Dagur - Tíminn - 19.10.1996, Blaðsíða 6

18- Laugardagur 19. október 1996 ■©agurÁEímmn
Sigga skálda
Sigga skálda virðist ýmist hafa verið nið-
ursetningur eða á vergangi. Geðfró er
hennar frægasta trúarkvæði en þar er
sambandi hennar „og Krists lýst mjög
innilega, bæði eins og þau væru elsk-
endur og eins og þau væru foreldri og
barn.“ Þetta kemur fram hjá Margréti
Eggertsdóttur sem skrifar um trúarleg-
an kveðskap kvenna á 17. og 18. öld.
Hún segir konur gjarnan hafa ort um
Krist sem sætastan brúðguma sinn,
móður og jafnvel ljósmóður.
Konur
lengst af í
grasrót kirkjunnar
TJ5A ÆTA7l5>5*Cö’ :'CI
t .• -Lvrz?",
■ZUTtS r'JMUSlN ItmKH*
VtíúJtH-íGTSÍI.t/
Minningartafla um Katrínu Erlendsdóttur sem missti manninn sinn um þrítugt og lifði
„í guðrækislegu ekkjustandi" þar til hún lést um áttrætt. Katrín er stundum kölluð
„Hin ríka“ í þjóðsögum.
Fjörkippur á hjónabandsmarkaði
„Varla verður annað séð en hlaupið hafl á
snærið hjá mannbæru kvenfólki þegar ...
hundruð klerka urðu á hjónabandsmarkaði í
sveitum landsins. Þá hefur fækkað í fylgi-
kvenna- og vinnukonustétt,“ segir Guðrún
Ása Grímsdóttir í grein um íslensku prests-
konuna á fyrri öldum. Er hún að vísa til þess
þegar skipt var yfir í lútersku hér á miðri 16.
öld því eins og kunnugt er máttu kaþólskir
prestar ekki njóta kvenna í heilögu hjóna-
bandi. Þá hafa margar heimasæturnar kæst
eins og sjá má í þessari bögu:
Ragnheiður á rauðum sokkum rekur hesta,
enga vill hún utan presta
auðarlín sig láta festa.
Þó er ljóst að kaþólskir klerkar hafa sumir
ekki látið stöðu sína koma í veg fyrir að köll-
un náttúrunnar væri sinnt. Þannig er áhtið að
sr. Þorkell Guðbjartsson, kaþólskur prestur og
prófastur í Laufási, hafi átt 30 börn. Honum
hefur kippt í kynið því faðir hans þótti mikill
kvennamaður og var um hann ort:
Vœri brandur minn búinn með stál
skyldi eg ekki flýja löndin fyrir þau
kvennamál.
Herra Gísli Þorláksson biskup á Hólum og eiginkonur hans þrjár, þær Ragnheiður Jónsdóttir (t.v), Gróa Þorleifs-
dóttir og Ingibjörg Benediktsdóttir. Þessi tafla var gerð í Kaupmannahöfn 1684-5 samkvæmt skriflegri beiðni
Ragnheiðar sem þá var nýorðin ekkja.
Handskrifuð sálma-
söjh, hálfgerðar
neðanjarðarhók-
menntir kvenna, og
annað starf þeirra í
tengslum við kirlg-
una á íslandi er
kannað í nýrri
bók um konur í
kristnisögunni.
að er svo oft sem fræði-
menn eru að skrifa bara
hver fyrir annan. Þá verð-
ur þekkingin svo einangruð.
Mig langaði að miðla háskóla-
lærdómi til almennings, annars
er ekkert gagn í honum," segir
Inga Huld Hákonardóttir, sagn-
fræðingur, en hún ritstýrir bók-
inni Konur og kristsmenn sem
var að koma í búðir.
Kveikjan að bókinni er 4ra
binda verk um kristnisögu á ís-
landi sem Alþingi lætur rita. I
hverju bindi eru fráteknar 7
blaðsíður fyrir konur í kristni-
sögunni. Inga Huld var ráðin til
Ég elska
Þig
„...elsta skrifað dæmi á ís-
lensku um setninguna „ég
elska þig“ mun frá presti
runnin. Orðin eru máluð
skýrum stöfum í trafaöskj-
ur merktar ártalinu 1799,
en öskjurnar hefur líklega
gert hagleikspresturinn
Guðmundur Böðvarsson í
Reykjadal handa konu
sinni Rósu Egilsdóttur sem
þótti dugleg búkona.“ Hjá
Guðrúnu Ásu Grímsdóttur.
Inga Huld Hákonardóttir.
að skrifa þessar síður. Vegna
þess hve lítið hafði verið skrifað
um efnið efndi hún til ráðstefnu
þar sem flutt voru erindi úr
ýmsum greinum. „En svo voru
erindin svo fróðleg og skemmti-
leg að óg var spönuð upp í að
gefa þau út á bók.“
Þögðu í 2000 ár
„í tvö þúsund ár var konum
sagt að þegja í kirkjunni," segir
Inga Huld og því hefur lítið far-
ið fyrir konum í íslenskri
kristnisögu. Þær hafa þó tengst
kirkjunni á ýmsan en kannski
annan hátt en karlar. Þær
saumuðu kirkjuklæði og skrif-
uðu sálmasöfn svo eitthvað sé
nefnt. Þessi sálmasöfn hafa þó
ekki komist á prent. „Þetta er
svona neðanjarðarlitteratúr eða
grasrótarsálmagerð. “
Hörð skothríð
á kirkjuna
f bókinni eru 9 greinar um hin
aðskiljanlegustu mál, þ. á m.
brúðarkaup, kvendýrlinga,
kirkjuleg útsaumsverk, sálma-
gerð kvenna, íslensku prests-
konuna á fyrri öldum og stöðu
kvenna í trúarfélögum á 20.
öld. „En bókin opnast og lokast
með nokkuð harðri skothríð á
kirkjuna frá þeim Helgu Kress
og Auði Eir Vilhjálmsdóttur og
það eru akkúrat 1000 ár á milli
þeirra. í fyrstu greininni fjallar
Helga um kristnitökuna og hún
skefur ekkert utan af því hve
ákvörðunin var karlmiðlæg. í
lokin kemur Auður Eir og gagn-
rýnir að konur komist ekkert til
áhrifa innan kirkjunnar. Þang-
að til reyndar um daginn þegar
konur lögðu undir sig Prestafé-
lag Austurlands."
Þó að „karlar hafí auðvitað
haft einkarétt, fram undir
þetta, til að túlka ritninguna,"
þá segir Inga Huld meginniður-
stöðu bókarinnar í rauninni þá
að „trúin hafi skipt konur mjög
miklu máli þó að kirkjan hafi
ekki borið gæfu til að veita
þeim embætti innan hennar.
Trúin hefur verið þeim geysi-
legur styrkur í erfiðri lífsbar-
áttu og Jesús stundum einasti
vinurinn. En svo er hinu auðvit-
að ósvarað hvort að kirkjan
hafi bælt þær líka á vissan
hátt.“ LÓA