Dagur - Tíminn Akureyri - 15.03.1997, Blaðsíða 9

íOagur-®mttm
Laugardagur 15. mars 1997 - 9
RITSTJORNARSPJALL
Takk, en algj ör óþarfi

i \***2t0* 1
í>san''5s^T^“ * n
f —í£Ö*£Í ír^SíS- S¥fl
. ^fsSSfe?*
k ^i^tr -
-JKaíirfi?
fí*^í

h*p»“'
i»
-• , V* „ i « »; ",
•atfstfiít ^
..^
,**??**&
‘ ‘‘5?”* -
“w'SSf*;'
tam,»ln 0« ,mrJ , ,,l'l'?i '•'•««
!™>tori.k‘Z\uUH**l»™ i
fi»í«. if, "'“”’ i.i-ai
™»iiir u,,d, ’ “‘"‘VNX'nti
! “»T|r„ú„, “ilí* ,* "'” "»S-
•» WÍ.irr I, L? "2“«
mh« w.wu „, iHura iimm,
: '»«!<• ;..> Uli 5»S rf uw,r*"*
«ðrí J322ÍÍ rf,,;,r*'1 »fU
Sf,,,. a'Ub-U""' á *<« „„
%Murnitr ..r,, i
riía..._ . ° Wiwr Itrf.
K; •'.Muniar ,.,
| Sv„ m"« '»» ,
jiSvííritt
| Wmim nj? ' "6
I *wmhh> £ Æf*r, “r !•«*»
| "fímiJli; *»**»• *í» Mr-«kí|.
-Slúra vvsiir* ...
i'»'t‘M'i,rTu°*!'?“ *'VI iWffnð
tttSSS “lr>n «,!«„
r,íl,u
,w‘uf«lko*tíí/ t1Íam‘ski •»
«ÍÍ «>»» Imiur sourávwi" 5>*í“r"
“Ircll,° **^«rM«du»H
ír" "HJlr mi af'Æf^-
v«xtelMtiim ,i J»±í u t®« ‘
Wwuwfo Irön' *?**••* l«<8*
«A« sÖIO(a,, " *l"«u»tt.fci.,lr,
Jk-wjí ár, o* ff00 ir- a
*r iKkkm/hJ,.1?’** »2.000
HMiuSl »
fraui 4 ' ,HSKn«’ **«t« sá I
<35.«ik» fcr) JL®"
«»»a. JYJ £**“?«UMNÍto
?‘fcaUn|„rfcfc,,,. .^T f Ns. fcr
«r ‘»a"uí. »/,« 15 o « |
muius, J-OfW knniur f ;|
'•fc'il-llaus rt,!iA - ,aw«"% »•„#
W««! ii..mSS*“''“ <■'” »(
hnrAi n.i, **r>rir »*vi 1
5?|
!Vr^£q::'s§
Uám #fc’“S‘,;Afónn» «ro «f.:l
S^l'ima fóik( j„m í* "*f«»ftWJ»P
Stefán Jón
Hafstein
ritstjóri
skrifar
S
g íékk fyrirhafnarlausa
kjarabót í vikunni. Mér
sýnist að miðað við sam-
anlagðar heimilistekjur og að-
stæður fái enginn jafn góða
kjarabót og ég, nema Hörður
Sigurgestsson, Þórarinn V., og
slatti af öðrum sem við getum
kallað hátekjumenn. Með góð-
um vilja og að teknu miði af
heimilisaðstæðum er nefnilega
hægt að koma mér í hóp há-
tekjufólks, ef úrtakið er sæmi-
lega breitt. Við sem erum
glettilega lausir við útgjalda-
frekar byrðar lífsins og upp-
skerum takk sæmilega á vín-
ekrum vinnunnar fengum bón-
usvinning í vikunni. Frá ríkis-
stjórninni. Til þess að „greiða
fyrir gerð kjarasamninga".
Þetta voru tillögur um
skattalækkanir.
Hver fær mest?
Þjóðfélagið er stundum eins og
barnaafmæli eða harður systk-
inaslagur: hver fær mest? er
spurning sem sprettur fram
eins og ósjálfráð viðbrögð þegar
samfélagskakan er tekin úr ís-
skáp þjóðarsáttarinnar. Davíð
mætti með skattalækkunartil-
lögur sem miða að „frámuna-
lega góðri kjarabót" (eða
hvernig frasinn nú var). Með
aðstoð góðra reiknimeistara
ASÍ og ijármálaráðuneytisins
og okkar eigin félaga í blaða-
mannastétt var fundið út að
einn hópur skar sig rækilega
úr: barnlaust hátekjufólk með
rétta blöndu af skuldum miðað
við fasteignamat. Kjarabótin
okkar var í fyrsta lagi meiri í
þúsund köllum talin en hinna.
Og bara nokkuð góð til heimila
með yfir 500 þúsund á mánuði,
kringum 20 þúsund kall. Allra
vesælustu láglaunakleprarnir
fengu auðvitað ekki neitt, því
þeir borga nánast engan skatt.
Jú, miðlungstekjuheimilin
munu finna fyrir batnandi hag,
en hlutfallslega minna en...þið
vitið hverjir. Hlutfallslega. Svo
það er alveg sama hvort maður
mælir með prósentum eða þús-
undköllum, þeir græða mest
sem alla jafna græða mest.
Áfram.
Bætur fyrir börn og
skuldir
í okkar samfélagi þykir rétt að
bæta fólki (skattleggja minna)
ef það a) er með lágar tekjur,
b) á börn og ef það c) skuldar
mikið í húsnæði. Á undanförn-
um árum hefur það gerst að
þetta fólk hefur haft sérstaka
tilhneigingu til að reyna að
auka tekjur sínar með tiltækum
ráðum (mikilli vinnu ef hægt
er) til að borga barnagæsluna
og uppeidið meðan það er úti í
vinnunni sem á að borga hús-
næðið... og barnagæsluna...sem
er nauðsynleg til að vinna
meira... Þannig hefur þetta fólk
komist í „hátekjuhóp“, sem er
nauðsynlegt til að vera í „háút-
gjaldahópi" og verið refsað með
svokölluðum „jaðaráhrifum" -
eða skerðingu bóta vegna
tekna. Heil nefnd hefur leitað
að leið út úr ógöngum þessa
millibilshóps, en hugleiðingar
hennar hafa enn ekki birst.
Barnafólkið
Það er líklega gott mál að ein-
falda barnabótakerfið og má
færa rök fyrir því að millifæra
innan þess frá hátekjufólki; nú
munu barnabætur falla niður
við 275 þús. króna heimilistekj-
ur hjóna með eitt barn, og 350
þúsund hjá hjónum með tvö
börn. En hvað? Hvaðan koma
þessar tölur og hvaða hugsun
er á bak við þær? Er eitthvað
hér á bakvið sem heitir „ijöl-
skyldustefna" sem hefur verið
auglýst eftir og þingað um og
gefnar úr bækur um á barna-
ári? Hvar er brúin milli þessa
heims og annars fyrir þetta ei-
lífa tyllidagaefni: fjölskylduna?
Húsnæðiskaupendur
„Hvaða hugsanleg meining er í
því að hálaunamaður eins og
ég, sem aðeins hef fyrir sjálfri
mér að sjá, fái 50-60 þús. kr.
meira út úr ríkissjóði, en systir
mín, á helmingi lægri launum
og með ungbarn á framfæri,
kemur út með 10-20 þús. í mín-
us?“ Svona spurði „systir" í
blaðinu okkar í gær. Munurinn
á milli þeirra getur orðið 80
þúsund krónur. Fyrir þá sem
skulda í húsnæði koma upp úr
dúrnum furðulegustu hlutir,
eins og þeir að hátekjuijöl-
skylda sem býr í skuldsettu
einbýlishúsi gæti bætt við sig
bótum, meðan lágtekjueinstak-
lingur sem er að basla í fólags-
legri smáíbúð gæti tapað tugum
þúsunda. Við birtum í blaðinu í
gær dæmi af tveimur systrum
sem kaupa sams konar íbúð,
með öllu sambærilegu, nema
önnur er láglaunakona og hin
ekki. Munurinn á milli þeirra
nemur tugum þúsunda - há-
tekjukonunni í hag! Og
mamma þeirra ætlar að skuld-
setja sig með því að skipta um
íbúð, setja söluhagnaðinn í
hlutbréf (skattafrádráttur) og fá
140 þúsund í árlegar vaxta-
bætur í ofanálag!
Skattarnir
Og svo veit maður ekkert hvað
maður á að gera með ávinning-
inn af skattalækkunum þeirra
sem lægst hafa launin. Þeir
borga lægsta skatta og fá því
engan ávinning, 200 krónur ef
heppnin er með, meðan önnur
heimili taka inn tvo tugi þús-
unda - ef tekjurnar hafa verið
nógu háar. Við sýndum dæmi
af ólíkum fjölskyldum í vikunni
og hvernig skattadæmið horfir
við þeim; málið er einfalt: þeir
sem hafa minnst fá ekkert. Þar
er á ferðinni aðgerð sem best
er lýst með skiptingu kökunnar
sem nú kemur út úr ísskápnum.
Vegna aukins góðæris og meiri
veltu sér ríkissjóður fært að
skila aftur hluta af þeim
skattahækkunum sem dunið
hafa yfir síðan 1990. (Sbr.
skýrslu forsætisráðherra sem
kynnt var í vikunni). Þær
skattahækkanir hafa engum
hlíft - þótt þær hafi verið mis-
miklar. Þær skattalækkanir sem
nú eru boðaðar gagnast þeim
mest sem...já, þið vitið. Hinum
- sem minnst hafa - er „hlíft“.
Við lækkunum.
Ríkið skiptir máli
Þarna er ekki lítið mál á ferð-
inni. Ríkið er svo stór efnahags-
stærð í öllum okkar „fjöl-
skyldubúskap" að ákvarðanir
þess skipta MEIRA máli fyrir
íjölda heimila um það hvernig
góðærið skiptist en útkoman í
kjarasamningum. Takið eftir
því að margt fólk mun nú
hrökkva út úr bótakerfinu eða
tilbaka eða til hliðar á ein-
hvern dularfullan fasteigna-
matshlutfallshátt, fyrir upphæð-
ir sem vega miklu þyngra í
rekstrinum en kauphækkunin
sem hugsanlega kemur! Núna
þegar Davíð tekur þjóðarkök-
una út úr skápnum kemur í ljós
að hún hefur stækkað, það er
meira til skiptanna, en það
verður ekkert eftir fyrir suma.
Minna en ekkert.
Niðurstaðan?
Heildarsumman af öllu þessu
basli til að greiða fyrir samn-
ingum er að auka í raun og
hlutfallslega ráðstöfunartekjur
þeirra sem mest hafa, en minna
hjá öllum öðrum, og minnst
hjá þeim sem minnst hafa; síð-
an bætist við grátt ofaná svart
með því að búa til stórslysa-
gildrur í bótakerfinu flókna og
óskiljanlega; vont var það áður
en hvað er það nú?
Krukk í kaupið
Við skulum ekki gleyma því að
„jaðaráhrifin" eru komin til
vegna þess réttlætismáls að
þeir einir nytu bóta sem þyrftu
á að halda.
„Tekjutenging" var um tíma
slíkt kappsmál að skatthlutfallið
var komið í 70% þegar allt var
týnt til, helst hjá hörkupúlandi
barnafólki með námslán og
þörf fyrir að búa í húsi. Sú við-
leitni sem nú birtist til að slaka
á þessari kló er lofsverð og
hlýtur að ganga gegn „jöfnun-
aráhrifum" skattkerfisins að
stóru leyti. Þau voru orðin of
mikil fyrir ákveðna hópa - um
það eru allir sammála. En
þetta „útspil“ ríkisstjórnarinnar
núna afhjúpar miklu meiri
vanda en þann að „greiða fyrir
gerð samninga". Það tæpir á
svo mörgum óafgreiddum stór-
pólitískum málum að fjölmiðlar
og hagsmunaaðilar hafa engan
veginn haft undan að rýna í, og
ráðherrar líka sýnist manni,
sem verða hálf hvumsa þegar
þeir skoða kanínuna sem kom
upp úr pípuhattinum. Tökum
dæmi um nokkur þessara stór-
pólitísku mála:
1) Kakan út úr þjóðarsáttarís-
skápnum, hlutur lágtekju-
fólks í stækkaðri köku. Hver
er þáttur ríkisvaldsins í því
efni, hver á hann að vera?
2) Hlutur og staða barnafólks í
samanburði við aðra þjóðfé-
lagshópa, sem þáttur í „fjöl-
skyldustefnu", sem ef til vill,
og ef til vill ekki er til?
3) Húsnæðisstefna og niður-
greiðslur á húsnæði til
hverra, hvers vegna?
4) Kjaramunur í landinu og
þáttur skattkerfis í að jafna
lífskjör. Hvað vill ríkið? Nota
skattkerfið til að auka lífs-
kjaramun? Minnka hann?
Halda óbreyttum? Ef nú á
að auka lífskjaramun gegn-
um skattkerfisbreytingar þá
er það ekkert smámál sem
menn henda inn í Karphús
eftir kvöldmat á venjulegu
þriðjudagskvöldi í formi
talnadálka. Allt er þetta með
gömlu góðu fingraförunum:
krukk í kaupið. En hvar er
pólitíska leiðsögnin?
Takk, en algjör óþarfi
Tillögurnar í skatta- og bóta-
málum virðast ekki vera sú
dúfa sem fær fólk til að klappa
Skara skrípó lof í lófa. Og það
er alveg eins gott að viður-
kenna það strax: meðan lág-
launamenn reyna að stoppa
mjólkurvél og bögglast við að
herða sig upp í að fara í launa-
laust leyfi í mótmælaskyni við
þyngsli í samningamálum sitj-
um við hálaunamenn og fjár-
magnseigendur og reynum að
átta okkur á þessum mjög svo
óvænta glaðningi sem datt inn
um lúguna eftir kvöldmat hér í
vikunni: Nei sko! Takk! En al-
gjör óþarfi. Að svo stöddu. Ef
ekki væri búið að vitna alltof oft
í óbærilegan léttleika tilverunn-
ar myndi maður gera það nú.