Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1984, Qupperneq 13

DV. LAUGARDAGUR 8. DESEMBER1984.
61
Nylonsokka, silkiföt
og sídra kjóla prjál
né varalit og vindlinga
og vínsins gullnu skál. ”
I þessum heftum rekst maöur á !
textum ýmissa frægra laga. Hér er ein a texta
lagsins um Lily Marlene:
,,Að baki hinna bláu fjalla bíður ástin mín,
ég mun koma aftur heim,
er vor í dalnum skín.
Einmana égþrái og hugsa um þig,
þá hvíslast á mín kvedja og þrá.
ég kem, þú elskar mig
ég kem, þú elskar mig. ”

■ : .
Kvensamur svallari
önnur textaþýðing er textinn Jón-O^Jón. Á
enskunni hét hann víst Jack, Jack, Jack. Þar er
kominn texti sem er ef til vill dæmigeröur fyrir
dægurlagatexta, sem fjalla um kvensama
svallarann:
,,Hefurdu séð hann Jón-Ó-Jón?
Jón er bcejarins erkiflón.
Samt er hann krœfasta kvennagull.
kjaftfor, en talar samt eintómt bull.
Jón-Ó-Jón. Cu-cu-tu gu-ru-du
Jón-Ó-Jón. Cu-cu-tu gu-ru-du
Jón-Ó-Jón. Cu-cu-tu gu-ru-du
JÓn-Ó-JÓn. ”
Textinn gengur allur út á þaö hve Jón sé
duglegur í kvennamálum.
„Kvenfólkið sem að sér hann Jón,
sárlangar til að verða hjón.
Astfangið þyrpistþað um hann
Þennan hjólfœtta Don-Juan. ”
Jón-Ó-Jón og svo framvegis.

I textanum um Dísu í Dalakofanum gægist
tískan og tíöarandinn fram. Árið 1959 má sjá
textann I landhelginni sem endurspeglar þaö
sem er aö gerast i þjóömálum: „Þó þorskurinn
sé ekki skepna skýr hann Skömm hefur
Bretanum á.” segir í texta og hann endar;
„Jnnan viötólf milur” gómum „viöþá.” .
Annar texti sem minnir á tíöarandann er
Bítilæði eftir Omar Ragnarsson.
Svona hljóðar fyrsta erindið:
Það sprettur vel! Úúúú:,:
„í fyrra, þá var ég bara feiminn og ósjálegur
fýr
en ég brcyttist ognúer ég sem nýr.
líítlarnir komu. fíreytturég er.
Nú get ég bitið l hárið á mér.
fíltilœði, fíítiU'rceði,
BUiUög og Bttilkcceði.
Bítitbuxur, Ritiltreyjur.
Það vántar ekkert nenia fíitilbteyjur. ’'
1 gömlum texta sem heitir Út úr bænum er
komið aö kjaraskerðingum. Sigiidu vanda-
máli:
,,Ertu kannski hreint að kafna
undir kjaraskerðingum,
og þérgengur seint að safna
fyrir surnurn víxlunum.
Ftýttu þér héðan, burt úr ba num
einutn grtvnum.

ts&gnBm
Osagt skal látlð
raunhæf þessi
hversu
;

'
En Jón viröist hafa fæst þaö sem prýða má
einn karlmann þrátt fyrir kvenhyllina, kannski
baraeitt?
„Geturðu sagt, hvað þœrsjá við hann,
svona lítinn og rangeygan
Er það skeggið á efri vör?
Eða líkamans mikla fjör?”
Og í lokaerindinu er sagt frá afleiðingunum ef
hann vill ekki stúlkurnar:
■i\:;
„Hrökklist hann inn á Hótel Borg,
heimasœturnar reka upp org.
Og komi hann ekki eins og skot,
allar saman þœr falla í rot. ”
Bítilbleyjur
Fleiri góðkunnir textar en þeir framan-
greindu eru þýddir upp eftir erlendum. Dæmi
um það eru til dæmis I.uktar-Gvendur sem
heitir The old lamplighter á frummálinu.
Rokk-Calypsó í réttunum
Vettvangurinn i þessum gömlu textum er
mjög gjaman sveitirnar. Dísa í Dalakofanum er
auðvitað ekki þéttbýlismær. Þær eru þaö heldur
ekki í Rokk-Caiypso í réttunum: Þar er hins
vcgar fjallaðumbreytingarnar ísveitunum:
„Já, margl varöðru vísi áður fyrr í sveitum.
Þá dönsuðu menn ra l í réttunum ”
En nú erþað rokkið:
..Og hcimasa turnar,
feimnar og hýreygar,
þœr sátu í söðluniim
og sviptu upp pilsunum,
nú aka írokkbuxum
í rússajeppunum
með eld í augunum
og dansa Rokk-Catypsó í réttunum. ”
Vettvangur dægurlaganna er einnig, fyrir
utan sveitirnar, oft á fjarrænum stöðum:
,.Ég sá þig siðast
um kvöldá Kapri”
Astin er auðvitað eitt vinsælasta yrkísefni í
dægurlögum allra tima. Fyrsta erindið i laginu
, ,Svo óralangt burt f rá þér ég er’ ’ sannar þaö:
„Tárin falla á fölnað blað
sem að fékk ég heiman að,
þar stendur: „Komdu fljótt
og fyrirgefðu mér. ””
Hvitu mávar, sem ósjaldan hefur heyrst í
útvarpinu, erástarljóö:
„Handan við hafdjúpin bláu
httgtir minn dvelur hjáþér.
Ég bið aðþú kornir og kyssir
kvíðann úr hjarla mér. ”
Ó væri ég aftur oröin mey
Yfirleitt er nú ekki farið nákvæmlega út í
afleiðingar ástarinnar. Undantekning frá þvi er
i textanum „Þaö hrygga fljóö,” textinn eftir Jón
SigurÖsson:
,,Ö vœri ég aftur orðin mey
en aldrei svoddan skeður. nei
Fyrr munu háfar hlaupa á tand
en heimti ég afturjómfrúrstand. ”
Textinn við „Kenndu mér að kyssa rétt” fæst
viðfrumatriði;
„Kenmtu mér að kyssa rélt
og hvernig á að faðma nett.
Hvernig á að brosa btítl
Ég scm er svo ungur enn
af úslarþránni kretst og brenn,
tivkifa ri fæ ég ei.
flestar segja: Nei. ”
Eitt dægurlag rákumst við á sem fjallar um
sjálft sig. Þaö er aö segja textinn fjallar um
dæguriög. Það hljóðar svona: (Lag: Hin gomlu
kynnigieymastei)
,, Vor ceðsta list er ennþá
að yrkja dcegurlög
og raula þau er rökkvar
við rokna trumbiislög.
Og Haukur Morthens heillar
livcrt lijarta cr slígiir dans
í brjóstum landsins bcerir
með btíðum etegans.
I brjöstum þeirra barna
sem blessa nafnið hans.
Og dagurtögin Ijúfti
urn löndin ftjúga hratt.
Úr Freymöðs hugarheimi
ja „hvað er nú svo glatt”.
Svo vrnla væmnir ga jar
um voðalega ást.
Og skvísur hásar skrikja
um skemmtanir sem fást.
Því held ég að hegrnarleysi
sé að skömminni til skárst. ”
Dægurlagatextarnir fá ekki háa einkunn.
Hafmeyjan
Einn textinn, sem er að finna í dægurlagatext-
unum, fjallar um hafmeyjuna sem var einu
sinní á Tjörninni í Reykjavík og var nokkuö
umdeild.
„Eg veit ekki af hverskonar völdum
ég villtist suður að Tjörn.
En innan í mér er eitthvað
sem ólgar og steytir görn:
Það hámar og hafmeyjan sefur
svö hugguteg og stór.
fíajarstjðrn blindað hún hefur
og btikkað Gunnar Thor.
Hér situr hún alein þarna úti
með andlit töfrafritt.
Hátfberi hrollköldu vatni
og hefurþuð bara skítt.
Og cr það nokkuð að undra
þótt ungfrúnni leiðistþar
þvivitaskutd vœri hún sœlli
með vatnsbera Ásmundar. ”
Um fleira er ort: Timburmenn heitir einn
textinn og er eftir Jón Sigurðsson, annar heitir
Geimfarið, lag og ljóö eftir Jenna Jóns. Ovenju-
legur er einn textinn sem gerir grín aö mynd-
listarmanni. Textinn er eftir Valgeir Sigurösson
viðlagiðVoIaré.
Blátt oní blátt
„Skeggi cg safnaði bæði um vanga og vör
valdi ég ungur mitt hlutverk
og listamanmkjör
setthafa hrukkur á enni
og munnvikin mótað.
Mörg hefur dndvökunóttin i sál minni rótað.
Ég mála, ú, hú
og skála, ú hú hú hú.
Ég mála blátt oní blátt
og blanda svörtu viðgrátt.
Eg llef verið í París og Madrid og Róm
og ég veit hvað cg geri og syng
og ég veit hvenær draga skal línu
áskáeða hring
og í fíarcelóna var mér boðið
á listamannsþing
Já, listin, áhú
migþyrstir, ú hú hú hú
Nú sýp ég svolítið á
og svo kemur lina á ská. ”
Því miður eru dægurlagaheftin ekki merkt
meö neinu ártali. Það er því ekki hægt aö setja
textana auðveldlega í aldursröð. Lagið
Ævintýri, sem samnefnd hljómsveit lék á sínum
tíma, er þó líklega með yngri textum í
heftunum. Og af því aö textinn „Ævintýri” er
álíka innihaldsríkur og Chi-baba chi-baba, sem
við byrjuðum á, er viðeigandi að enda á einu
erindi úr honum:
, „æska og yndi,
ástir og vif,
er Ævinlýri
unaðslegt lif.
í framtíðinni, þegar fjörið dvín,
þá förum við til tunglsins upp á grín. ”
-SGV.
Hjalti Jón Sveinsson skrifar BA-ritgerð um dægurlagatexta:
„Þótti verst hvað
hugmyndafræðin var klén"
,,Eg held að það hafi verið ’75 sem
viö Sigurjón Sighvatsson vorum meö
útvarpsþætti um dægurlagatextá. Þar
gátum viö verið meö texta, spilaö lög
og rætt viö textasmiði og laga-
höfunda,” scgir Hjalti Jón Sveinsson
sem skrifaði BA ritgerð um dægur-
lagatexta sem gerðir voru áriö 1977!
„Mér er minnisstæðast þegar viö
fengum Þorleif Hauksson til aö fjalla
um textann: Heim í Búöardal. Þar
fékk aöaltextaskáldið í þann tíö, Þor-
steinn Eggertsson, slæma útreið.
Litlar kröfur
Eftir þessa útvarpsþætti var ég
búinn að safna gögnum og kominn meö
ýmsar hugmyndir. Eg ákvað því aö
skrifa ritgerð um dægurlagatexta eins
og hvað annaö. Þetta er hluti dægur-
bókmennta okkar sem var lítið fjallaö
um.
Mér fannst það skjóta skökku við hve
litlar kröfur voru gerðar til þeirra er
sömdu textana. Gagnrýnendur komu
oftast bara meö nokkur lýsingarorö
um plötuna í heild. Þaö er ennþá svo að
textar veröa útundan.
Ég takmarkaöi mig í ritgerðinni viö
áriö 1976. Annars hefði efniö orðið allt
of umfangsmikið. Eg batt mig líka
eingöngu við plötur meö íslenskum
textum.
Umfjöllunin skiptist í tvennt. Þaö
var hugmyndafræöi og kveðskapur.
Rós í blómabeði
Mér þótti verst hvað hugmynda-
fræðin var klén. Burtséö frá því
hvernig textamir voru samansettir.
Það var ekki hægt að gera kröfur til
þess aö textamir væm allir njörvaðir í
ljóðstafi og rím.
Þegar reynt var aö stuðla var það
yfirleitt ofstuðlaö og brot á viöteknum
reglum. En það sem mér þótti verst
var hugmyndafræðin. Eg var kannski
reiður ungur maður í þann tíö. Eg er
kannski oröinn umburöarlyndari í
dag.”
— Hver varhugmyndafræöin?
„Það var til dæmis sjómaðurinn
síkáti. Um hann var ort sem klókan
slagsmálahund sem átti kærustu í
hverri höfn og drakk brennivín. Það er
dálítið á skjön við veruleikann. En var
kannski aöferð til að skemmta honum
og okkur sem hlustuöum á.
Um ástina var fjallað eins og eitt-
hvaö yfii boröskennt. Þaö var svona
breimasöngur karlmannsins til
þeirrar sem hann elskar í þaö og það
skiptið. Það var heldur lítil virðing
borin fyrir þessu fyrirbæri. Ein sögu-
persónan var til dæmis svo illa haldin
aðhún:
„Sem rós í blómabeði
einn í kór ég syng,” hlær Hjalti.
„Ég held aö Engilbert Jensen hafi
sungiö þetta viö texta eftir Jóhann G.
Jóhannsson,” bætir hann við.
„En það var ekki allt slæmt. A
þessum tíma voru til menn sem lögðu
áherslu á góða texta. Þar má til dæmis
nefna Stuðmenn allar götur frá því að
þeir byrjuðu. Textarnir fjölluöu
gjaman um dægurmál en á alvarlegri
nótum. Þeir eru prýöilegir texta-
höfundar, bæði Bjólan og Valgeir
Guðjónsson. — Þeir hafa samið lög um
ástina og tekið hana öðru vísi tökum en
félagar þeirra. Sama má segja um
Spilverk þjóöanna. — Þetta eru náttúr-
lega sömu aöilamir.
Svo er Megas auðvitaö kapítuli út af
fyrir sig. Einn besti dægurlagatexti
fyrr og síðar finnst mér vera: Spáðu í
mig, semallir þekkja.
Eg er ekki að fara fram á aö allt sé
látið ríma og stuðla og kannski ekki
heldur að það sé boöskapur í öllum
textunum. Heldur bara að textamir
hefðu eitthvað að segja manni, sem
glymja í eyrum manns daginn út og
daginn inn.
Samið í stúdíói
Sérhvert dægurlag hlýtur aö öðlast
meira gildi ef þaö er jafnmikið vandaö
til textans og lagsins.
Þeir sögðu þaö sumir dægurlaga-
flytjendurnir að textinn væri ekki sam-
inn fyrr en inni í stúdíóinu og þá ein-
hverju hent saman sem félli að lagh'n-
unni.
Eg skal ekki segja hvernig er komið
fyrir dægurlagatextum í dag. Eg hef
það samt á tilfinningunni aö þeir séu
aö batna. Mér finnst skemmtilegast
þegar menn fá góð skáld til að gera
texta fyrir sig eöa semja lög viö ljóð
þeirra. Þetta var byrjað ’76. Þaö var
framtak í þá átt þegar Vilhjálmur
heitinn Vilhjálmsson gerði heila plötu
meö lögum viö texta eftir Kristján frá
Djúpalæk.
Svo hafa menn eins og Olafur
Haukur Símonarson gert mjög góða
texta. Mér finnst þaö ein hans sterk-
asta hlið. Minnisstæöastur er mér:
Allur á iði. Þar syngur hann lagiö og
semur bæði lag og texta sjálfur. Þetta
er dæmigert rokklag og allt gott —
Góður söngur hjá skáldinu.
„Bubbi ekkert gott skáld''
Mér finnst góð dægurlög ekkert síðri
vettvangur til aö flytja boöskap sinn en
annar. Góðir hagyrðingar geta gert
það frá öðru sjónarhorni en gengur og
gerist.
Það má ekki gleyma Bubba
Morthens. Mér líkar best við hann
einan með gítarinn sinn. Lögin hans
hafa mörg öðlast gildi sitt fyrir textana
ekki síður en laghnuna.
Bubbi Morthens er ekkert gott skáld.
En hann setur alveg þokkalega saman
ljóðlínur og texta. Það þarf ekki aö
gera þær kröfur að allt sé gert eftir
heföbundnum reglum. Mér fannst
Bubbi á sínum tíma ómaklega gagn-
rýndur fyrir texta sína. Það er að vísu
hægt aö finna fuilt af málvillum í þeim.
— Þaö er alveg synd aö hann skuli ekki
fá einhvern íslenskumann til aö lesa þá
yfir.Þaöþarf svohtiötil.
En það er talsvert sem hefur áunnist
síöan í frumbernsku íslenska poppsms.
Fyrir tíu árum var mikið ort á ensku.
Popparar þóttust eiga hægara meö aö
yrkja á ensku en á íslensku. Nú heyrir
þaö orðiö til undantekninga. Þetta
hefur meðal annars stafaö af því aö
menn hefur aUtaf dreymt um vinsældir
erlendis. Þessi íslenski markaður er
svo lítill.
Það er svo sem ekki hægt að setja
mönnum neinar reglur. Þeir verða að
gera ems og þá lystir,” segirHjalti.
Hjalti Jón Sveinsson hefur sjálfur
sungið vísur en neitar því aö hafa
nokkru sinni samið texta.
„Mér finnst ekki sjálfsagður hlutur
aö maður semji texta þó aö maöur geri
lög. I vísnatónhst er lögð jöfn áhersla á
texta og lag. Mér finnst sjálfsagt að
þaö eigi við um aUa tónUst, að
óperunum meðtöldum.”
— Þú ert alveg hættur að spila s jálf ur?
„Já það er ekki að vænta neinna laga
og þaöan af síður texta frá mér.”
Hjalti hugsar sig um: „Þetta er
kannski visst skeið í þroska manns og
ippUfun.
Kröfumar sem maður gerir tU sín
aukast kannski svo meö á’runum aö
maður þorir ekki að láta nokkurn
mann heyra frá sér nema uppi á
fjöUumkannski.” -SGV.