Dagur - 04.03.2000, Qupperneq 7

Vgjftrr
LAVGARDAGVR 4. MARS 2000 - 7
RITSTJÓRNARSPJALL
Fomiaimsslagur
með frönskn ívafi
Forustumenn þeirra aðila sem standa að flokksstofnun Samfylkingarinnar kynntu stofnfundinn og reglur um formannskjör í vikunni. F.v. Magnús
Norðdhal, Margrét Frímannsdóttir, Sighvatur Björgvinsson, og Þórunn Sveinbjarnardóttir.
Þá er komin dagsetning á hina
formlegu fæðingu Samfylkingar-
innar. Löngum og á stundum
erfiðum fæðingarhríðum líkur
þá væntanlega, þó það þýði auð-
vitað ekki að Iíf hins nýja flokks
verði í kjölfarið eilífur dans á rós-
um. Þvert á móti má búast við að
hvítvoðungurinn muni næla sér í
ýmsa barnasjúkdóma, sem gætu
reynst allt eins erfiðir viðureign-
ar eins og þeir kvillar sem hrjáð
hafa hann á fósturskeiðinu.
Hvernig til tekst mun að veru-
legu leyti velta á því hver eða
hverjir veljast í hina „nýju“ for-
ustu Samfylkingarinnar. Aug-
Ijóslega horfa menn því til þeirr-
ar niðurstöðu sem fæst í forustu-
málum flokksins á stofnfunndin-
um, ekki síst niðurstöðunnar í
formannsslagnum. Það er á
margan hátt óvenjuleg staða
komin upp og því freistandi að
velta fyrir sér hvað sé í spilunum.
Vaiulaiiiálin
Það hefur verið viðurkennt af
nánast öllum að tvennt hafi öðru
fremur staðið Samfylkingunni
fyrir þrifum. Annað er að skipu-
lagsformið hefur í raun verið
klofið upp í gömlu flokksblokk-
irnar, sem aftur hafi tvístrað
mönnum og ekki gefið þá festu
sem fengist með formlegri
flokksstofnun. Hitt er að kosn-
ingabandalagið hefur í raun ekki
haft afgerandi foringja, sem væri
í aðstöðu til að taka af skarið og
Ieiða menn áfram í hinni al-
mennu pólitísku baráttu. For-
ingjavandinn er hins vegar ekki
bundinn við einhverja tiltekna
persónu. Vandinn liggur því ekki
hjá Margréti Frímannsdóttur,
eða því að hún hafi ekki verið
frambærilegur talsmaður. Síður
en svo. Vandinn er bundinn við
að þá staðreynd að „talsmaður"
Samfylkingarinnar hefur ekki
haft trúverðugt umboð til að
vera foringi. Bara orðið sjálft -
„talsmaður" - er fullt af fyrirvör-
um í þessu samhengi. Foringi
með dagsstimpil. Foringi til
bráðabirgða. En nú á semsé að
verða breyting á og formlegur
formaður og formlegur flokkur
Iítur dagsins Ijós í byrjun maí.
Kosntngafyrirkomulagið
Það fyrirkomulag formannskosn-
ingar sem menn hafa orðið
ásáttir um gerir kosningarnar
hvort tveggja í senn, óvenjulegar
og spennandi. Allir félagar í að-
ildarflokkunum og Samfylking-
arfélögum munu fá tækifæri til
að greiða sínu formannsefni at-
kvæði í pósti og ef enginn einn
fær meirihluta verður kosið milli
þeirra tveggja efstu á landsfund-
inum. Þetta er svona barbí út-
gáfa eða tilbrigði við franskar
forsetakosningar. Telja verður
ferkar ólíklegt að nokkur einn
frambjóðandi standi uppi með
hreinan meirihluta eftir póst-
kosninguna, þannig að viðbúið
er að mikil átök og uppgjör verði
á sjálfum stofnfundinum, með
tilheyrandi bandalögum út og
suður. Eftir að hafa kannað lið-
styrk sinn í póstkosningu er við
því að búast að fallkandídat í
þeirri kosningu gæti hæglega
ráðið baggamun á sjálfum fund-
inum með því að lýsa yfir stuðn-
ingi við annan þeirra tveggja sem
eftir eru. Því ætti íyrirkomulag-
ið heldur að hvetja menn, sem á
annað borð telja sig eiga ein-
hvern umtalsverðan stuðning til
að fara fram - þó ekki væri nema
bara til að skapa sér vígstöðu
innan flokksins. Slíkt vígstaða
skapast þrátt fyrir að engin sjálf-
virk tenging sé milli þess at-
kvæðamagns sem menn fá í
póstinum og þeirrar stöðu eða
þess stuðnings sem viðkomandi
hefur inni á sjálfum stofnfundin-
um. Pólitískt verður aldrei hægt
að horfa alveg framhjá atkvæða-
tölunum sem berast með ís-
landspósti.
Þrír frambjóðendur?
Það verður því að telja meira en
líklcgt að f það minnsta þrír
frambjóðendur muni fara af stað
í slaginn, þau þrjú sem hvað
mest hafa verið að velta þessu
fyrir sér og hafa hvað oftast ver-
ið orðuð við formannsframboð.
Það eru þau Ossur Skarphéðins-
son, Guðmundur Arni Stefáns-
son og Jóhanna Sigurðardóttir.
Allt eru þetta frambjóðendur
sem eiga góðan séns og eru
sæmilega fersk eftir að hafa
haldið sig aðeins til hlés í nokk-
ur misseri. Þau eiga það líka
sameiginlegt að hafa langa
reynslu (ráðherrareynslu) að
baki og síðast en ekki síst má
segja að komið sé að ögurstund á
þeirra pólitíska ferli. Ætli þau
sér á annað borð meiri frama en
orðið er í pólitík, þá verða þau
að stökkva núna, annars missa
þau trúlega alveg af lestinni. En
það sem meira er þá er líka ljóst
að það þeirra sem tapar mun
hugsanlega verða í mun verri
stöðu en það var fyrir.
MiMð í húfi
Sem kunnugt er tapaði Ossur í
prókjörinu f Reykajvík fyrir Jó-
hönnu og þótt Ossur hafi tekið
tapinu af karlmennsku, átti hann
erfitt með að leyna vonbrigðum
sínum. Ef Ossur tapaði aftur fyr-
ir Jóhönnu (eða Guðmundi) - nú
í formannsslag - er ólíklegt að
hann héldi áfram á þessari
braut. Eins er það með Jó-
hönnu. Það voru fleiri en Björn
Bjarnason sem tóku eftir því
hvernig gengið var framhjá
henni við val á talsmanni Sam-
fylkingarinnar eftir glæsilegan
sigur í prófkjörinu í Reykjavík.
Ef hún færi fram og tapaði er
erfitt að sjá hennar tíma koma
enn einu sinni. Guðmundur
Arni er nú að reyna endurkomu
eftir að hafa hrökklast til baka
þegar hann kaus að segja af sér
ráðherratign á sínum tíma. Mis-
takist sú endurkoma, yrði sú
næsta margfalt erfiðari. Pólitíkin
miskunnarlaus.
Enginn auðveldur kostur
Staðan virðist því vera þannig að
ef þessir þrír stjórnmálamenn
vilja á annað borð halda áfram
að vera með í stjórnmálalcikn-
um, þá eiga þeir engan auðveld-
an kost. Með því að taka ekki
þátt í formannsslagnum dæma
þau sig úr leik, en með því að
taka þátt í honum taka þau veru-
lega áhættu. „Franska kosninga-
kerfið" hins vegar ætti að hjálpa
þeim öllum við að ákveða sig því
það gefur færi á örlítilli mála-
miðlun. Eftir póstkosninguna
gefst færi á millileik þar sem
hægt er mynda bandalög og
skapa sér einhverja pólitfska
stöðu - bjarga því sem bjargað
verður.
Vinnnur kerfið gegn Össuri?
Ef einungis þessir þrír frambjóð-
endur koma fram - og þeir gætu
auðvitað orðið fleiri eða jafnvel
færri - þá má svona fyrirfram
ætla að franska kcrfið muni
vinna gegn Ossuri Skarphéðins-
syni. Almennt séð má ætla að
minni líkur séu á að í seinni um-
ferðinni, á sjálfum stofnfundin-
um, muni stuðningsmenn Jó-
hönnu eða Guðmundar Arna
fylkja sér um Össur, en að
bandalag myndist milli stuðn-
ingsmanna Guðmundar og Jó-
hönnu. Til þessa hafa menn oft
flokkað þau Guðmund Arna og
Jóhönnu meira til „vinstri" en
Össur, þó slík flokkun orki vissu-
lega tvímælis. Annað dæmi um
vangaveltur sem án efa munu
koma upp er að margir telja
meiri líkur á vinstra ríkisstjórn-
arsamstarfi ef Guðmundur Arni
eða Jóhanna veldust til forustu í
Samfylkingunni en ef Össur yrði
formaður. Eitthvað kann að vera
til í því, í það minnsta er að
heyra á framsóknarmönnum að
þeir telja að Össur hafi gert sér
far um að stofna til illinda við
Framsóknarflokkinn á meðan
hann skjalli Davíð Oddsson og
Sjálfstæðisflokkinn. Össur og
hans menn þurfa þá einfaldlega
að meta hvort það er gott eða
vont fyrir hann að vera stimplað-
ur óvinur Framsóknarflokksins
og þá hugsanlega frekar vinur
Vinstri grænna. Þessu til við-
bótar liggur það jafnframt fyrir
að Össur er talinn hafa nokkuð
vísan stuðning ýmissa annarra
forustumanna í Samfylkingunni,
sem aftur gefur honum talsvert
forskot á keppinautana. Það í
sjálfu sér gæti orðið varasamt í
því franska kosningakerfi sem
menn eru nú að tala um, því í
eðli sínu hvetur slíkt til þess að
hinir snúi saman bökum gegn
honum. Raunar er hægt að sjá
fyrir sér fjölmargar aðrar fléttur í
myndun pólitískra bandalaga í
kringum þetta franska tilbrigði,
en best er að láta staðar numið.
Vika er langur tími f pólitík, hvað
þá tveir mánuðir og allt getur
gerst.
Spennandi kosning
Engu að síður ætti að vera ljóst
að formannsslagurinn verður að
öllum líkindum gríðarlega
spennandi, ekki síst fyrir tilsstilli
þeirrar aðferðar sem viðhöfð
verður við kosninguna. Athyglin
og umræðan gæti gefið Samfylk-
ingunni ýmis sóknarfæri. Hins
vegar er lfka ljóst að harður slag-
ur gæti skilið eftir sig sár sem
tækju langa tíma að gróa. Aðrir
flokkar hafa raunar búið við
slíkan klofning og sárindi í gegn-
um tíðina og reynsla þeirra ætti
að sýna hversu brýnt verkefni
það er fyrir nýja formann að
græða slík sár eða í það minnsta
koma því svo fyrir að þau
skemmi ekki út frá sér.