Dagur - 01.08.2000, Síða 11

ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2000 - 11

ERLENDAR FRÉTTIR
Stórsigur kommúnista
í Mongólíu
Kjörstaður í flókatjaldi í Gachuurt, sem er 40 km fyrir austan Ulan Bator.
Embættismaður stingur kjörseðli hirðingja í kjörkassa. Kosningastjórar, vel
mjúkir af kaplamjólk, tóku fingraför af kjóesndum til að koma í veg fyrir
að þeir kysu oftar en einu sinni. En kosningarnar fóru vel fram og gamli
Byltingarflokkurinn vann stórsigur.
En By 1 tingarílokkur
inn lofar áframhald-
andi uinbdtujii og
hafnar alræði gömlu
Sovétvinanna.
Um það bil sem gamli sáttmáli
gekk í gildi og Islendingar gengu
Noregskonungi á vald var
Mongólía öflugasta ríki heims og
eina risaveldið. Djengis Khan
lagði undir sig Iönd allt frá Kína-
hafi inn í Indland og vestur að
þeim löndum sem nú eru til Mið-
Evrópu. En eins og önnur stór-
veldi leið það undir lok og hefur
Iotið ýmsum ríkjum síðustu ald-
imar. Alþýðulýðveldi var stoíhað
þar 1924 og var það hliðhollt Sov-
étríkjunum þar til þau liðu undir
lok. I júlímánuði s.l. fóru fram
þingkosningar í Mongólíu og bar
þar til þeirra tíðinda að gamli
kommúnistaflokkurinn, sem
hlaut háðulega útreið í kosning-
um sem haldnar vom 1996, vann
stórsigur og hlaut 72 þingsæti af
76 á þinginu í Ulan Bator.
Er Mongólía fyrsta og eina fyrr-
um kommúnistaríki sem kýs aftur
yfír sig gamla alræðisflokldnn eft-
ir reynslun af lýðræðinu. Eftir
kosningamar 1996, þar sem lýð-
ræðissinnaðir flokkar náðu 5o
þingsætum af 76 var efnahags-
kerfínu gjörbylt, ríkisrekstur var
afnuminn og fyrirtæki og land
einkavætt. A (jórum árum var
skipt Ijórum sinnum um forsætis-
ráðherra og að lokum féll stjóm
svokallaðra lýðræðisflokka og hef-
ur verið hálfgert upplausnar- og
janvel neyðarástand þar síðan.
Margt hefur verið Mongólum
mótstætt og er ekki hægt að
kenna lélegum stjórnvöldum ein-
hliða um ástandið. Harður vetur
gekk svo nærri höfuðatvinnuveg-
inum að tíundi hluti alls búfénað-
ar drapst, eða um 2,5 milljón
skepnur. I Ulan Bator, stærstu
borginni lifa 45 þúsund manns í
voníausu volæði. Þriðjungur þjóð-
arinnar býr við kjör sem eru und-
ir fátækramörkum og hafa undir
1000 króna tekjur á mánuði.
Markaðskerfið og einkavæðingin
hefur mistekist hrapalega. Fólkið
kennir ungum og óreyndum
stjórendum um og velur heldur
gömlu kommúnistana til að stjór-
na landinu og segir að þeir hafí að
minnsta kosti einhveija reynslu í
þeim efinum. Jafnvel hinir nýríku,
sem alls staðar birtast í einkavina-
væðingum, segjast hafa kosið
Byltingarflokkinn að þessu sinni.
En þótt Byltingarflokkurinn
hafí unnið stórsigur f kosningun-
um þarf ekki að óttast að hann
hverfí til gamalla stjómarhátta.
Formaður flokksins og forsætis-
ráðherra, Nambariin Enkhbayar
er ungur að árum, 42 ára, og er
maður nýrra tíma. Hann hefur til-
kynnt að einkavæðingu verði
haldið áfram og að ekki verði gef-
ist upp á efnahagsumbótum sem
hafnar eru. Hann er raunsær og
viðurkennir fúslega að fimmtung-
ur þjóðartekna komi frá vestræn-
um ríkjum. Styrkjum og lánum
ffá Alþjóðabankanum og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðum fylgja kvaðir og
skilyrði, sem Byltingarflokkurinn
mun standa við.
Þegar kjósendur f Mongólíu
hristu Byltingarflokkinn af sér og
teknir vour upp nýir stjórnarhætt-
ir varð Iandið eitt af gæluríkjum
Vesturlanda, ekki síst Bandaríkja-
manna. Stofnanir sendu þangað
hópa fólks til að kenna Mongól-
um lýðræði og hvernig hrinda ætti
markaðskerfi í framkvæmd. Þessu
fylgdi dijúg efnahagsaðstoð, því
nú átti að iðnvæða hirðingjana,
sem reika um endalausar slétt-
urnar með hjarðir sínar. I þessu
víðlenda ríki búa aðeins 2.4 millj-
ónir manna og stunda forna at-
vinnuvegi og brugga meramjólk.
Ahugi vestrænna valdastofnana
á Mongólíu og stórtæk aðstoð við
að byggja upp nýtískulegt ríki sta-
far ekki af góðmennsku einni
saman. Þegar skarst í odda milli
Sovétríkjanna og Rauða-Kína
fylgdi Mongólía Rússum að mál-
um. Vildu ráðamenn heldur að
landið væri undir sovéskum áhrif-
um, en að gerast kínversk nýlenda
undir harðsnúinni stjórn Maós
formanns. Eítir að bræðralagið
við Sovétríkinn leystist upp kom
upp pólitískt tómarúm inni í miðri
Asíu. Til að sporna við nývakinni
landvinningasstefnu reyna Vest-
urlandamenn að efla áhrif sfn í
Mongólíu og ekki spillir fyrir, að
landið er sem fyrr stuðpúði sem
vamar því að Kínverjar nái tökum
á því mikla landssvæði sem fá-
mennir og fátækir Mongólar ráða
yfír, og efli þar með enn áhrif sín
um miðbikAsíu.
Mongólar hafa ekki gleymt
því, að þeir voru eitt sinn herra-
þjóð, sem lagði önnur stórveldi
að fótum sér. Þeim er illa við að
láta aðrar þjóðir ráðskast með sig
og þótt vegur þeirra sé ekki mik-
ill á veraldarvísu um þessar
mundir, senda þeir skilaboð í
kosningum. Þeir höfnuðu
kommúnisma 1996 og nú hafna
þeir óheftu markaðskerfi og
kjósa gamla Byltingarflokkinn á
ný, ekki til að koma á
harðsvíruðum sósíalisma heldur
til að freista þess að fá brúklega
stjórn í landið, sem ekki dinglar
stjórnlaust eftir tískukstefnum
nýfrjálshyggjunar.
OÓ
Flokksþingið hefst
PHILADELPHIA - Flokksþing Rebúplik-
ana í Bandaríkjunum hófst í gær og var yf-
irbragð þingsins allt með mildum blæ,
enda reyna ímyndarfræðingar flokksins nú
að draga upp mynd af hógværum íhalds-
flokki fyrir forsetakosningarnar í haust.
Samkvæmt skoðanakönnun sem
Reuters/Zógby kynnti í gær hefur Bush
nú 4% forskot á keppinaut sinn A1 Gore,
en þetta er minni munur en verið hefur í
mörgum könnunum að undanförnu.
Flokksþingið er íjögurra daga skrauthátíð
sem nær hámarki á fimmtudagskvöld þeg-
ar George Bush verður formlega útnefnd-
ur sem frambjóðandi flokksins í næstu kosningum. I gær var Bush á
kosningaferðalagi í Ohio og var því ekki við opnun flokksþings en
kona hans Laura ávarpaði þingið í hans stað.
Þrýst á að Concorde ftjúgi á ný
PARIS - Flugmálasérfræðingar í Frakklandihittust í gær til að ræða
hvaðaöryggisráðstafana grípa þyrti til til þess að koma Concorde þot-
um Air France í loftið á ný eftir flugslysið á dögunum. Þar sem að-
eins einn annar aðili í heiminum er með Concorde þotur í flota sín-
um en það eru British Airways, og sá aðili hóf að fljúga sínum vélum
strax 24 tímum eftir slysið, þá hefur þrýstingurinn verið mikill á fran-
ska ríkisflugfélagið að hefja Iíka flug með sínum vélum. „Þetta er eig-
inlega kapphlaup við tímann, því maður má ekki geyma flugvél sem
þessa og lengi á jörðinni," sagði talsmaður flugmannafélags Frakk-
lands í gær. „Eins konar ótti mun þá grípa um sig og fólk fer að spyr-
ja hvers vegna það taki Air France svo langan tíma að hefja flugið aft-
ur á meðan British Airways flýgur vélunum eins og ekkert sé,“ sagði
hann ennfremur.
Ekki líkur á öðrum fundi
JERUSALEM - Háttsettur palestínskur embættismaður sagðist í gær
ekki sjá mikla möguleika á að annar leiðtogafundur um frið fyrir
botni Miðjarðarhafs yrði haldinn á næstunni. A hinn bóginn sagði
einn aðalsamningamaður Palestínumanna, Saeb Erkat að bæði ísr-
ealskir og palestínskir embættismenn myndu halda áfram að vinna
að friðarsamkomulagi þrátt fyrir að ekki hafi náðst árangur í viðræð-
unum í Camp David. „Eg tel að nú geti menn tekið upp tvíhliðavið-
ræður Palestínumanna og Israelsmanna af fullum krafti," sagði Erkat
við blaðamenn eftir að hafa átt viðræður við Eytan Bentsur, sem er
ráðuneytisstjóri í utanríkisráðuneyti Israels.
Flokkshestur fær dauðadóm
BEIJING - Háttsettur meðlimur f Kínverska kommúnistaflokknum
hefur verið dæmdur til dauða fyrir spillingu og mútuþægni upp á 5
milljónir dollara. Þetta er talið til marks um nýja stefnu og ný skila-
boð sem verið er að senda út varðandi spillingu í embættismanna-
kerfinu. Það er Cheng Kejie fyrrum varaformaður framkvæmda-
nefndar Kommúnistaflokksins sem fékk þennan dóm en verði dóm-
inum fullnægt þá mun Kejie verða hæst setti meðlimur flokksins sem
er dæmdur og tekinn af lífi fyrir spillingu frá því að byltingin var gerð
1949. Flestar aftökur í Kína eftir dauðadóma fara þannig fram að
hinir dæmdu eru skotnir í hnakkann. Cheng Kejie sem er kominn
fast að sjötugu hefur 10 daga til að áfrýja dómnum, en dómum sem
þessum er nánast aldrei snúið við í áfrýjunarréttinum.
George Bush.
M FRÁ DEGI
ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST
214. dagur ársins, 152 dagar eftir.
Sólris kl. 3.06, sólarlag kl. 23.56.
Þau fæddust 1. ágúst
• 1744 - Jean-Baptiste dc Monet, riddari
af Lamarck, franskur líffræðingur sem
hélt því fram að áunnir eiginleikar erfð-
ust.
• 1819 - Hermann Melville, bandarískur
rithföfundur, frægastur fyrir sögu sína af
stórhvelinu Moby Dick.
• 1931 - Þórir Stephensen staðarhaldari í
Viðey.
• 1933 - Dom DeLuise, bandarískur gam-
anleikari.
• 1936 - Yves Saint Laurent, franskur
tískuhönnuður.
• 1950 - Árni Þórarinsson blaðamaður.
• 1960 - Chuck D., bandarískur rappari.
Þetta gerðist 1. ágúst
• 1793 tóku Frakkar, fyrstir j^óða, upp
TIL DAGS
metrakerfið.
• 1831 var Lundúnabrú opnuð fyrir um-
ferð.
• 1834 var þrælahald afnumið í breska
heimsveldinu.
• 1874 tók stjórnarskrá Islands gildi.
• 1935 komst á talsímasamband milli Is-
lands og útlanda.
• 1944 var síðasti dagurinn sem hollenska
stúlkan Anna Frank skrifaði í dagbók
sína, en þremur dögum síðar fundu nas-
istar felustað hennar og fjölskyldu henn-
ar í Amsterdam.
Vísa dagsins
Margan illa manninn slær
margt eitt villustigið.
Dug og snilli drekkti t gær
djöfuls fylleríið.
Sveinn frá Elfvogum
Afmælisbam dagsins
Kládíus keisari í Róm kvað vera fæddur
þann 1. ágúst árið 10, eða fyrir ná-
kvæmlega 1990 árum. Hann þótti ákaf-
lega ómerkilegur keisari á sinni tíð, svip-
Ijótur, ldaufskur og stirður í máli. Síðari
tíma menn hafa þó komist að þeirri nið-
urstöðu að hann hafi verið mun merki-
legri en samtíminn taldi. Meðal annars
skrifiaði Kládíus mörg athyglisverð rit,
flest sagnfræðilegs efhis, og um hann
ritaði Robert Graves skáldsögu sína Eg,
Kládíus, sem síðar varð uppistaðan í
frægum sjónvarpsþáttum.

Spákmæli
Einn af kostunum við að vera óskipu-
legur er að maður er stöðugt að upp-
götva eitthvað spennandi.
A. A. Milnc
Heilabrot
Hvaða tölu er bæði hægt að leggja við
5 og margfalda með 5 þannig að út-
koman verði sú sama?
Lausn á síðustu gátu: Tfminn.
Veffang dagsins
Vilji einhver forvitnast um eigið gáfna-
far, þá er hægðarleikur að taka greind-
arpróf á Netinu með því að fara á
www.iqtest.com
I r