Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.1985, Qupperneq 13

DV. FÖSTUDAGUR 31. MAÍ1985.
13
FRELSIÐ SIGRAR
Kjallarinn
t leiðara Mbl. sl. sunnudag eru tek-
in af öll tvímœll um að blaðið teiur að
i menningarmálum sé „frjálslynd
blanda” einka- og ríkisrekstrar
frjálsbyggjunni fremri.
Ofanrltaður tekur ekki aðeins heils
hugar undlr þessi sjánarmið, heidur
álitum við sem köllum okkur
frjálslynd að þessi stefna njóti œ
meira fylgis með þjóðlnni.
Ekki einasta felur frjáislyndi í sér
að öfgum er hafnað, heldur bendir
flest til þess að frjálslyndlr stjómar-
hcttir mundu falia einkar vel að ís-
lenskri mennlngu.
Hvað er frjálslyndi?
Frjálslyndl er sá lífsskoðun að þá
sé helst framfara að vænta þegar
ríkið er ekki að þvælast fyrir
einstaklingnum, heldur lætur hann
njóta elgin frumkvæðis.
Andstæðan er forsjárhyggja sem
boðar, þvert á móti, að undirrót allra
framfara sé forsjón og fyrlrhyggja
stóra bróður og að hlutverk hans sé
að hugsa fyrir þegnana.
Um ávexti þessarar síðarnefndu
stefnu, sem hér hefur verið rekin
með offorsi um árabil, er það að
segja að þeir eru augljósir á öllum
sviðum samfélagsins.
Svipast enginn lengi um í þessu
landi án þess að sjá að verði ekki
horfið frá þessari helstefnu áður en
langt um líður munu Islendingar
ekki kemba hærumar á þessu skeri.
Litlifrændi
Sá alvísi og alvaldi stóri bróðir,
sem ráðskast með líf okkar í þessu
landi, er afar frábrugðinn hinum
fjarskylda og frjálslynda frænda sín-
um.
Sá síðarnefndi er ekki einasta mun
grennri og snarari 1 snúningum,
heldur og líka vinveittari, málefna-
legri og strangari en hinn akfeiti
ættingi hans.
Hann mun ekki vasast í atvinnu-
rekstri og sjóðum og yfirleitt ekki
koma nálægt nelnum þeim rekstrl
sem einkaframtaklð getur annast á
sómasamlegan hátt.
Umfram allt mun hann einbeita
sér að þelm hljóðlátari undlrstöðu-
þáttum þjóðlífsins sem markaðs-
kerfið slnnir ekki og að þvi að
tryggja að allir lúti sömu leik-
reglum.
I menningarmálum verður hann
sá strangi dómari sem reynir að
tryggja að vísindamenn og lista-
menn sjái hag sínum best borgiðmeð
faglegri fullkomnun.
Frjálslyndþjóð
Frjálslyndir stjórnarhættir munu
án efa falla Islendingum vel í geð.
tslendingar eru upp til hópa frels-
isunnendur, enda fyrsta „nýja”
þjóðhi: Afkomendur landnema sem
kusu frelslð í vestrl fram yfir ánauð í
austri.
Þelr eiga það sammerkt að gera
sér fyllilega ijóst að það var
menningu þeirra einni að þakka (þ. á
m. tslendingasögunum) að þeir yfir-
leitt lifðu hér af.
En fyrst og fremst vita þeir af
eigin sérstöðu á öllum sviðum og átta
£ „íslendingar eru upp til hópa
frelsiunnendur, enda fyrsta
„nýja” þjóðin: Afkomendur landnema
sem kusu frelsið í vestri fram yfir
ánauðíaustri.”
„Frjólslyndir stjórnarhœttir munu ón efa falla Islendingum vel í
geð."
JÓN ÓTTAR
RAGNARSSON
DÓSEIMT
Frjálslyndi
í f ramkvæmd
sig á þvi að einungis með tllrauna-
starfsemi og rannsóknum munu þeir
rata á bestu lelðlrnar.
Lokaorð
Islendingar þurfa ekki hátíðarhug-
vekjur til þess að þaö rifjist upp fyrir
þeim aö þjóöfélag þeirra og menning
er einhver sú sérstæðasta í víðri
veröld.
Blandast fáum hugur um, sem
sækir þessa þjóð heim, að hér er ekki
rekin lágmenning, heldur heims-
menning, sem gæti orðið mörgum
öðrum fordæmi og fyrirmynd.
Vandinn er sá að þrælsóttinn sem
aldalöng einokun kenndi okkur og
kerfishugsun forsjárhyggjunnar
hafa reynst okkur ótrúlega erfiðir
fjötrarumfót.
Fyrir bragöiö blasir nú við að það
efnahagskerfi sem við byggjum á er
smám saman að gera aö engu þann
árangur sem 1100 ára barátta Islend-
inga náði fram.
Einungis með því að veita freisinu
á nýjan leik inn í andrúm þjóölífsins
munum viö rétta úr kútnum. Það
sem máli skiptir er að það sé gert í
tima.
Jón Óttar Ragnarsson.
Vakning bænda og vinnulöggjöfin
Þankabrot um vaknlngu
bænda og vinnulöggjöf
þeirra
Hræringar í íslenzkri bændastétt
að undanfömu hafa ekki farið fram
hjá neinum. Vakningin kemur að
visu ekki til af góðu, það eru kjör
stéttarinnar, sem knýja á hugsandi
bændur um betri og virkari baráttu-
leiðir, aukrm samstööu og samhug.
Vaxtaokurstefna stjórnvalda og
kjaraskerðing hjá bændum, sem er
sambærileg viö aðrar stéttir launa-
fólks, segja vissulega til sín ú sveita-
heimilum eins og öðrum alþýöuheim-
iiumþessalands.
Þar eiga þeir bændur, sem í upp-
byggingu standa eða hafa staðið,
örðugastan kost og stefnir raunar í
gjaldþrot mjög víða. Flokkar bænda,
sem telja sig og stæra sig g jaman af,
sitja nú við stjómvölinn, en lítinn yl
ieggur til bænda að vonum, því sjón-
armið fjármagnseigenda og brask-
ara sitja i fyrirrúmi, og lítið aflögu af
umhyggju og aögerðum til handa
stritandi erfiðisfólki sveitanna.
Forysta bændasamtakanna hefur
bmgðist, segja bændumir, sem nú
skera upp herör til varnar byggð og
búsetu í landinu. Tvíbýli Framsókn-
ar og íhalds i þessum samtökum
veldur þvi eðlilega, aö þar fara menn
sér hægt, þegar „bænda” flokkamir
em við stjórn í einingu andans. Og
von að bændur, sem á barmi gjald-
þrots em, spyrji hverra hagsmuna
er gætt, hverja er verið að vemda?
Eg þykist vita að f orysta bændasam-
takanna vilji margt öðmvísi en nú er
og þar hafi menn áhyggjur af fram-
tið landbúnaöarins. En flokksholiust-
an er líka meö í för, óvenju sterk og
hjarta bundin.
Siöustu fréttir af sölumálum land-
búnaðarins gefa ekki glæsta framtíð-
arsýn. En minnkandi sala afurðanna
er í órofa samhengi við stjórnar-
stefnuna, bein afleiöing hennar.
Tvennt ræður þar mestu: stór-
minnkaðar niðurgreiöslur, sem
valda hærra vöruveröi miðað við
kaupmátt fólks en verið hefur um
langt árabil, og svo hinn rýri kaup-
máttur launafólks, sem gerir það að
verkum, að fólk beinlinis dregur við
sig neyzlu þessarar hollustufæðu,
neyðist blátt áfram til þess.
A sama tíma og þessi staðreynd
blasir við er á Alþingi lagt ofurkapp
á að knýja fram heildariöggjöf um
málefni landbúnaðarins, þar sem
tæpast er tekið á nokkrum megin-
vanda, þar sem útflutningsbótarétt-
ur er skertur miskunnarlaust, þar
sem hvergi er aö finna áherzlu á niö-
urgreiðslur varanna hér innanlands
til þess bæði aö örva og auka sölu og
gera neytendum hér kieift aö kaupa
vöruna. En gjafir eru mönnum gefn-
ar, en sýnd veiöi er það en ekki gefin.
Ein ástæða hins alvarlega ástands
i landbúnaði er sú, hversu seint
bændum gengur að fá greiðslu fyrir
vöru sína, þar fá ailir sitt áöur en aö
bóndanum kemur og fullnaöarupp-
gjöf hefur jafnvel dregist misserum
og árum saman. Nú á að lögfesta
það, að uppgjöri sé flýtt verulega og
fallegt er það á pappímum. En upp-
gjörsflýting kostar fjármagn og enn
er með öliu ósvaraö þeirri grundvali-
arspumingu, hvar þetta fjármagn
sé, hvaöan þaö eigi aðkoma.
Lágmarkskrafa bænda hlýtur aö
Kjallarinn
HELGi SELJAN
ALÞINGISMAÐUR FYRIR
ALÞÝÐUBANDALAGID
löggjöf gegnum þingið nú á fáum vik-
um áöur en bændum i landinu gefst
ráörúm til þess að gaumgæfa þessi
mál og gera sínar athugasemdir.
Það fer vel á því að bændavinimir
knýji þessi mál í gegn á aðalanna-
tíma bænda, þegar lögö er nótt við
dag og tóm tU hagsmunabaráttu er
ekkert, ekki einu sinni til athugunar
málsins. Hér er þó á ferð löggjöf sem
snertir kviku landbúnaðarins og
framtið hans. Og þar er boðoröið það
að flýtir skuli ráða og flaustrið sitja i
fyrirrúmi. Og gyllingin þunna er
áleggið, sem menn eiga að gleypa, þó
hvergi finnist trygging eða öryggi.
Dauöur bókstafur skal blíva. Efni í
aðra grein væri að virða fyrir sér
hlut milliliöa í landbúnaöinum, í enn
aðra sölumálin í erlendum vett-
vangi, þar sem söluaöUinn hefur aUt
sitt á hreinu og hefur enga hagsmuni
af því að reyna nýjar aðferðir, fá við-
unandi verð. En aðeins vegna miUi-
^ „Tvíbýli Framsóknar og íhalds í
w þessum samtökum veldur því eðli-
lega, að þar fara menn sér hægt, þegar
„bænda”-flokkarnir eru við stjórn í
einingu andans.”
vera sú að fá þeirri spumingu fuU-
svarað áður en þessi vinnulöggjöf
landbúnaöarins veröur afgreidd.
„GyUingin er þunn,” sagði
Guðmundur J. um tUboð VSI á dög-
unum. Enn þynnri er þessi gylUng,
sem bændur eiga að taka sem fagn-
aöarerindi. Efni í aöra kjaUaragrein
væri svo það, hvemig reka ú þessa
liðanna.
Eg sá þaö skjalfest á dögunum, aö
vinnuiaun við slátrun aö hausti, sem
oft hafa verið básúnaö mjög, þau eru
lægri á hvert kfló en umboðslaun SIS,
heildsölu- og skrifstofukostnaður
ýmiss konar, sem tíundaður er hjá
ákveðnu sláturfélagi. Er nema von
að bændur fái seint og Ula borgað og
sumt jafnvel aldrei meðan aðrir
fitna svo vel af erfiði þeirra og
amstri?
Hreyfinguna meðal bænda nú þarf
að efla og styrkja, því þar er ein-
göngu verið að fara fram á réttlátan
hlut bændum tU handa, að vaxtaokri
fjármagnskostnaðarins sé aflétt, að
skipulagi verði komið á búhátta-
breytingar og geri bændum kleift að
framkvæma þá breytingu með skap-
legum hætti. Hin nýja hreyfing er
eðlilegt svar við stefnu stjórnvalda
gegn launafóiki til sjávar og sveita,
gegn dekrinu við auðhyggjuna, þar
sem bisnessinn einn bUvur. Hún er
greinUega hafin yfir flokkspólitísk
sjónarmiö þeirra helmingaskipta
Framsóknar og ihalds, þess bróður-
lega tvibýlis, sem tröllriðið hefur
samtökum bænda. Hún er fjölda-
hreyfing þess erfiðisfóiks í sveitum,
sem heimtar verðug verkalaun, sem
vUl ekki una áþján skuldanna ofan á
stöðugt strit. Það er svo kaldhæöni
örlaganna, aö á sama tíma er verið á
Alþingi að böðla áfram nýrri vinnu-
löggjöf fyrir þessa stétt og eyrum
virðist eiga að loka með öUu fyrir at-
hugasemdum og ábendingum hinnar
nýju öflugu hreyfingar bænda. Auð-
vitað átti að kynna máUð nú og láta
afgráðslu bíða næsta þings um sKkt
stórmáL En kostningaskjáiftinn
veldur því að menn vilja geta borið
gyUinguna á borð bænda í kosninga-
slag haustsins. GalUnn er aöeins sá
að bændafólk mun sjá í gegnum gyU-
inguna og dæma löggjöfina líkt og
nýju fötin keisarans svo sem hún á
skUið í núverandi f ormi.
Á hvítasunnu 1985,
HelglSeljan.