bjömsson en hagyrðingarnir
eru þeir Bjöm Ingólfsson,
Björn Þórleifsson, Hákon Aðal-
steinsson, Pétur Pétursson og
Hjálmar Freysteinsson. Þá
munu einnig koma fram
söngvararnir Öskar Pétursson
og Hulda Björk Garðarsdóttir.
Allt mun þetta fólk gefa sína
vinnu í þágu góðs málefnis.
Þetta er annað árið í röð sem
efnt er til styrktarsamkomu af
þessu tagi í Eyjaijarðarsveit því
Lionsklúbbur Akureyrar stóð
íyrir réttu ári fyrir ljáröflunar-
samkomu með líku sniði í
Freyvangi en þá komust færri
að en vildu. Til að tryggja hús-
pláss ákváðu áðurnefndir tveir
ldúbbar að taka höndum sam-
an og endurtaka skemmtunina
í íþróttahúsi Hrafnagilsskóla,
sem rúmar fleiri. Forsala að-
göngumiða er í Bókabúð
Jónasar á Akureyri.
Bygging þjálfunarlaugarinnar
í Kristnesi er langt á veg komin
og hefur verið framkvæmt fyrir
nær allt það fé sem safnast
hefur, rösar 20 milljónir króna.
Nýverið barst í söfnunina
minningargjöf frá einstaklingi
að upphæð 500 þúsund krónur
og er sú gjöf gott dæmi um
hvaða velvilja verkefnið hefur
hvarvetna mætt.
Léttrómantísk dogmamynd
SÍÐASTI SÖNGUR MIFU-
NE(Mifunes sidste sang)
Leikstjóri: Sören Kragh-Jacob-
sen
Handrit: Sören Kragh-Jacobsen
ogAnders Thomas Jensen
Aðalhlutverk: Anders W. Berthel-
sen (úr Taxa), Iben Hjejle, Jesper
Asholt og Emil Tarding.
MENNINGAR
VAKTIN
Dogmakastið danska hefur nú
getið af sér þrjár kvikmyndir
sem allar hafa náð talsverðum
vinsældum í Danmörku og víðar auk
þess að hafa landað nokkrum verðlaun-
um. Þannig hlaut Síðasti söngur Mifu-
ne, sem var frumsýnd í Háskólabíó sl.
föstudag, Silfurbjörninn í Berlín á
þessu ári auk þess sem Iben Hjejle
hlaut sérstök verðlaun fyrir framúr-
skarandi leik. Nú hefur Mifune verið
seld til yfir 40 landa og hvorki fleiri né
færri en 16 dogma-myndir eru í bígerð.
Aðeins helmingur þeirra verður gerður
á Norðurlöndum en hinar verða teknar
í Frakklandi, Namibíu ogAmeríku.
Lóa
Aldísardóttir
skrifar
Uppinn hverfur tH upprunans
Mifunes sidste sang segir frá
ungum uppa í Kaupmannahöfn
sem hrekkur upp með andfælum
síðla brúðkaupsnætur sinnar við
fréttir um andlát föður síns.
Kersten á ekki annars úrkosta en
að halda til heimahaganna til að
ganga frá málum föður síns.
Uppruna sínum hefur Kersten
haldið leyndum fyrir unnustunni
og uppavinunum enda heimahag-
arnir ekki par fínir - Kersten ólst
upp hjá föður sínum og þroska-
heftum bróður á niðurníddum afskekkt-
um búgarði.
Kersten snýr því aftur heim til að selja
búgarðinn og koma bróðurnum þroska-
hefta fyrir einhvers staðar. Víkur þá sög-
unni til ungrar konu, yfirstéttarmellu,
sem vill þvert á móti flýja borgina og
perversjónir hennar. Af tilviljun lendir
yfirstéttarmellan unga sem ráðskona á
búgarðinum til að Kersten geti gengið
frá málum tjölskyldunnar en eins og lög
gera ráð fyrir fara þau Kersten og Liva
að draga sig saman.
Ferskleikiim hnrfinn
Mifune er létt og notaleg mynd, laus við
tepruskap og uppskafningshátt í Ieik og
umgjörð. Sum atriðin er kostuleg, m.a.
kaffiboðið með Rud og vinum hans, og
myndin er í heild sinni vel leikin, fer vel í
sálu og reynir hvorki á jafnvægisskynið
eða fókuseringartilhneigingu augna líkt og
fyrirrennari hennar Festen. En af sömu
sökum er Mifune ekki eins áleitin. Sagan
er fyrst og fremst notaleg og Kragh-Jacob-
sen hefur tekist að Iáta áhorfendur gleyma
dogma-grunni myndarinnar og af því leiðir
að myndin rennur misfellulaust. En um
leið nær hún ekki sömu græðgislegu tök-
um á manni og fyrri dogmamyndir. Snilld-
in í Idioterne var ekki sú að hún notaði
tæknilegar takmarkanir Dogma-yfirlýsing-
arinnar heldur sú að leikstjórinn nýtti sér
aðferðina til að leika sér með og móta
innihaldið. Kragh-Jacobsen fylgdi hins
vegar Dogma-kenningunni til að búa til
hefðbundna léttrómantíska mynd í betri
kantinum.
SUM SÉ: Um fram allt sæt, falleg og
vel gerð mynd. Kragh-Jacobsen hefur náð
tökum á dogma-tækninni en um leið
hverfur ferskleikinn og sá hrái innileiki
sem greip mann við fyrstu tvær dogma-
myndimar.
og Fávitana.
Þriðja dogmamyndin
skortir ferskleikann og
ævintýramennskuna
sem einkenndi Veisluna