Dagur - Tíminn - 17.09.1996, Side 9

ÍOagur-Œmmm
Þriðjudagur 17. september 1996 - 9
PJÓÐMÁL
Arnar Sigurmundsson: „Ég hygg að fáar þjóðir framleiði meiri
verðmæti úr sínum sjávarafla en íslendingar."
Björn Grétar Sveinsson: „Kauphækkanir verða hluti af því sem
við forystumenn verkalýðshreyfingarinnar munum fara framá fyrir
hönd okkar fólks.“
Er auðlmdín í réttum höndum?
Fiskvinnslan í landinu er
rekin með miklu tapi og er
staðan verst í frystingunni
þar sem tapið er allt að 12,5%
af tekjum. Það svarar aftur til
þess að fiskvinnslan í landinu sé
að tapa rúmlega þremur millj-
örðum á ári.
Kröfur um hærri laun fyrir
verkafólk eru háværar vegna
komandi samninga. Dagur-Tím-
inn leiddi þá saman, Björn Grét-
ar Sveinsson formann Verka-
mannasambandsins og Arnar
Sigurmundsson formann Sam-
taka fiskvinnslustöðva. Björn
hefur sagt að ef til vill væri af-
notaréttur af auðlind hafsins og
sameign allra íslendinga ekki í
höndum rétta manna þegar ár-
angurinn af rekstri fiskvinnslu-
fyrirtækjanna væri ekki betri.
Ummæli út í hött
Arnar:
„Mér finnast þessi ummæh vera
út í hött. Ég hygg að fáar þjóðir
framleiði meiri verðmæti úr sín-
urn sjávarafla en íslendingar, og
það er ekki algengt að rekstur
sjávarútvegs standi jafn vel og
hér á íslandi, sé horft til ná-
grannalanda okkar þar sem
reksturinn nýtur miiljarða í op-
inbera styrki. í heildina tel ég að
okkur hafi tekist nokkuð vel til á
undanförnum árum við að laga
rekstur að breyttum aðstæðum.
En að sjálfsögðu getur hallað á
sjávarútveginn - eins og hefur
gerast á síðustu misserum.
Björn Grétar:
„Ég setti fram þennan flöt á um-
ræðunni: að ef til vill sé auðlind-
in ekki höndum réttra manna
fyrst árangurinn er ekki betri.
Sannleikurinn er sá að sjávarút-
vegsfyrirtækin hafa haft langan
tíma til að endurskoða sín mál
og gefa spilin uppá nýtt. Við telj-
um að árangur stjórnenda
margra þeirra sé ekki viðun-
andi, miðað við þann ti'ma sem
menn hafa haft til aðgerða - eða
um það bil sex ár. Við sem í
verkalýðshreyfingunni störfum
höfum viljað að menn fari meira
út í fullvinnslu afurðanna - og
þá í pakkningar beint á borð
neytenda. í þeim efnum hafa
fyrirtæki í nágrannalöndum
okkar náð góðum árangri og til
þess horfum við. Samkvæmt lög-
um er auðlind hafsins sameign
'allrar íslensku þjóðarinnar og
sífeilt er verið að verið leita
leiða og ræða um afnotaréttinn
af henni. Ef menn eru að boða
að vinnsla flsks eigi í framtíðinni
að færast í enn ríkari mæli í
vinnsluskipin á hafi úti, hljótum
við, fulltrúar landverkafólks, að
spyrna við fótum og leita nýrra
leikreglna, á meðan það er ekki
orðið of seint. Þessu til viðbótar
nefni ég að vera manna til langs
tíma í vinnsluskipum langt úti á
hafi er síðan ekki talin góð,
hvort heldur er andlegri sem
iíkamlegri heilsu“.
Þíddur fiskur í landi
Arnar:
„Ég held að þróunin verði sjálf-
sagt eitthvað áfram í þá veru að
vinnslan fari fram um borð í
tíjörn Grétar:
„Árangur margra
stjórnenda ekki
viðunandi “
vinnsluskipum. Aftur á móti tel
ég að umræða um slíkt sé of-
gerð. Aðeins 13% þorsks sem
veiddur var á íslandsmiðum í
fyrra var unninn um borð í
vinnsluskipum, 47% fer í salt, og
um 35% er unninn í frystihús-
um. Því er ekki rétt eins og fram
hefur komið hjá sumum að fisk-
vinnsla sé á alveg fljúgandi ferð
úr landi og á haf úr. Auðvitað
hefur sjóvinnsla lent í sömu erf-
iðleikum og aðrar vinnsluað-
ferðir, varðandi verðlag á þorsk-
afurðum."
Björn Grétar:
„f þessu sambandi vitna ég til
þess sem sjávarútvegsráðherra
sagði nýlega að þróunin væri í
þá átt að frystingin þyrfti að
fara meira fram úti á sjó og síð-
an væri framtíðin sú að fiskur-
inn væri þíddur upp í landi og
unninn þar.“
Arnar:
„Já, ráðherra sagði að þorskur-
inn nyti ekki sérstöðu í frysting-
unni lengur, heldur væri al-
mennt tahnn með hvítfiski.
Þarna er ég ekki sammála ráð-
herra. Ég tel að menn hafi ekki
áttað sig á því að með auknum
úthafsveiðum og slæmri stöðu
frystingar fer sífellt meira af
þorski í saltfiskvinnslu, sem nú
er rekin nálægt núlli. Saltfisk-
vinnslan vann um 47% alls ís-
landsþorsks í fyrra, en 55% á
fyrstu sjö mánuðum þessa árs.
Hið sama er að gerast í vinnslu
á ýsu, en hitt ber að taka fram
að verð hennar hefur lækkað
mikið að undanförnu. Afkoma
reksturs vinnsluskipa hefur sést
bæði og verri en nú, þegar hún
er rekin rétt yfir núllinu.“
Þurfum öll að taka tak
Hvað þykir ykkur um þá fullyrð-
ingu sjávarútvegsráðherra að
ekki sé óeðlilegt að gera kaup-
kröfur í samræmi við afkomu
þeirra fyrirtækja sem best
standa, en þá verði menn jafn-
framt að gera sér grein fyrir að
afkomu þeirra sem lakar standa
sé stefnt í voða?
Björn Grétar:
„Við Arnar þurfum að semja um
launakjör og þar verður sjávar-
útvegsráðherra ekki viðstaddur.
Kauphækkanir verða hluti af því
sem við forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar munum fara
framá fyrir hönd okkar fólks.“
Arnar:
„Ég tel í það minnsta að gerð
næstu kjarasamninga verði
mjög erfið. í annan stað þurfum
við öll að taka okkur tak og
bæta og breyta launakerfmu og
nýtingu vinnutíma í fiskvinnsl-
unni. íslensk fiskvinnslufyrir-
tæki þola ekki hækkun launa-
kostnaðar - sem er ekki sami
hlutur og beinar launahækkanir.
Ef tekst að hagræða í rekstri og
ná fram aukinni framleiðni
hljóta starfsmenn að fá hluta
þess ávinnings, eins og áður
hefur verið gert. En stóra málið
í komandi samningagerð er
krafa um almennar launabreyt-
ingar og að ná lendingu í því er
nokkuð sem ég kvíði meira fyrir,
en það verkefni sem býður okk-
ar í sambandi við endurskoðun
launakerfa.
Þá er hátt hráefnisverð í
botnfiskvinnslu stórt vandamál
um þessar mundir, það er nú
um 63% af tekjum fyrirtækj-
anna. Það er gömul þumalputta-
regla að hráefnisverð má ekki
fara mikið yfir 50% af tekjum
frystihúsa. Þetta háa hráefnis-
verð orsakaast af skorti af fiski
á innlendum mörkuðum, verðið
hækkar í samræmi við mikla
efnispurn. Menn eru sífellt að
teygja sig lengra til að tryggja
sér hráefni til að geta haldið
starfsemi gangandi. Það er þó
bót í máh að þorskveiðiheimildir
hafa nú verið auknar, sem ætti
að koma fram í lægra hráefnis-
verði á mörkuðum."
Ekkert svigrúm
Ilvað teljið þið að laun geti
hækkað mikið í næstu samning-
um?
Arnar:
„Það er ekkert svigrúm til að
hækka launakostnað. Stóra mál-
ið verður að ná niður hráefnis-
Arnar:
„Það er ekkert svigrúm
til að hœkka
launakostnað. “
kostnaði svo vinnslan stöðvist
ekki. Það ætti að takast með
rýmri þorskveiðiheimildum. í
næstu kjarasamningum verðum
við að ná fram breytingum á
launakerfum og vinnufyrir-
komulagi. Það er okkar keppi-
kefli að missa launakostnað ekki
úr böndum. En almennt eru
meginviðhorfin af okkar hálfu
annarsvegar lægra hráefnisverð
og hinsvegar má launakostnað-
ur, sem hluti af tekjum, ekki
hækka. Atvinnurekendur og
launafólk hljóta að geta náð
saman um breytingar á launa-
kerfum, enda mun slíkur ábati
skila sér til launþega.“
Björn Grétar:
„Um það vil ég ekkert segja og
kröfurnar setjum við fram við
Arnar og félaga hans þegar þar
að kemur."
Fjölbreytt fyrirtæki
koma best út
Sagt er að viðbrögð og frásagnir
manna í fiskvinnslugeiranum
um slæma afkomu séu ævinlega
á svipuðu róli og koma á sama
tíma árs - og einkum þegar gerð
nýrra kjarasamninga nálgast.
Hvað segið þið um þetta?
Björn Grétar:
„Já, ég get nú vel merkt við hjá
mér á dagatalinu hvenær þessi
söngur byrjar. Þetta er reyndar
fyrr á ferðinni nú en vanalega,
því nú þarf að semja viðræðu-
áætlanir og aðdragandi samn-
ingagerðar er kominn á fullt.
Hinsvegar veit Arnar Sigur-
mundsson að mörg fiskvinnslu-
fyrirtæki í landinu - sem og önn-
ur fyrirtæki - hafa verið að skila
góðum hagnaði og eru að ná
góðum árangri - og því eru
þessar raddir atvinnurekenda
um að ekkert svigrúm sé til
launakækkana heldur hjáróma."
Arnar:
„Ég get svarað því að það er
ekkert samhengi milli umræðu
um lokun fyrirtækja og væntan-
legra kjarasamninga. Ákveðið
var fyrir nokkrum vikum að loka
frystihúsinu í Ólafsfirði um ára-
mót, verði ekki breytingar á af-
komu þess. Það varð kveikjan að
kröftugri umræðu um þessi mál.
Aðalatriðið tel ég vera að fólk
geri sér grein fyrir því að fisk-
vinnsla í landi er að dragast
saman og útgerð og vinnsla
verða að aðlagast að breyttum
aðstæðum. En talandi um af-
komu í fiskvinnslu, þá eru erfið-
leikar mestir í rekstri hefðbund-
inna frystihúsa, einnig hefur
viðunandi afkoma í rækju-
vinnslu snúist í tap á skömmum
tíma en saltfiskvinnsla er rekin
nálægt núlli. Þau fyrirtæki, sem
koma best út, eru í ljölbreyttri
vinnslu og veiðum - og mörg eru
stór og öflug almenningshlutafé-
lög.“ -sbs.