Dagblaðið Vísir - DV - 20.08.1983, Qupperneq 6

l/1
|c^*
U|tOÍlt.
oíl
$1
$
ö«flt.
10*

All^

#
d
o
sitthvað
um
Peter
karlinn
Ustinov
Peter er tennisleikari góður. Vinir hans segja afl i eitt fðrra skipta sem
hann hefur litifl upp fró tennisleik hafi hann sóð konu sína Héléne i
fyrsta skipti.
Nafn: PETER ALEXANDER USTINOV.
Fæðingardagur: 16. apríl 1921.
Þjóðerni: Breti af rússnesku, frönsku, þýsku,
tölsku, svissnesku og eþíópísku bergi brotinn.
Hæð:
þyngd: Hann ræðir það ekki.
Starf:....
Haldiö ykkur fast, Peter Ustinov er
rithöfundur, leikari, leikstjóri, fram-
leiðandi, leikritaskáld, grínisti, vín-
kaupmaöur, sjómaöur, tónlistarunn-
andi og sögumaöur af guös náö.
Hann hefur „leikið” heilan dýra-
garö, sinfóníuhljómsveit og kappakst-
ursbíla. Hann hefur komið fyrir al-
mannasjónir sem Hercule Poirot,
Nero, og Liselotte Beethoven-Fink,
austurrískur söngvari sem hefur dá-
læti á sönglögum Schuberts, einkum
þeim sem Schubert sjálfur kannast
ekki viö.
Hann státar af mergö verðlauna, þar
á meðal tvennum óskarsverölaunum.
önnur fékk hann fyrir aö leika þræla-
kaupmanninn í Spartacus og hin fyrir
leik í myndinni Topkapi, en þar geröi
hann sóðalegan svikahrapp ódauöleg-
an. („Sá karakter var hreint út sagt
absúrd, ég elska hugmyndina: maður
sem stefnir lágt og nær ekki því tak-
marki!”)
Ustinov í ham
Og nú er Peter Ustinov í ham sem
aldrei fyrr. Hann haföi heldur hægt um
sig íðasta áratug aö því er honum
fannst. Bara sjálfsævisaga sem hann
fékk verölaun fyrir, leikrit, tíu hlut-
verk í kvikmyndum.
„Tíunda Beethovens” er nítjánda
leikrit Peter Ustinov og gengur fyrir
fullum húsum í London og hefur gert
frá því það var frumsýnt í maímánuði
síðastliðnum. Bók hans, Rússlandiö
mitt, umdeiit rit um land forfeöra
hans, er metsölubók í Bretlandi. Og í
september veröur frumsýnd kvik-
myndin „Memed, my hawk”. Peter
Ustinov skrifaöi handrit myndarinnar,
leikstýrir, leikur aöalhlutverkið, fram-
'leiöir og fjármagnar aö miklu leyti.
Síöasta vor tókst Ustinov einhvern
veginn aö leika sjö persónur í dulúðar-
myndinni Imyndaöir vinir sem BBC
sjónvarpsstööin geröi. Einhvern tím-
ann þama inni á milli gaf Ustinov sér
tíma til aö apa eftir 27 dýrategundum í
hljómplötuupptöku. Platan sú hefur
verið vinsæl hjá breskum börnum.
Ustinov er semsé í banastuöi þessa
dagana. Peter Ustinov er 62 ára gam-
all. Breskum leikhús- og kvikmynda-
húsagestum finnst þaö eilítið undar-
legt því þær persónur sem hann hefur
holdgast í hafa verið á ýmsum aldri.
stundum eldri en hann, á ákveðnum
tíma, stundum yngri. A miöjum
fertugsaldri gerði hann hundgamlan
Samuel Johnson ódauölegan í
verðlaunasjónvarpsmynd. Captain
Vere lék hann 41 árs aö aldri í mynd-
inni Billy Budd. Sá náungi heföi getað
veriö hvar sem var á bilinu 35—55 ára
gamall. Enn í dag gæti Ustinov brugðiö
sér í hlutverk Lés konungs eöa Litlu
fröken Markee. Aldurinn skiptir hann
engumáli.
Sjarmerandi náungi
Ustinov er litríkur persónuleiki. Utlit
hans er eins og persónu úr 19. aldar
skáldsögu. Hann þykir skemmtilegur
meö afbrigðum.,Hann hefur þrátt fyrir
allt ekki skapaö neitt sem er skemmti-
legra en hann sjálfur,” segir Michael
Bilington, leikhúsgagnrýnandi stór-
blaösins The Guardian. „Klukkutími
meö honum sjálfum er enn skemmti-
legri en tveir tímar meö verkum
hans.”
Það er ekki margir jafnvel heima í
eigin ættfræöi og hann. Ættartré hans
er reyndar áhugavert og kennir þar
ýmissa grasa. Ævisaga Ustinov , Kæri
ég, kom út 1977. Þar segir hann marg-
ar sögur af f orfeðrum sínum.
A ákveðnum tíma voru hinir ýmsu
forfeður Ustinov að störfum hér og þar
í Evrópu og Afríku. Einn var efnilegur
tónlistarmaður í Feneyjum, annar
óöalsbóndi á Volgubökkum, þriðji
skólastjóri fyrir sunnan París, fjóröi
svissneskur borgari og fimmti átti í
vök aö verjast í valdabaráttu í Addis
Abeba í Eþíópíu.
Fimn.menningamir 0g afkvæmi
þeirra áttu stefnumót viö örlögin í
Rússlandi.
Listamannaætt
Hinn frægi afkomandi þeirra er
Breti nánast af tilviljun. Hann var
getinn í Rússlandi á þeim tíma sem
stjórnarherramir þar voru enn kall-
aðir bolsjévikar. Faöir hans, Jona von
Ustinov, var um tíma fréttaritari
þýsks blaðs í Amsterdam. Von Ustinov
hélt til Rússlands á feröalagi og hitti
þar og féll fyrir Nadezhda Leontievna
„Nadia” Benois. Hún var bam vel-
megandi hjóna á sviöi lista og var m.a.
Sergei Prokofiev, tónskáldiö góða,
heimilisvinur. Þau giftu sig í Petro-
grad. Jona var fluttur til London og
Nadia sigldi í kjölfariö. Tveimur mán-
uðum eftir komuna til Lundúna fæddist
þeim sonurinn Peter.
Nadia, eins og móöir Peters var
kölluö, var hæfileikarík listakona aö
sögn sonarins. Var hún honum allt í
senn: „móðir, frænka, systir, stund-
um dóttir og alltaf móöir”. Hún var
virtur búningahönnuður og teiknaði
m.a. fyrir margar meiriháttar ballett-
sýningar. Jona var í fyrstu blaða-
maður og starfaði um skeið sem blaða-
fulltrúi þýska sendiráösins. Hann tók
sér breskt ríkisfang og felldi þá „von”
niður úr nafni sínu. Hann var einnig
sjarmör og spjátrungur. „Hann skrif-
aði stystu skáldsögur sem vitaö er
um,” segir Peter. „Þær uröu aldrei
lengri en fyrsta blaðsíöan.”
Heima fyrir var gert ráö fyrir aö
Peter helgaði sig listum. Móöurfólk
hans heföi orðið hneykslað ef hann
heföi gert eitthvað annaö. Ef hann
hefði ætlað aö hasla sér völl á verð-
bréfamarkaði heföu þau stungið upp á
höggmyndalist sem öruggari starfs-
vettvangi.
Drengurinn Peter varö heillaöur af
leikhúsinu og lét ekki á sig fá ummæli
kennara síns sem sagöi hann hæfa í
hlutverk svíns.
Hann hætti í skóla 16 ára, gekk í
London Theater Studio.
Átján ára gamall var Peter farinn að
hasla sér völl á meöal atvinnuleikara,
tvítugur fór hann aö leikstýra. 19 ára
giftist hann Isolde dóttur leikskáldsins
ReginaldDenham.
Með Niven, Reed
og Ambler í hernum
„Peter er greinilega mjög frum-
legur, þaö veröur aö hafa taumhald á
því hvað sem þaö kostar,”
— umsögn um hann í æsku.
„Þessum manni ætti ekki undir
nokkrum kringumstæðum aö fela
mannaforráð,”
— umsögn um Peter í herskýrslum.
A stríösárunum gegndi Peter Ustin-
ov herþjónustu. Hann var alls fjögur
og hálft ár í hemum og segist aldrei
hafa veriö eins lengi í sama hlutverki
Eftir herþjónustuna haföi hann megn-
ustu skömm á hvers kyns hernaðar-
brölti. Um stundarsakir var Peter á
heimavígstöövunum en var síðar skip-
aö í kvikmyndadeild hersins. „Her-
deild kvikmyndageröarmanna í
hlutverkum hermanna.”
Meöal þeirra: David Niven ofursti,
Carol Reed kapteinn, Eric Ambler
major. Þeir geröu kvikmyndir fyrir
nýliöa.
Skjaldbökuskrtur
Alsír 1944: Caroi Reed leikstjóri er
að taka myndina Way ahead meö
Ustinov sem leikara. Hann reynir að
færa sér í nyt þann hæfileika Ustinov
að geta hermt eftir tungumálum sem
hann þó skilur ekki. Ustinov í hlutverki
kaffihússeiganda gengur um meðal ar-
abanna í statistahlutverkinu og spinn-
ur á „arabísku”. Arangurinn: allir
statistamir fara í verkfall. „Þaökomá
daginn aö er ég hermdi eftir arabísk-
unni skildist þeim aö ég kallaöi þá
skjaldbökuskít.”
Friður gekk í garö í heiminum en þó
ekki í einkalífi Ustinov þrátt fyrir aö
fyrsta barn hjónanna kæmi í heiminn
1945.
Romanoffog Juliet
„Isolde hvarf hljóðlega úr lífi mínu
og ég úr hennar á vart háværari hátt,”
sagði hann um upplausn hjónabands-
ins.
„Hershöföinginn: Ef þú finnur okkur
á kortinu .. . sérðu eins og skot aö
landfræöileg, hemaðarleg, fjárhags-
leg, stjómmálaleg, stjórnunarleg efna-
hagsleg, búfræöileg, garöyrkjuleg lega
okkar er vonlaus. Þar af leiðandi
höfum viö veriö eins og segulstál á inn-
rásir í gegnum þrautasögu okkar. Eng-
lendingar hafa komið oftsinnis hingaö
á þeim forsendum að við værum óhæf
til að stjóma okkur sjálfum. Ætíö
fylgdu Frakkar í kjölfariö og sögöu aö
viö væmm óhæf um aö vera stjómaö af
Englendingum. Hollendingar geröu
okkur aö mótmælendum um stund,
Tyrkir okkur aö múhameöstrúar-
mönnum og Italir okkur aö . . . góöum
söngvurum.
Beulah: En áhugavert! Ég dái sög-
una. Hún er svo gömul.”
— UrRomanoff ogJuliet
eftir Ustinov.