Dagur - 04.12.1999, Blaðsíða 10

10 - LAUGARDAGUR 4. DESEMBER 1999
ÞJÓÐMÁL
Xfc^HT'
Fundiim stemgervingiir
á Náttúrufræðistofnim!

Se&ir Rannsóknar
rað steingervmg
Forstjóri Náttúru-
fræðistofuunar gagn-
rýnir Rannsóknarráð
ríkisins harðlega.
Mikið hatterí utanum
lága styrki. Spyr
hvort afgreiðslur ráð-
ist af annarlegum
hagsmunum.
Jón Gunnar Otlósson, forstj'óri
N«1ttúrufræð»stofnunar íslands,
gagnrymli Rannsóknnrrdð ríkis-
Íns harðlega í sctningarr.eðu á
arsfuntlí Náttúrufræðistofnunar
á dögunum og knliaði Ranrtr
| sóknarróð þar JKólfgcrðan stein-
ger\ ingM eða í bcsta falli „ójirosk-
ii barn sem er að reyna að vera
r fsSSSbá
byggt upp „mikið, mannfrckt og
dvrt kcrfl, að evrópskri fyrir-
inynd, til að úthiutn slyrkjum”
cn styrkirnir
sjálfir væru Uig-
ir. Engir af vís-
indamönnum
Náttúrufræðí-
stofnunar
hefðu verið
beðnir um að
taka sæti I
fagráði, úthlut'
unamcfnd cða
öðrum nefnd-
um á vcgum
Rannsóknar-
ráðs ríkisins, cn
víð Náttúru-
fræðistofnun
starfí }»ó Ijórir
tugir háskóla-
mcnntaðra vfs-,
JmternimMm
Jón Gunnar Ottóson: Öllumþremur
styrkumsóknum Náttúnufræöislofn -
unar hafnad aí annarlegum ástæð-
um?
áætiun Rannsóknarr.íðs ríkisins
urn rannsóknir á sviði umhverf-
isntála og styrkir auglýslir og
sóttu margir
um. „I>ar á
meðal slærsta
rannsókna-
stofnun um-
hvcrfísráðu-
neytisins, Nátt-
úrufncðistofn-
un íslands, scm
scndi Rann-
sóknarráði tvær
umsóknir á cig-
in vcgum og
cina í sam-
vinnu við
nokkrar nðrar
rannsókna-
stofnanir ríkís-
ins og Háskól-
ann. Niður-
staðan í siuttu >
sóknarráð saniþykkti að vcita 5
milijónum króna tii hennar á ár*
inu 1999 og stofnanirnar vorti
hcðnar um að scnda inn nýja
áætlun hyggða á þcssnri brcyt-
ingu. Það gcrðu j»ær og scttu
fram tiilögu scm byggðist mcðai
annars á }>ví að Náttúrufrxeði-
stofnun ísiands hcfðí forgöngu i
verkcfninu. öllum að óvörum
barst sú tllkynning fyrir fáum
dögum, að Rannsóknarráðið
væri hætt við allt saman, og vcrk-
eJhið fengi ckki ncitt,*4 sagði Jón
Gunnar í setningarræðunni.
Hann sagðist ckki gcta skilið
J»essa höfnun öðru vfsí en að
áhcrslur C starfi Náttúrufncði-
stofnunar Íslands tcidust á skjön
við markáætlun ráðsins og viija
rCkisstjórnarínnar um rannsóknir
á sviði umhverfismála, að Nátt-
úrufræðistofnun og vísindamenn

2áya
ftnnur tngótfssan.
Draga í land
JNíSfi yfiriýsíng Notsk ihdfo
staðfestir }»að «nn fuiitmar fýrír-
tækisins hdb *agt v*ð *4Jnur é
ímfömwm víki m að
|»cif rilja að staðíð )f ði yfkfv*'
ingursa wm ttndtrriuið mr é Hmt*
ormsstað í jéní. Aðttf dráttiir
scm verður á að framkvæwia hmw
setur mál# í mikk* hættu um að
}»etta verðé að sefuirikt. I'g %il
ckki, og Norvk Hjéö ekki hcMur,
taka jvi áhæfíM mrm d blý'st að
fara «*ð draga máíið ©* |*ár af keéð-
andi vcfðí eUé-ít d sv&Ákm?
sagði fíwwr Ín0áhum
ráðherra vtð trftt yfiriý'víngúna
scm Norsk Mydm neftdi frá sér f
gær C kjöifar urnma la upplýringa*
fulUni.i \or%k H\.lro rhu iundi
Frétt Dags sem er tilefni greinar Vilhjálms.
VTLHJÁLMUR
LtJÐVIKSSON
FRAMKVÆMDASTJÖRI
RANNSÓKNARRÁÐS
ÍSLANDS
SKRIFAR
í Degi, fimmtudaginn 2 desem-
ber sl. birtist á forsíðu frétt um
nýjan steingervingafund hjá
Náttúrufræðistofnun íslands
sem höfð er eftir forstjóra stofn-
unarinnar á ársfundi hennar.
Steingervingurinn er sagður
heita Rannsóknarráð ríkisins.
Það skal tekið fram að Rann-
sóknaráð ríkisins er stofnun sem
hætti störfum (dó út) árið 1994
ásamt Vísindaráði. Við hlutverk-
um þeirra tók stofnun sem heit-
ir Rannsóknarráð íslands, stytt í
RANNÍS. - Vera má að nafnrugl-
ingurinn sé blaðsins.
Fréttin varðar annars reiðilest-
ur forstjórans vegna afgreiðslu
Rannsóknarráðs á styrkumsókn-
um sem Náttúrufræðistofnun á
aðild að og sendar voru inn í svo-
nefnda „markáætlun um rann-
sóknir á sviði upplýsingatækni
og umhverfismála" sem Rann-
sóknarráð úthlutaði úr í júní s.l.
Forstjórinn getur þar þriggja um-
sókna sem hann telur stofnun-
ina hafa átt aðild að og segir að
öllum hafi verið hafnað. Hann
gleymir reyndar einni sem stofn-
unin átti aðild að og fékk styrk
að upphæð 5 m. kr. á ári f 3 ár.
Það var meðal hæstu styrkja sem
veittir voru úr umhverfishluta
áætlunarinnar. Hún varðar
erfðabreytileika í íslensku birki.
Úthlutun með skilyrðum
Hann segir ekki heldur rétt frá
afgreiðslu annarrar umsóknar
sem fékk úthlutun upp á 5,5 m.
kr. til fyrsta árs, en að uppfyllt-
um ákveðnum skilyrðum. Voru
þau sett m.a til að sú umsókn
gæti talist styrkhæf í samræmi
við forsendur þær sem birtar
voru í auglýsingu og útboðsgögn-
um um markáætlunina. Þessi
umsókn ber heitið „Þróun sam-
ræmds gagnagrunns um náttúru
íslands" og var send inn í lykil-
svið nr. 2 í upplýsingatæknihluta
áætlunarinnar með skírskotun
til eftirfarandi lýsingar á mark-
miði og leiðum í útboðsgögnum
áætlunarinnar:
Markmið: Að þróa upplýsinga-
tæknilegar iausnir í þverfaglegri
samnvinnu milli stjórnsýslu-
stofnana annarsvegar og upplýs-
ingatæknifyrirtækja hins vegar,
þannig að úr verði alþjóðleg
söluvara.
Leiðir: Lykilverkefni á sviði
stjórnsýslu og stofnana í sam-
vinnu við upplýsingatæknifyrir-
tæki (t.d. á svið landsskráa,
skipulagsmála, opinberra fjár-
mála, heilbrigðismála, sjávarút-
vegs eða landfræðilegra upplýs-
ingakerfa).
Það skal tekið fram að mark-
mið og leiðir f markáætluninni
voru mótuð að tillögum starfs-
hópa úr vísindasamfélaginu og
samþykkt af ríkisstjórn. Sérstak-
lega v#r Iögð áhersla á samstarf
opinberra aðila og fy'rirtækja á
þessu sviði.
Ekki samvimia við
upplýsingatæknifyrirtæki
Aðurgreind umsókn sem Nátt-
úrufræðistofnun sendi inn í fé-
lagsskap við nokkrar stofnanir
uppfýllti flestar faglegar forsend-
ur markáætlunarinnar. Á henni
var þó sá alvarlegi annmarki að
ekki var gert ráð fyrir samvinnu
við upplýsingatæknifyrirtæki,
þrátt fyrir ofangreind skýr fyrir-
mæli í útboðsgögnum markáætl-
unarinnar! Einnig var umsókn-
arupphæðin heimingi hærri en
hæsta mögulega styrkveiting
samkvæmt ákvæðum markáætl-
unarinnar! Einnig taldi úthlut-
unarnefd Rannsóknarráðs að
augljóslega vantaði aðild nokk-
urra helstu notenda slíks sam-
ræmds gagnagrunns, þ.e. Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins,
Skógræktar ríkisins og Land-
græðslu ríkisins. Þrátt fyrir þessa
formgalla var umsóknin ekki
felld eins og ávallt er gert í slík-
um tilvikum þegar umsóknir í
rammaáætlun Evrópusambands-
ins eru metnar. Úthlutunar-
nefndin gerði tillögu um styrk að
upphæð 5,5 m. kr. til fyrsta árs
með því skilyrði að úr ofan-
greindum ágöllum yrði bætt.
Einnig yrði að gera betur grein
fyrir áformum aðstandenda um
íjármögnuh verksins í heild þar
sem styrkir úr markáætlun gætu
augljóslega ekki hrokkið til.
Heildaráætlun verkefnisins
hljóðaði upp á 112 m. kr. til
þriggja ára og var gert ráð fyrir
40 m. kr. framlagi Rannsóknar-
ráðs. Slík áætlun var fullkomlega
óraunsæ gagnvart hlut ráðsins.
Þetta var aðstandendum tilkynnt
með bréfi 22. júní sl. og óskað
enduskoðunar á verkefninu.
Þann 4. október barst for-
.tomH/nu núuitt, . i ru.'j j i i.t'i'i
manni úthlutunarnefndarinnar
svo hréf frá verkefnisstjóra,
starfsmanni Náttúrufræðistofn-
unar, sem endurskoðuð kostnað-
aráætlun fylgdi en engin tilraun
hafði verið gerð til að fá upplýs-
ingatæknifyrirtæki að verkinu né
áðurgreindar stofnanir. Úthlut-
unarnefndin svaraði bréfinu
þann 16. nóvember sl. þannig
að hún gæti ekki mælt með því
við Rannsóknarráð að ganga til
samninga um afhendingu skil-
yrts styrks til verkefnisins við svo
búið.
Vandalaust að uppfylla
skilyrði
Nú gerðist það sama dag og
þetta bréf var sent að formaður
verkefnisstjórnarinnar, Árni
Snorrason, forstöðumaður
Vatnamælinga Orkustofnunar,
sem er ein af samstarfsstofnun-
um í verkefninu, kom á fund
undirritaðs og vildi ræða fram-
kvæmd umræddra skilyrða.
Hann vissi þá ekki um það svar
sem Náttúrufræðistofnun hafði
sent Rannsóknarráði 4. október
né heldur um afgreiðslu úthlut-
unarnefndarinnar á þvf. Hann
taldi að ekki þyrftu að vera vand-
kvæði á að uppfylla skilyrði
Rannsóknarráðs um aðkomu
upplýsingafyrirtækis og um-
ræddra stofnana. Hann hefur
síðan upplýst í bréfi til ráðsins
að búið sé að ganga frá sam-
komulagi við tiltekið hæft fyrir-
tæki með góð alþjóðleg markaðs-
sambönd á sviði landupplýsinga
og jafnframt að Ieitað hafi verið
til umræddra stofnana um þátt-
töku. Á grundvelli þess bréfs
hefur málið síðan verið rætt
bæði við úthlutunarnefnd og í
Rannsóknarráði daginn áður en
umrædd frétt birtist í Degi um
„steingervingafund á Náttúru-
fræðistofnun". Ljóst er af þeim
umræðum að um leið og skilyrði
styrkveitingarinnar eru uppfyllt
er ekkert því til fyrirstöðu að
ganga til samninga við umsækj-
endur um útborgun á 5,5 m. kr.
f samræmi við efnisforsendur og
framvindu verkefnisins. Það skal
sérstaldega tekið fram að sú af-
greiðsla var rædd og ákveðin án
vitundar um þá ómaklegu árás
sem forstjórinn gerði á Rann-
sóknarráð og starfslið þess í
ræðu á ársfundi Náttúrufræði-
stofnunar.
Steingervingar á
Náttúrufræöistofmm?
Af þessu má ljóst vera að reiði-
Iestur forstjórans er tilefnislaus
og vaknar spurning hvort ekki
þurfi að líta í skúffur Náttúru-
fræðistofnunar sjálfrar eftir nýj-
um steingervingum.
Þar sem forstjórinn gerir mats-
aðferðir Rannsóknarráðs að um-
ræðuefni skal upplýst að mat á
umsóknum til ráðsins byggist á
þriggja þrepa ferli:
• Mat fagráðs (skipuðu valin-
kunnu vísindafólki) á faglegu
innihaldi og gæðum verkefna
• Val úthlutunarnefndar (sem
skipuð er reyndu fólki úr vís-
indum og atvinnulífi) á áhuga-
verðustu verkefnunum úr hópi
faglega hæfra, í samræmi við
markmið markáætlunarinnar
og tillögu til ráðsins um út-
hlutun.
• Staðfesting Rannsóknarráðs á
niðurstöðum úthlutunar-
nefndar og eðlilegum vinnu-
brögðum í ferlinu.
.. .' T'l'I'J'l i'jfUÍUU 1 ítUUI
Það er misskilningur hjá for-
stjóranum að stofnanir „eigi full-
trúa“ í starfsnefndum ráðsins
sem stjórnist af hagsmunum
þeirra. Skipan fólks í nefndirnar
er byggð á persónulegri hæfni
viðkomandi einstaklinga. Tekið
er á vanhæfni með formlegum
hætti og eru einstakir nefndar-
menn fjarverandi þegar fjallað er
um umsóknir frá stofnunum
þeirra. Skipt er um fólk í nefnd-
unum reglulega til að tryggja
gagnsæi í störfum og forðast ein-
hæfni í mati eða faglega flokka-
drætti í litlu vísindasamfélagi
hér á landi. Það er líka misskiln-
ingur forstjórans að starfslið
Rannsóknarráðs hafi áhrif á mat
fagráða eða val úthlutunar-
nefnda. Það liggur líka í augum
uppi að starfslið Rannsóknarráðs
hefur engra persónulegra hags-
muna að gæta annarra en Jjeirra
að úthlutunarferli RANNIS sé
sem skilvirkast og trúverðugast
gagnvart vísindasamfélaginu.
Annars getur stofnunin ekki
gegnt hlutverki sínu
Hugsanlega má gagnrýna að
svo mikið sé haft við í mati á um-
sóknum þegar fjármagn til út-
hlutunar er ekki meira en raun
ber vitni og umsóknir yfirleitt
faglega vandaðar. Það er atriöi
sem Rannsóknarráð þarf að taka
til athugunar ef ekld rætist úr
fjárhag sjóða ráðsins á næstunni.
Það skal þó jafnframt tekið fram
að ferlið er mótað af fulltrúum
vísindasamfélagsins til að tryggja
faglega vandvirkni, gagnsæi og
mótvægi gegn hugsanlegri spill-
ingu og mismunun milli um-
sækjenda. Sú vandvirkni kostar
vissulega sitt.
'jij'i go i’i jt:• 11 i.'j-j ,tjn '.ig