Dagur - Tíminn Akureyri - 06.03.1997, Qupperneq 6

6 - Fimmtudagur 6. mars 1997
,íDagur-®mTtmT
FRÉTTASKÝRING
Gáfu vertshúsin kannski
brennivínið og bjórinn?
Áfengisinnkaup
veitingahúsa hjá
ÁTVR jukust um
130% á árunum
1988-1994 en velta
þeirra óx þó aðeins
um 36% á sama
tíma.
Almannarómurinn um
opnun veitingahúsa og
ölstofa í öðru hverju húsi
og á hverju „krummaskuði“ á
undanförnum árum og mikla
„sóknaraukningu" landsmanna
á vertshús virðist alveg úr lausu
lofti gripinn, þ.e. ef marka má
Atvinnuvegaskýrslur þær sem
Þjóðhagsstofnun vinnur ár
hvert upp úr ársreikningum og
virðisaukaskattskýrslum fyrir-
tækja og launamiðum starfs-
manna. Próuninni sem lesa má
úr skýrslum undanfarinna ára
má fremur líkja við „hrun“ í
greininni.
Nýjasta skýrslan sýnir árið
1994. Heildarvelta veitingahúsa
(samkv. vsk-skýrslum) hafði þá
aðeins aukist um rúman þriðj-
ung (36%) frá árinu 1988, sem
var síðasta árið fyrir bjór.
í rauninni þýðir þetta gífur-
legan tekjusamdrátt þegar til
þess er litið að almennt verðlag
(framfærsluvísitala) hækkaði
um 63% á sama árabili. Og
verðlag á söluvörum og þjón-
ustu veitingahúsanna hækkaði
samt ennþá meira, eða kring-
um 80%. Að rekstrartekjur veit-
ingahúsa skyldu á sama tíma
aðeins aukast um rúman þriðj-
ung er líka afar athyglisvert í
ljósi þess að áfengisinnkaup
veitingahúsa frá ÁTVR jukust
t.d. um rúmlega 130% á þessu
árabili. Ilvert fór eiginlega bjór-
inn og brennivínið, ef það var
ekki selt?
Fyrirtækjum fjölgaði
lítið eða ekkert
Skráðum fyrirtækjum fjölgaði
nær ekkert, eða úr 460 í 480 á
þessum sex árum. Rúmlega
hundrað þeirra teljast ekki
launagreiðendur, enda von þar
sem um 200 fyrirtækjanna voru
aðeins skráð með 0-1 ársverk.
Og meira en helmingur allra
veitingahúsa var með minna en
10 milljóna kr. veltu árið 1994
(samkv. vsk- skýrslum).
Starfsfólki (ársverkum) í
greininni fækkaði líka frekar en
hitt á þessum árum og voru um
2.600 árið 1994. Sá samdráttur
virðist hafa verið umtalsvert
meiri í Reykjavík en annars
staðar, þar sem það hlutfall
heildarlauna í veitingahúsum
sem fór til Reykvfkinga lækkaði
töluvert (úr 66% niður í 60%) á
tímabilinu.
Lægstu laun í landinu
Meðaltekjur á unnið ársverk
(reiknuð eftir launamiðum)
hækkuðu iíka miklu minna í
þessari starfsgrein en öðrum,
aðeins um 35%, á sama tíma og
meðallaun á ársverk hækkuðu
um 53% í landinu. Árið 1994
voru meðallaun í veitingahús-
um líka orðin lægri heldur en í
nokkurri annarri starfsgrein í
landinu.
Þróunin í hótel- og gisti-
húsarekstri var að flestu leyti
hlutfallslega svipuð á þessu
árabili og í veitingabransanum
- nema hvað rekstrartap af
gistingu varð ennþá meira. I
þrjú af þessum sex árum var
tapið á bilinu 12-30% og aðeins
eitt árið var réttu megin við
núllið.
Þessi raunasaga í rekstri
veitinga- og gistihúsa virðist
meðal annars athyglisverð í
ljósi þess að erlendum ferða-
mönnum ljölgaði um 40% á
umræddu árabili og gistinóttum
á hótelum og gistiheimilum
fjölgaði úr 600 þúsund í 750
þúsund. Óneitanlega vekur
þetta spurningar um atvinnu-
sköpunina í ferðaiðnaðinum
sem svo oft ber á góma. -HEI
Skattrannsóknastjóri
„Flór“ sem aldrei þomar
Dæmi um að um-
talsverður veitinga-
rekstur hafi verið í
gangi án þess að
skattayfirvöld hafi
fengið nokkrar upp-
lýsingar um hann
fyrr en eftir á.
Sláandi dæmi um að velta
veitingahúsa (samkvæmt
vsk-skýrslum) hafi aðeins
aukist um 36% á sama tíma
(1988-94) og þau hafa t.d. auk-
ið áfengisinnkaup af ÁTVR um
130% var borið undir skatt-
rannsóknastjóra, Skúla Eggert
Þórðarson. „Þetta er út af fyrir
sig alveg skýr vísbending um að
eitthvað kunni að vera að. Og
það má alveg taka undir það að
það er heilmikið að í þessum
rekstri," sagði Skúli Eggert,
sem staðfestir að þessi atvinnu-
grein hafi verið til rannsóknar
hjá embættinu.
„Og allir þeir aðilar sem
komið hafa til rannsóknar hafa
verið athugunarverðir, að
meira eða minna leyti. í sumum
tilfellum er hreinlega um tals-
verð skattsvik að ræða, þar sem
starfsmenn eru á svörtum laun-
um og tekjur kerfisbundið van-
taldar. f öðrum tilfellum er
minna að, jafnvel mjög lítið. En
þau tilfelli sem þannig er ástatt
um kannski færri.“ Um tekjutap
ríkissjóðs af þessum sökum
sagði Skúli Eggert: „Við erum
að tala um hundruð milljóna á
þessu tímabili."
Búið að rannsaka um
20 veitingahús
-Er ekki hœgt að gera eitthvað
til að breyta þessu?
„Jú, við erum einmitt að
„sópa gólfið.“ Það er búið að
taka nær tvo tugi veitingahúsa
á landinu í rannsókn á tiltölu-
lega stuttum tíma. Og í mjög
mörgum tilfellum er eitt og
annað athugunarvert. Þar að
auki eru síðan - fyrir utan
skráða aðila - mjög margir
óskráðir aðilar í þessum
rekstri, sem skýrslur Þjóðhags-
stofnunar ná þá heldur ekki
til.“
Skúli Eggert segir það líka
umtalsvert vandamál, að alls
konar „vertar“ spretti upp í
takmarkaðan tíma; komi t.d.
inn í þorrablótin og fermingar-
veislurnar. Þeir taki inn drjúgar
tekjur og innheimti virðisauka-
skatt og annað í þeim dúr, sem
þeir síðan standa ekki skil á.
Það séu líka dæmi þess að
umtalsverður veitingahúsa-
rekstur hafi verið í gangi án
þess að skattayfirvöld hafi
nokkrar upplýsingar fengið um
það fyrr en eftir á, eða þá að
starfseminni hafi verið hætt um
leið og hans menn mættu á
staðinn. Þarna væri um að
ræða tugi milljóna sem gengið
heíðu ríkissjóði úr greipum.
Skattrannsóknastjóri vildi
ekki gefa upp hvað mikið hefur
verið upplýst hjá embættinu.
„En það eru mjög umtalsverðar
Ijárhæðir, í einstöku tilfellum
jafnvel tugir milljóna.“
Flór sem aldrei
þornar
Um það hvort breytinga yrði að
vænta í atvinnuvegaskýrslum
næstu ára sagði Skúli Eggert:
„Það get ég ekkert sagt til um.
Það er nú mín reynsla að þetta
sé flór sem aldrei þornar. Þann-
ig að þó maður moki, þá er ekki
þar með sagt að allt verði fínt á
eftir. Raunar hafa
nokkrir aðilar lent oft-
ar en einu sinni hérna
inni á borði." Þessi at-
vinnugrein sé líka sér-
staklega erfið vegna
þess hvernig tekju-
skráningin fari þar
fram. Oft sé viðskipta-
vinurinn þannig ekki
viðstaddur þegar
skráningin fer fram,
heldur við borð úti í
sal. Afgreiðslumaður-
inn sé þá einn við kassann, án
nokkurs aðhalds frá kaupand-
anum. Oft séu viðskiptavinirnir
heldur ekki í því ástandi þegar
líður á nóttina að þeir séu lík-
legir til mikils eftirlits.
Ilvað snertir t.d. veitingafyr-
irtækin 200 sem aðeins eru
með 0-1 ársverk sagði skatt-
rannsóknastjóri: „Það eru þó
nokkuð margir einyrkjar að
föndra við þetta. Reyndar held
ég þó að þeir tilkynni sig ekki
nærri allir og teljist þá heldur
ekki með í opinberum skýrsl-
um.“
Óþolandi fyrir hina
Auk embættis hans segir Skúli
Eggert að Samband veitinga- og
gistihúsa hafi löngum lýst
áhuga á að koma málum í
sæmilegt horf í þessari grein.
„Raunar held ég að Erna
Hauksdóttir, framkvæmdastjóri
samtakanna, hafi verið 1. eða
2. manneskjan sem talaði við
mig hérna. Enda samkeppnis-
staðan alveg óþolandi fyrir þá
sem eru að brasa við að hafa
rekstur sinn í aðalatriðum í
lagi.“ Rétt er að taka fram að
veitingahúsarekstur, í skýrslum
Þjóðhagsstofnunar, spannar allt
frá litlum pöbb eða einyrkja í
veislubransa og upp í stórt
hótel með veitingasölum og
skemmtidagskrá - þ.e.a.s. að
því tilskyldu að viðkomandi skili
inn skýrslum um virðisauka-
skatt og skattskýrslum og
launamiðum starfsmanna, sem
opinberar skýrslur byggjast á.
- HEI
Skúli Eggert Þórðarson
skattrannsóknastjóri:
„ Við erum að tala
um hundruð millj-
óna á þessu tíma-
bili sem hér um
rœðir. “