Dagur - Tíminn - 16.10.1996, Page 6

Jlagur-Itnmi

6 - Miðvikudagur 16. október 1996
FRÉTTASKÝRIN G
Vatnajökull
Eldgosið einstætt á
heimsmælikvarða
Sambærilegt við það
sem gerðist á ísöid.
Helgi Björnsson jöklafræð-
ingur hjá Raunvísinda-
stofnun segir að eldgosið
í Vatnajökli sé einstæður við-
burður, þetta sé í fyrsta skipti
sem menn hafi fylgst með eld-
gosi undir jökh og þetta sé í
fyrsta skipti sem jarðvísinda-
menn hafi yfirleitt getað fylgst
með svona eldsumbrotum af
þessari tegund, undir stórum
jökli.
„Það eru til gos undir jöklum,
t.d. í eldkeilum sem hafa
sprengt af sér einhvern þunnan
jökul en hér er um að ræða eld-
gos undir stórum þykkum jök-
ulskildi, sambærilegt við það
sem var á xsöld þegar mörg íjöli
byggðust upp, sbr. alla stapana
hér á landi og móbergsfjöllin.
Hvergi í heiminum hafa menn
fylgst með því hvernig þetta ger-
ist og svo er einnig hægt að læra
mikið af þeim hvað varðar jök-
ulhlaupin. Það jökulhlaup sem
framundan er verðxxr eirrnig ein-
stakur atburður," segir Helgi.
Á ísöld var allt Island þakið
jökli og þá xxrðu ýmis gos en síð-
an hefur ekkert álxka gerst. Eftir
að land byggðist hefur reyndar
áður gosið undir jökh en ekkert
verið fylgst með því á vísindaleg-
an máta.
Hættulegt svæði
Helgi leggur áherslu á að langur
txmi mxmi hða áður en óhætt
verður að fara á eldgosasvæðið.
„Þetta er allt sprungið og það
má búast við að það verði mjög
varhugavert að fara um þetta
svæði í mörg ár, jafnvel næstu
10 árin. Þarna sáust ummerki á
yfirborði eftir gosið 1938 í 10 ár.
Jökulhnn á hins vegar eftir að
Frá eldgosinu r Vatnajökli þegar það stóð sem hæst.
hylja þessi ummerki, þessa gjá
og íjallshrygginn. Ástandið er
þannig að jöklarnir hafa allir
verið aðjxlaupa fram á vestur-
hluta jökxxlsins en nú er þetta
norðan megin og því er ekki
fært inn á þetta svæði nema að-
eins xir austri.“
Dregið úr bráðnun
Um Skeiðarárhlaupið sem ahir
hafa beðið eftir segir Helgi að
Mynd: BG
vatnsborðið sé komið upp í
1500 metra sem þýði að annað
hvort muni vatnið finna sér ein-
hverjar veilur undir stxflunni
eða fara yfir íshelluna. „Við vit-
um ekki hvort vatnið getur náð
Helgi Björnsson jöklafræðingur hjá
Raunvísindastofnun Háskólans.
þeirri hæð því að til þess þarf
vatnsborðið uppi í eldstöðinm
að fara einnig í þá miklu hæð,
vatnið þarf jú að renna niður.
Nú er að draga xír bráðnuninni
og það mun einnig draga xír ris-
hæðinni. Við þekkjum ekki ná-
kvæmlega hvernig vatrnð finnur
sér veilur undir ísnum. Þetta
gæti verið um þriggja kxlómetra
leið sem það þarf að fara og það
er eflaust komið eitthvað áleið-
is.“
Vakt verður áfram á
Skeiðarársandi
Hreixm Haraldsson, fram-
kvæmdastjóri Rannsóknar- og
þróunarsviðs Vegagerðar ríkis-
ins segir að enn sé skipxxlögð
vakt yfir daginn í samráði við
Almannavarnir á meðan bfla-
umferð er leyfð, þar sem lög-
regla og/eða björgunarsveitar-
fólk getur gripið ixm í og lokað
veginum um leið og eitthvað
gerist. Næstu tvær vikurnar
a.m.k. verði stöðug vakt frá
morgni til kvölds og stendur
ekki til að aflétta umferðar-
banninu yfir nóttina í bráð. „Við
tökum þetta viku fyrir viku, við
erum með útkallslista um leið
og hlaup hefst og er gert ráð
fyrir að það taki þá vinnuvélar
aðeins nokkra klukkutíma að
komast á svæðið báðum megin
frá,“ segir Hreinn.
Kostnaður Vegagerðarinnar
er orðinn um 15 mihjónir en
Hreinn býst eklíi við að hann
aukist mikið frá því sem nú er
fyrir hlaup. BÞ
Jarðskjálftar á Suðurlandi
Góðar vonir um bættar jarðskjálftaspár
Þetta eru hlutir sem við
höfum verið að átta
okkur á, íslandssagan
sýnir tengsl milli svona
atburða. Áður var talið
ólíklegt að spenna af
þessu tagi gæti borist
svo langar leiðir en nú
virðist sem hún geti
borist tiltölulega langt
eftir sjálfum brotabelt-
unum.
✓
búar Selfoss og Hveragerðis
sem Dagur-Tíminn hafði
samband við í gær, höföu á
orði að óhugur væri í mönnum
vegna jarðskjálftanna sem verið
hafa þar síðustu sólarhringana.
Stór skjálfti, eða um 4 á Richter
mældist í Grafningi í fyrrakvöld
og skulfu hús hressilega. Telja
Selfyssingar að þeir hafi ekki
fundið jafn mikið fyrir jarð-
skjálfta um árabil. Hitt kemur á
daginn að eftir jarðskjálftana
hefur bjartsýni vísindamanna
aukist um að geta spáð fyrir um
jarðskjálfta þar sem greinilegt
samhengi er talið milli atburð-
anna í Vatnajökli og jarðskjálft-
anna.
Upptök skjálftanna voru
miðja vegu milli Ingólfsfjalls og
Úlfljótsvatns þar sem heitir
Bíldsfell um 14 km frá Selfossi.
Ragnar Stefánsson jarðskjálfta-
fræðingur: „Við teljum að þarna
hafi verið spenna á svæðinu en
eftir atburðina í Vatnajökli urðu
miklar breytingar. Það verður
landhnik og kvika treður sér
inn í sprungur. Þetta berst síð-
an eins og bylgja inn í landið,
einkanlega út eftir brotabeltun-
um og ýtir undir jarðskjálfta á
sinni leið. Við höfum tekið eftir
þessu í seinni tx'ð, fylgni milli at-
burða, og manni hefur virst
sem hraðinn væri 5-10 km á
sólarhring. Fjarlægðin milli
Bárðarbungu að upptökum
stærstu skjálftanna er einmitt
um 160-170 km sem passar vel
við þessar áætlanir.“
En hvað þýðir þetta? „Þetta
eru hlutir sem við höfum verið
að átta okkur á, íslandssagan
sýnir tengsl milli svona at-
burða. Áður var talið ólíklegt að
spenna af þessu tagi gæti borist
svo langar leiðir en nú virðist
sem hún geti borist tiltölulega
langt eftir sjálfum brotabeltun-
um.“
Aðspurður hvort um tíma-
mótaviðburð sé að ræða segir
Ragnar: „Já, ég held að þetta
geti gefið í raun miklar vonir x
sambandi við rannsóknir á
jarðskjálftaspám. Við erum allt-
af að reyna að leita að því sem
gerist fyrir jarðskjálfta og í
þessu tilviki erum við að fá einn
þátt inn í þá leið, spennubreyt-
ingu sem leggst á svæðið í
heild. Hún veldur ekki skjálft-
anum en eykur líkurnar á að
þeir leysist úr læðingi. Þannig
að ég myndi segja að þetta væri
afskaplega j ákvætt. “ BÞ