Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.1984, Síða 10

DV. FÖSTUDAGUR17. ÁGUST1984.
SÓSÍAUSMIMEÐ BLÁUM
Hugsanlega hefði Karl Marx kunnað
skil á hugmyndafræðilegri merkingu
þess að sósíalistaríki Vestur-Evrópu
hafa einn mikinn kost fram yfir þau
sem lúta hægri stjórnum á þessu herr-
ans ári. Þau eru öll sólríkari.
Sérhvert V-Evrópuland sem liggur
að Miðjarðarhafinu lýtur sósíalista-
stjórn eöa samsteypustjóm undir
forystu sósíalista. Á meðan eru nær öll
V-Evrópuríki noröan „ólífuviöar-lín-
unnar” undir ríkisstjórnum sem telj-
ast fremur hægramegin við miðju.
Með einni áberandi undantekningu þó
semerSvíþjóð.
En allir þessir sólskins-sósíalistar
eru með töluverðum biáum lit þegar
skyggnst er um á bak við rósrautt orð-
færiö. Þegar Mitterrand kom til emb-
ættis í Frakklandi 1981 og skipaði
fjóra kommúnista í ríkisstjóm sína
varð Washington aldeilis um og ó. Nú
telja Bandaríkjamenn sig naumast
eiga annan tryggari bandamann í
Evrópu en Mitterrand. Svipað hefur
farið fyrir hótunum sósíalistans
Andreas Papandreou um að segja
Grikkland úr N ATO og EBE.
Fimm af þessum sex sósíalista-
stjórnum hafa allar tekið krappa
beygju til hægri. Ástæðan er þessi
sama gamla og gilda. Nefnilega
árekstur sósíalískrar hugmyndafræði
við blákaldan raunveruleikann.
I Frakklandi rak Mitterrand sig á að
verðbólguráðstafanir hans ýttu
frankanum æ lengra niður. I Grikk-
landi sá Papandreou fljótt fram á að
úrsögn NATO og EBE mundi veikja
land hans bæði hernaðarlega og efna-
hagslega.
Þessar stefnubreytingar sósíalista
hafa mætt misjöfnum viðbrögöum hjá
kjósendum þeirra. Er þar eftirtektar-
vert að spánskir og ítalskir sósíalistar,
sem sýndu hægri tilhneigingar strax
SPÆNSKUR
SÓSÍALISMI
Af þessum sex sósíalistastjórnum er
Spánarstjóm sennilegast sú sem best
hefur tekist til. Undir forystu hins 42
ára gamla Felipe Gonzalez er hún enn
nær jafnvinsæl og þegar hún vann
kosningamar 1982. Mætti þaö þó
undarlegt teljast þar sem atvinnuleysi
í V-Evrópu er hvað mest á Spáni.
Stefna stjórnarinnar í efnahagsmál-
um hefur verið hin strangasta allt frá
upphafi. Strax var varpaö fyrir borð
stjómarskútunnar kosningaloforði
um nýsköpun atvinnu fyrir 800 þúsund-
ir manna. Miguel Boyer hefur nánast
fylgt veglýsingu peningahyggjunnar
síðan hann tók f jármálin að sér.
Þótt ekkert hafi verið gert til lausnar
atvinnuleysinu hefur tekist að koma
verðbólgunni niður úr 14% (á árs-
grundvelli) langleiðina niður í 8%, eins
og spáö er um lok þessa árs. — Sömu-
leiðis hefur stjómin tekið upp svipaða
afstöðu til ríkisfyrirtækja og ríkis-
reksturs og Thatcher í Bretlandi.
Fyrirhugað er á næstu þrem árum að
fækka af launalista þess opinbera um
60.000 manns.
Þetta hefur framkallað ramakvein á
vinstri kantinum og stéttarfélög, sem
þetta hefur helst bitnað á, hafa staðið
fyrir verkföllum. Komið hefur til götu-
uppþota.
Yfir heildina séð virðist þessi stefna
samt verka. Hagvöxtur hefur aukist og
kannaðná2,5%á þessuári.
Spurningin um hvort Spánn skuli
áfram vera í.NATO kann þó að valda
stjóminni erfiöleikum. Hefur verið
heitið þjóðaratkvæðagreiðslu um mál-
ið en margir ráðherrar, og þar á meðal
Gonzalez sjálfur, kysu áframhaldandi
aðild.
FRANSKUR
SÓSÍAUSMI
Stúdentar dönsuöu á Bastillu-torginu
þegar Mitterrand varð forseti 1981.
Hann hafði heitið róttækustu stefnu
sem nokkur Frakklandsstjórn hefur
fylgtsíðanl945.
Menn höfðu naumast undan að
fylgjast með byltingarkenndum breyt-
ingunum fyrstu tvö árin. Lögleidd voru
lágmarkslaun, f jölskyldubætur og elli-
lífeyrir hækkaður, vinnuvikan stytt
niður í 39 stundir (án tekjutaps),
samningar teknir upp um fimmtu
orlofsvikuna og eftirlaunaaldur
lækkaöur niður í 60 ár, bankar og stór-
fyrirtæki þjóönýtt.
I utanríkisstefnunni gætti strax
handbragðs vinstriaflanna. Mitterr-
and neitaöi að lýsa flugsýningu setta,
nema allt það sem vopn gæti talist yrði
falið sjónum manna. Hann hvatti til
ráðstefnu í Paris til að ræða refsiað-
gerðir gegn Suður-Afríku. Og hann
lagði niður tilraunir með kjamorku-
vopn í Kyrrahafi.
En það liðu ekki nema 5 dagar þar til
kjamorkuvopnatilraunir voru hafnar
aftur. Frakkar hafa eflt viöskipta- og
efnahagstengsl sín við S-Afríku. Og
Mitterrand stýrir nú ríki sem er þriöji
umfangsmesti vopnasali heims.
Þó stingur mest í augun kúvending-
in í efnahagsstefnunni. Sósíalistar
byrjuðu með það háleita markmið að
skapa þúsundum atvinnulausra at-
vinnutækifæri. Það gaf bakslag. Verö-
bólguhjólið tók að snúast enn hraðar,
hrikalegur viðskiptahalli myndaðist og
frankinn féll niður úr öllu valdi. Að
vísu hætti að aukast við atvinnuleysið
sem er nú 8,5% í Frakklandi.
Mitterrand hefur neyðst til að skera
niður útgjöld þess opinbera og kú-
venda frá fyrri stefnu í iðnaði og fram-
leiðslu. Hann hefur nú ákveðið
hægræðingu í ríkisreknum fyrir-
tækjum sem mun kosta þúsundir
atvinnuna.
Kjósendur eru ekkert yfir sig hrifnir.
I Evrópu-þingskosningunum í júní
fengu sósíalistar aðeins fimmtung at-
kvæða. Mitterrand er nú einn óvinsæl-
asti forseti sem setið hefur á stóli í
Frakklandi. Síðustu aögerðir hans,
eins og tilnefning nýs forsætisráð-
herra, og fráhvarf frá áætlunum um að
gera einkaskóla að ríkisskólum kunna
að hafa bætt orðstír hans eitthvað. En:
kommúnistar sitja ekki lengur í stjóm
hans og rósin rauða sem hann hampaði
á sigurdegi kosninganna er orðin föl-
bleik.
ÍTALSKUR
SÓSÍAUSMI
Bettino Craxi, forsætisráðherra og
leiðtogi ítalskra sósíalista, tók sina
hægri beygju, áður en hann kom til
valda. Því furðaði sig enginn á bláa
litnum á stjóm hans.
Flokkur hans er enn „litli bróðir” í
stjórninni með aðeins 11% fylgi úr
síðustu þingkosningum en með því að
færa sér oddaaðstöðuna í nyt og sigla
miUi skers og báru hefur hann valda-
tökin og forsætisráðuneytið.
Utanríkisstefna hans hefur ein-
kennst af stuðningi við NATO og hann
studdi uppsetningu nýju eldflauganna
á SikUey. 1 innanríkismálum hefur
hann vakið gremju verkalýðshreyf-
ingarinnar meö tilraunum tU þess að
draga úr vísitölubótum á laun.
Kommúnistar hafa kallaö hann
„hægrisinnaðasta forsætisráðherra
Italíu í 20 ár” en þeir eru emdregnustu
andstæðingar stjórnar Craxi.
Hann hefur gengiö harkalega fram
við að f jarlægja vinstrimenn úr áhrifa-
stöðum innan flokksins en meðal hinna
sem eftir sitja gætir þó töluverörar
gagnrýni á stjórnarstefnuna.
HægritUhneigingar hafa gert
meginmuninn á sósíalistum og
kommúnistum á Itah'u en þó án þess að
afla Craxi þeirrar kjósendahyUi sem
hann vænti. Jók flokkurinn fylgi sitt
um aðeins 0,5% í Evrópu-þingskosn-
ingunum í júní. En í oddaaðstöðunni
hefur Craxi með haglegum hætti aukið
áhrif Utla flokksins í sambýhnu við
kristilega demókrata. Auk forsætis-
ráöuneytisins hafa sósíalistar náð
ýmsum góöum bithngum og áhrifa-
embættum í stjómsýslunni, iðnaöin-
um, bönkum og fjölmiölunum.
Craxi heldur þvi fram að aðhalds-
stefna hans hafi verkað. Veröbólgan
hefur dvínað úr 15%, greiðslujöfnuöur
er á núlU og skuldasöfnunin við útlönd
hefur verið stöðvuö. Atvinnuleysi fer
þóvaxandi.
Aður en hlé var gert á störfum þings-
ins í sumar naddi Craxi sér í traustsyfir-
lýsingu sem bendir tU þess aö hann eigi
eftir að verða forsætisráðherra enn um
sinn og er þá kominn á annað ár. Það
má teljast afrek því aö Italir eru ekki
óvanir forsætisráðherraskiptum á
mánaðarfresti.
PORTÚGALSKUR
SÓSÍALISMI
Líkt og ítölsku flokksbræöumh- voru
portúgalskir sósíalistar strax orönir
meir á hægri kantinum áður en þeir
komu tU valda. Gagnbyltingarbrölt
kommúnista í lýðveldistilrauninni upp
úr blómabyltingunni vakti ekki vin-
sældir kjósenda á vinstri róttækni.
Síðan Mario Soares varð forsætis-
ráðherra samsteypustjórnar sósíalista
og sósíaldemókrata hefur hann fylgt
fram spamaðaxráðstöfunum tU þess að
fuUnægja skilmálum Alþjóða gjald-
eyrissjóðsins. Efnahagshfið er að
færast í betri horfur. Stjórnin hefur
dregiö úr greiðsluhaUanum og það
meira að segja hraöar en lofað var
gjaldeyrissjóðnum. Verðbólguhjólið
hefur hægtásér.
AUt hefur þetta þó kostað sitt því að í
könnun, sem greint var frá í tímaritinu
Expresso, kemur fram að færri Portú-
galir borða nú úti á matsölustööum,
fleiri ferðast fótgangandi í vinnuna og
neysla á eggjahvíturíkari mat, eins og
kjöti, eggjum og fiski, hefur dregist
saman.
Ströng aðhaldsstefna er aldrei vin-
sæl og síðustu skoöanakannanir gefa
til kynna aö einungis 13% spurðra gefi
forsætisráöherranum góða einkunn.
Vinstri armur flokksins er tekinn að
ókyrrast og sjö þinghðar flokksins
greiddu á dögunum atkvæði gegn
stjómarfrumvarpi um lög gegn
hryðjuverkum þar sem leyfa skyldi
símhleranir, opnun einkabréfa og
fleira.
GRÍSKUR
SÓSÍAUSMI
Svo oft og mörgum sinnum hefur
Andreas Papandreou gert breytingar á
stjómarstefnunni síöan hann varð for-
sætisráðherra að stuðningsmenn jafnt
sem andstæðingar vita varla sitt
rjúkandiráð.
Hann hefur alveg kúvent utanríkis-
stefnunni. 1 kosningunum lofaði hann
að segja Grikkland úr NATO og EBE.
Hann gerði hvomgt. Né heldur hefur
hann knúið Bandaríkin til þess að loka
herstöövum sínum í landinu, eins og
hann haföi þó sagt. — Papandreou
geröi sér ljóst að hann gat ekki hætt á
að veikja varnir Grikkja gagnvart
Tyrkjum og sömuleiðis þarf hann
vestrænt fjármagn til þess að halda
efnahagslífinu gangandi.
I staðinn hefur hann reynt aö bæta
þetta upp með því að vera í orðum hinn
andsnúnasti stefnu Washington-
stjórnarinnar og NATO-bandamanna.
Á heimavelli hefur hann orðið að
taka aftur upp heföbundnari efnahags-
stefnu í stað þess losarablæs sem hann
hafði á hlutunum fyrsta áriö þegar
laun hækkuðu í stórstökkum. I fyrra
innleiddi hann launafrystingu, felldi
gengi drökmunnar og lagði fram
stjórnarfrumvarp um bann við verk-
föllum, svo strangt aö jafnvel
Thatcher hefði brugðið.
Þrátt fyrir allar þessar kollsteypur
er Papandreou ekki óvinsæll af kjós-
endum. 1 Evrópuþingskosningunum
fengu sósíalistar 41,5% atkvæða
(miðað við 48% í síðustu þingkosning-
um) og nutu enn meira fylgis en aöal-
stjómarandstaðan.