Dagblaðið Vísir - DV - 17.08.1984, Síða 13

DV. FÖSTUDAGUR17. ÁGUST1984.
13
Nú er fjör í vaxtamálunum
kjörunum. Þeir sem vilja fá víxillán
fara í Utvegsbankann og borga 20,5%
forvextiogþeirsemhyggjaá skulda-
bréfalán án verötryggingar gera þaö
sömuleiöis. Verötryggðu lánin eiga
menn hins vegar langhelst aö taka í
Búnaðarbankanum sem býöur þau á
um þaö bil helmingi lægri vöxtum en
aörir bankar.
Alsnjallast
Alsnjallast er aö fá verötryggt lán í
Búnaðarbankanum meö 4% vöxtum og
leggja þaö inn á verðtryggöan reikning
í Landsbankanum sem ber 6,5% árs-
vexti. Þaö yröi svolítil peninga-
maskína.
Samkvæmt þessu ætti spariféö aö
leita í Landsbankann eöa Iðnaöar-
bankann og Búnaöarbankann, eftir því
hvaöa augum menn líta veröbólguhorf-
ur, en matarpeningamir sæktu á
ávísanareikninga í Alþýöubankanum.
Överðtryggö lán og víxla mundu
menn hins vegar sækjast eftir aö fá í
Utvegsbankanum en verötryggð lán í
Búnaöarbankanum.
Gallinn er bara sá, ef þetta færi eftir,
aö eftir nokkurn tíma væri spariféð
komið að miklu leyti í suma banka en
aðrir sætu eftir meö Iánin. Það gengi
tæpast vel til lengdar.
Er þá nokkuö aö marka þessar
vaxtaákvarðanir bankanna? kunna
menn aö spyrja. Þá kemur aö
smáletrinu. Með auglýsingum
bankanna er þess gjarnan getiö aö
vextir séu breytilegir eftir ákvöröun
viðkomandi bankaráös. Væntanlega
þýöir þetta ekki aö Páll fái ein vaxta-
kjör og Pétur önnur heldur er þetta
áminning um aö auglýst kjör geti
breytzt fyrirvaralaust. Hvaða rétt eiga
menn gagnvart slíku? Er ekki bundið
fé laust ef banki Iækkar vexti á slíkum
reikningum? Er ekki um gagnkvæma
skuldbindingu að ræða þar sem spari-
fjáreigandi bindur fé sitt gegn því aö
njóta ákveðinna kjara og bresti annaö
þá er hitt laust? Það verður aö teljast
eölilegt en þaö þýðir líka að strax viö
næstu breytingu geta menn hafið
hringferöina á ný meö sparifé sitt og
leitað þeirra kjara sem þá bjóöast
KJARTAN
JÓHANNSSON
FORMAÐUR
ALÞÝÐUFLOKKSINS
best. Þetta getur oröiö dálítið feröalag
ef ákvaröanir breytast oft og títt hjá
bönkunum.
Innstæður
ótryggðar
Á hinn bóginn er á þaö aö líta í þess-
um hringdansi öllum saman að gagn-
stætt því sem flestir munu halda þá eru
Innstæður í bönkum hérlendis meö
öUu ótryggðar nema hvaö ríkisábyrgö
er á viöskiptum rikisbankanna og hún
er væntanlega fullgóð. Aö því er aðra
banka varðar er engin trygging fyrir
hendi og þar gætu menn samkvæmt
því tapað aUri innstæöu sinni ef illa
færi. Aö mínum dómi er þetta fuUkom-
lega ótækt, einkanlega eftir aö núver-
andi form vaxtaákvarðana hefur verið
tekiö upp. Langflestar grannþjóðir
okkar eru einmitt meö einhverja
tryggingu á innstæðunum. Þetta er
verkefni fyrir stjórnvöld, sem ég hef
reyndar bent á áöur, en þaö er jafn-
framt íhugunarefni fyrir almenning
þegar menn fara nú aö velja sér
geymslustað fyrir sparifé sitt.
Kjartan Jóhannsson
„Gallinn er bara sá, ef þetta færi eftír, að eftír nokkurn tima væri sparifóð komið að miklu leytí í suma
banka en aðrir sætu eftír með lánin. Það gengur tæpast vel tíl lengdar."
Ávísanareikningar eru með frá 5%
og upp í 15% vexti. Innstæöur sem
bundnar eru í 3 mánuöi og verötryggö-
ar bera frá 0% og upp í 4% vexti en séu
þær óverðtryggðar eru vextir 19—20%.
Iönaðarbankinn býöur verðtryggðu
lánin sín meö 9% vöxtum meðan
Búnaðarbankanum finnst nóg aö fá 4%
vexti. Forvextir af víxlum eru 20,5% í
Utvegsbankanum en 23% í Verslunar-
bankanum svo dæmi séu tekin.
Hvernig eiga menn svo aö haga sér
við þessar aðstæður?
Mismunandi tilboð
Þeir sem eiga peninga og geta bund-
ið þá í þrjá mánuöi geta farið meö þá i
Iðnaðarbankann eöa Búnaðarbankann
og fengið 20% vexti. Þaö gera þeir sem
trúa því aö verðbólgan veröi minni en
15,4% á ársgrundvelli á næstu þremur
mánuöum. Þeir sem halda að verð-
bólgan veröi meiri fara hins vegar í
Landsbankann sem býöur best í verö-
tryggðu þriggja mánaöa reikningun-
umeöa4%.
Þeir sem vilja binda peninga sina í
sex mánuöi fara meö þá í Iðnaðar-
bankann eöa Utvegsbankann ef þeir
halda aö veröbólguhraöinn á þessu
tímabili veröi innan viö 15,5% og fá
23% vexti, annars fara þeir í Lands-
bankann og fá 6,5% umfram verð-
tryggingu. Lengri binditíma en sex
mánuöi er tæpast ástæöa aö íhuga við
ríkjandi óvissuástand.
Þeir sem eru trúaöir á lága verö-
bólgu hljóta því að leita með fé sitt í
Iðnaðarbankann og Búnaöarbankann
eöa þá Utvegsbankann ef þeir treysta
á aö veröbólgan rísi ekki umfram
15,5% á ársgrundvelli á næsta hálfa
ári. Ef menn eru ekki trúaöir á slíkar
eða lægri verðbólgutölur þá er einsýnt
að Landsbankinn býöur best í verð-
tryggðu reikningunum.
Ávísanaviðskipti sín hljóta hins
vegar allir aö færa í Alþýðubankann
því að hann býöur langhæst eða 15%
vexti af slíkum viöskiptum.
Hinir sem lán þurfa aö fá hljóta fyrst
og fremst aö leita eftir ódýrustu vaxta-
• „Alsnjallast er að fá verðtryggt lán í
Búnaðarbankanum með 4% vöxtum og
leggja það ínn í verðtryggðan reikning í Lands-
bankanum sember6,5% ársvexti.”
Kjallarinn
Virkari markaður - minni veröbólga
Ásgeir Ásgeirsson sagöi eitt sinn á
þingi aö það væri eins meö verðbólg-
una og vindinn, enginn vissi hvaöan
hún kæmi eöa hvert hún færi. Og vel
má vera aö á þessum tíma hafi skort
upplýsingar um eðli veröbólgunnar, en
rétt eins og menn vita betur í dag um
eðli vindanna, hvaðan þeir koma og
hvert þeir fara, þá er hagfræöingum
ljósara en áöur af hverju verðbólgan
stafar.
Enginn neitar því aö náöst hefur
mikill árangur gegn verðbólgu undan-
fariö. Menn deila hins vegar um af
hverju þessi árangur náðist. Ljóst er
þó aö afnám vísitölubindingar á laun
haföi veruleg áhrif en þá ekki síöur
niðurskuröur vaxta en eins og Hannes
Hólmsteinn Gissurarson bendir á í
ágætum ritdómi fyrir viku þá á verð-
bólgan ekki síður upptök sín í peninga-
markaönum.
Nú er búið að gera ráðstafanir í efna-
hagsmálum. Meöal annars eru vextir
hækkaöir en jafnframt eru vextir gefn-
ir frjálsir. I raun urðu bankastjórarnir
eins og kálfar á vori, — þeir höföu
aldrei átt viö þennan nýja heim, —
viðbrögðin uröu þau að þeir hreinlega
lokuöu bönkunum, — fóru aftur inn í
fjósiö. En nú eru þeir komnir út á
nýjan leik og vaxtatölur þeirra eru
margar og misháar.
Þaö er út af fyrir sig alveg rétt aö
hér er verið að gera einhverja mestu
breytingu í efnahagskerfi Islendinga
undanfarin ár. Það er veriö að opna
peningamarkaðinn og láta lögmál
hans vera virkari í staö þess að koma í
veg fyrir aö markaðurinn starfi. Areið-
anlega veröa einhver mistök fyrst í
staö, eins og þegar vorglaöur kálfur
hafnar úti í skurði, en engum bóndan-
um dettur í hug að teyma kálfinn aftur
inn á bás, — bóndinn veit sem er aö
eftir tvo þrjá tíma eru lætin úr sögunni.
Auka samkeppnina?
En dugar þaö eitt aö gefa vextina
frjálsa? Er ekki jafnframt nauösyn-
legt að auka samkeppnina, — og væri
ekki skynsamlegt aö stofna nýjan
banka með erlendri þátttöku, rétt eins
og þegar Islandsbanki var stofnaður á
sinni tíð? Allir eru sammála um aö Is-
landsbanki hafi orðiö einhver mesta
lyftistöng fyrir íslenskt atvinnulíf í
upphafi þessarar aldar og þaö megi
þakka Islandsbanka aö framfarir uröu
svo stórstígar aö Islendingar brutust
úr fátækt til bjargálna á stuttum tíma.
Við þurfum á erlendu fjármagni aö
halda, — við tökum erlend lán daglega,
— og því skyldum viö ekki óska eftir
beinni þátttöku erlendra aöila í ís-
lensku f jármálalífi.
En þaö er margt annað sem þarf að
gera. Framundan eru launasamning-
ar. Fólk telur eölilega að nóg sé aö gert
í bili meö kjaraskeröingar, — nú sé
kominn tími til að rétta úr sér og slaka
lítillega á. Veldur þar ekki síst um að
ríkissjóður hefur veriö tregur til þess
aö minnka útgjöld sín. Hækkaö hefur
verið bensínverð og þótt sú hækkun sé
lítil er hún táknræn, þaö aö ríkissjóður
verður ævinlega síðastur til þess að
spara en fýrstur til þess aö eyða. Þetta
er eðli hans.
Launaskattur
Stjórnarherrar segja aö ekki sé rúm
til kauphækkana. Atvinnurekendur
segja að þeir geti ekki greitt hærra
kaup. Og það er út af fyrir sig rétt að
atvinnurekendur geta ekki aukið
launakostnaö sinn. En getur ríkissjóö-
ur ekki komið til móts viö fólkiö.
Launaskattur er þungur skattur á at-
vinnureksturinn, hann leggst beint á
laun og þess vegna til þess fallinn aö
fæla atvinnurekendur frá því aö hafa
of margt fólk í vinnu. Er ekki hugsan-
legt aö lækka launaskattinn?
Taka má fleiri dæmi. Ymsir tollar á
Kjallarinn
HARALDUR BLÖNDAL
LÖGFRÆÐINGUR
nauösynjavörum, eins og t.d. bílum,
eru firnaháir. Fólk sem er að brjótast
úr fátækt sinni óskar vitanlega eftir
því aö eignast bíl. Hinir svimandi háu
tollar á bilum valda því að menn
treysta sér ekki að ná þessu markmiði
og afleiöingin verður þá krafa um
hærra kaup, — raunar er það svo aö
það eru engin rök sem réttlæta misháa
tolla eða aðflutningsgjöld. Ef fólk á aö
fá aö ráöa hvaö keypt er inn og ef
markaöurinn á aö fá aö ráöa
innflutningi, á aö vera meö sömu tolla
á hverri einustu vöru, rétt eins og sölu-
skattur á að vera lagður á alla vöru.
Menn mótmæla þessari kenningu
meö tilvísun til hinnar margfrægu
nauösynjavöru. Eg spyr á móti: Hvaö
er nauösynjavara? Svavar Gestsson
veröur að lesa Þjóðviljann og Ölafur
Ragnar Sovet Bulletin, ég þarf á hvor-
ugu blaðinu aö halda. Hins vegar vil ég
lesa önnur blöð sem hvorki Svavar né
Olafur hafa áhuga á aö lesa. 011 þessi
blöö eru nauðsynjavörur út af fyrir sig.
Menn nefna venjulega mjólk, kjöt,
þó ekki svína- eða lambakjöt, og kart-
öflur sem nauðsynjavörur. En hvaö
um manninn sem ekki borðar kjöt. Af
hverju fær hann ekki að njóta niður-
greiðslnanna? Hafa menn t.d. velt því
fyrir sér aö félagar í Náttúrulækninga-
félagi Islands hafa frá stríðslokum
verið afskiptir um allar aðgerðir
stjómvalda til hjálpar hinum lægst
launuöu, einfaldlega vegna þess, að
þeir borða aldrei lambakjöt og græða
því ekki á niöurgreiðslunum?
Að áfengi ógleymdu
Og svo má ekki gleyma áfenginu.
Nýlega hefur nefnd skilað tillögum um
hvemig draga eigi úr áfengisneyslu.
Ein helsta tillagan er sú, að hækka eigi
áfengi í verði. Áfengi er þegar mun
dýrara en t.d. hass og nálgast óöfluga
kókaín í verði. Hátt verð á áfengi
breytir engu um neysluna því eftir-
spurnin er slík. Hins vegar hefur hátt
verð á áfengi áhrif á verðbólgu og
kaupkröfur. Menn óska ævinlega eftir
því aö fá það hátt kaup aö ein flaska
setji þá ekki höfuðiö. Og eru kjör fá-
tæka fólksins nógu bág þótt ekki sé af-
lagður „den fattige mands snaps.”
Haraldur Blöndal
• „Við þurfum á erlendum fjármagni að
halda, — við tökum erlend lán daglega —
og því skyldum við ekki óska eftir beinni þátt-
töku erlendra aðila í íslensku f jármálalífi.”