Dagblaðið Vísir - DV - 06.09.1985, Qupperneq 13

DV. FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER1985.
13
Allir kannast við söguna af
stráknum sem sífellt var að kalla
úlfur, úlfur. Að lokum nennti
enginn að hlusta á hann. Þegar
úlfurinn komst svo í sauðahjörð-
ina og stráksi kallaði enn úlfur
úlfur tók enginn mark á honum
og úlfurinn át kindurnar.
Mér dettur þetta í hug þegar
sumir menn eru alltaf að tala um
kreppuna; nú sé hún að koma, og
ekki laust við að kenni nokkurs
stolts í rómnum, að nú sé hún
loksins að koma, kreppan sem
þeir hafi alltaf verið að tala um
ogbendaá.
Auðvitað getur kreppan verið
viss lausn á persónulegum
vandamálum. Menn ráða ekki
við reksturinn eða eitthvað bját-
ar á og þá er það bara kreppan.
Skussarnir hafa jú líka sín ráð.
Pólskkreppa
í þessu sambandi minnist ég
stundum pólska hagfræðikenn-
arans, stríðsflóttamanns í
Englandi, þar sem hann var að
kenna byrjunaratriðin í hag-
sveiflum og kreppufræði. Til þess
að nemendurnir skildu nú alveg
ömurleika öldudalsins í efna-
hagslífinu kúrði hann sig niður á
bak við kennarapúltið og alveg
niður á gólf. Svona var ástandið
í kreppunni. Síðan potaði hann
einum putta upp á kennaraborð-
ið úr felustaðnum og það táknaði
að nú hæfist efnahagsbati. Svo
birtist höndin öll og smám saman
sá pólski allur og þá var sem sagt
kreppan búin og hjól efnahags-
lífsins farin að snúast.
Fáar þjóðir hafa fengið að
kenna eins á mislyndi heimsins
og Pólverjar. Einhvern veginn
minnist ég alltaf þessa pólsk--
breska hagfræðikennara,
kúrandi á bak við kennarapúltið,
þegar einhverjir kreppusnilling-
ar íslenskir hefja upp raust sína;
,,nú er hún komin, kreppan, sagði
égekki”.
Kreppa, kreppa!
En í fræðilegri auðmýkt sinni,
hertri í biturleik auðmýktrar
þjóðar, svo fá dæmi fmnast í
veraldarsögunni, trúði sá pólski
nemendum sínum fyrir því að
orsakir kreppu væru að sjálf-
sögðu fjölmargar. Þá fyrst mætti
þó búast við því að syrta tæki í
álinn fyrir alvöru þegar menn
temdu sér þann hugsunarhátt að
nú skyldu allir fara að búast við
kreppunni. Kreppan væri nefni-
lega fullt eins mikið það sem
menn byggjust við og tönnluðust
á og raunverulegar breytingar á
ytri aðstæðum sem oftast væri
hægt að leiðrétta með litlum til-
kostnaði, ef það skipti þá yfirleitt
nokkrumáli.
Hagvaxtarskeið upp-
lýsingabyltingarinnar
Sálarástand manna skipti því í
rauninni jafnmiklu máli hvað
kreppu varðar og eitthvert tap
eða gróði fyrirtækja, ástand á
verðbréfamarkaði eða gengi al-
þjóðamynta. Sem sagt, ef marka
má niðurstöður af ljóstækni-
þingi, sem hér var nýlega haldið,
má allt eins lækna kreppu með
því að senda menn í sólbað, ná
úr þeim þunglyndi og gera þá
bjartsýna á lífið og tilveruna
yfirleitt og hinar klassísku að-
gerðir í peninga- og fjármálum
sem hagfræðin fjallar þó meira
Sumum fmnst þetta sjálfsagt
hundalógík, og þeir um það,
aðeins skal til varnar sagt að
sífellt kreppukjaftæði sumra
manna í jafngóðu landi og ís-
landi getur vægast sagt verið
afskaplega þreytandi, sérstak-
lega ef það er haft í huga að ýmsir
spá nú veröldinni fimmta stóra
hagvaxtarskeiðinu á liðnum
tveimur öldum, í kjölfar upplýs-
ingabyltingar tölvuvæðingar og
örtövlunnar. Samkvæmt þessari
kenningu eru því í rauninni
bjartir tímar framundan í efna-
hag veraldarinnar og er þó ekki
vitað til að höfundar hennar
stundi sólböð sérstaklega í anda
niðurstöðu ljóstækniráðstefn-
unnar sem fyrr var vitnað í.
íslenski brandarinn
Ýmsir þykjast einnig sjá já-
kvæð teikn á lofti nú þegar þar
sem olíuverð á heimsmarkaði fer
lækkandi, sem og alþjóðavextir.
Meira að segja dollarinn er far-
inn að lækka, eða um 13% af
vegnu viðskiptameðaltali síðan í
febrúar, og ætti þá hinn margum-
ræddi og óttalegi viðskiptahalli
Bandaríkjanna að fara að sjatna
eitthvað.
Það er svo auðvitað staðar-
brandari á íslandi að olíur og
bensín hækka hér stöðugt og
Seðlabankinn er búinn að reikna
Kjallarinn
GUÐLAUGUR
TRYGGVI
KARLSSON
HAGFRÆÐINGUR
það út að lækkun dollarans sé
slæm fyrir íslenskan efnahag.
Hafa menn þá gleymt hinum
hræðilega söng um háan dollara
og háa vexti undanfarin ár? Að
vísu spilar verðbólgan inn í olíu-
verðið og hinn mikli útflutning-
ur okkar til Bandaríkjanna inn í
afstöðuna til hækkunar eða
lækkunar dollarans. En hvað
varðar það sem þjóðin hefur haft
fyrir eyrunum dagsdaglega síð-
ustu árin þá hljóma oft opinberar
yfirlýsingar á stofnanamáli um
þessi mál sem hreinn brandari,
ef ekki sem skollinn úr sauðar-
leggnum.
Ekki viðskiptastríð
Hvað um það - heimskreppan
er ekki ákvörðuð á íslandi, hver
um.
_ „Sálarástand manna skipti því í
W rauninni jafnmiklu máli hvað
kreppu varðar og eitthvert tap eða gróði
fyrirtækja, ástand á verðbréfamarkaði
eða gengi alþjóðamynta.”
sem orsökin er nú, og það verður
fróðlegt að fylgjast með því í
haust hvernig bandaríska þingið
tekur á ýmsum tillögum til lausn-
ar hinum mikla viðskipta- og
fjárlagahalla Bandaríkjanna.
Þarna gætu íslensku kreppuber-
serkirnir æygt von því takist
bandaríska þinginu að berja inn
höft og tolla og viðskiptastríð við
Japani þá er jafnvel von á því
fyrir kreppukarlana að efna-
hagsbati upplýsingabyltingar-
innar verði ofurliði borinn af
heimsku bandarískra þing-
manna og þetta voldugasta ríki
veraldar steypi heiminum aftur
út í kreppu sem jafnvel niður-
stöður Ijóstækniþings á íslandi
fá ekki rönd við reist.
Engin kreppa í
Laugardalshöllinni
En meðan veröldin heldur niðri
í sér andanum og bíður þingsetn-
ingar vestur í Washington þá
ættu íslensku kreppukarlarnir
að gera sér ferð á sýninguna
Heimilið ’85 í Laugardalshöll.
Þar svífur hvorki íslensk né al-
heimskreppa yfir vötnunum, þar
þyrfti ekki pólsk-breski hag-
fræðikennarinn að fara í felur á
bak við kennarapúltið til þess að
lýsaástandinu.
Vonandi verður það líka niður-
staðan að skynsemi og bjartsýni
ráði ferðinni og allir njóti ávaxt-
anna af dugnaði þjóðanna, efna-
hagssamvinnu og staðföstum
ásetningi að byggja betri heim.
Það er líka gott að slá á léttari
strengi af og til og njóta þess sem
vel er gert. Til þess er jú leikur-
inn gerður auðvitað, líka í Laug-
ardalshöllinni Náttúrlega missa
svo viðvörunarorðin um krepp-
una frægu síður marks ef eitt-
hvað jákvætt er uppi á teningn-
um svona af og til.
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson.
Flokkur mannsins og fjölmiðlamir
Sá raunveruleiki sem fjölmiðlar
bregða upp fyrir okkur er fyrir
marga sá stórisannleikur sem
mótar heimsmynd þeirra að
miklu leyti og getur breytt fjöður
í fjögur hænsni þannig að allir
trúi því þó flestir gæti þess að
ofbjóða ekki lesendum.
Greinarhöfundur er einn af
þeim sem hafa haft þá barnslegu
trú að í fjölmiðlum birtist allt
sem markverðast þykir og þar sé
fáu logið fyrir utan kannski tölur
sem birtast j Morgunblaðinu um
fundarsókn hjá Alþýðubanda-
laginu o.þ.h. Þessu sakleysi var
spillt á hinn grófasta hátt þegar
ég átti þátt í merkilegum atburði
sem tugþúsundir landsmanna
urðu vitni að og þúsundir tóku
þátt í en fékk því sem næst enga
umfjöllun i fjölmiðlum.
Hringferðin sem aldrei
var farin af flokknum
semekkiertil
Þessi atburður var hringferð
Flokks mannsins sem stóð frá 25.
júlí til 12. ágúst. Dagblaðið birti
tvær fréttir af henni, aðra illa
unna og hina 10 dögum eftir að
hringferð lauk. Nokkuð góð
frammistaða miðað við aðra
helstu fjölmiðla landsins sem
þögðu þunnu hljóði.
Haldnir voru 16 fundir sem á
þriðja þúsund landsmanna sóttu
og var þetta bylting í framkvæmd
og formi pólitískrar baráttu á
íslandi. Varð víða metaðsókn
þrátt fyrir að þetta sé talinn
vonlaus tími til pólitískra fund-
arhalda. Má geta þess t.d. að á
Höfn í Hornafirði mættu um 70
heimamenn á fund hjá okkur en
tveimur dögum seinna héldu
þingmenn Sjálfstæðisflokksins
fund og mættu um tíu manns. í
lok hringferðarinnar var haldinn
útifundur og mættu þar tvisvar
til þrisvar sinnum fleiri en á
sameiginlegan fund allra stjórn-
arandstöðuflokkanna í fyrra.
Blaða- og fréttamenn voru fjarri
góðu gamni því ekki birtist svo
mikið sem smáklausa í neinu
dagblaðanna. í þeim veruleika
sem fjölmiðlar draga upp fyrir
okkur er þessi hringferð því:
Hringferðin sem aldrei var
farin af flokknum sem ekki er
til.
Um ríkisfjölmiðla
Það er sök sér þótt pólitísk
málgögn eða „frjáls og óháð”
blöð flytji ekki fréttir af mark-
verðum atburðum, þau þurfa
ekki að standa neinum skil á
sínum gjörðum nema sjálfum sér
eða sínum hagsmunahópi. öðru
máli gegnir um ríkisfjölmiðlana.
Af þeim getur hver skattborgari
krafist ábyrgrar fréttamennsku,
hvað þá stjórnmálasamtök sem
hafa um 5000 félagsmenn. Á
meðan við á annað borð búum við
ríkiseinokun á sviði útvarps- og
sjónvarpsreksturs þá hlýtur það
að vera lágmarkskrafa að þessir
fjölmiðlar hafi sem mesta breidd
í sínum málflutningi og hleypi
sem flestum sjónarmiðum að.
Pólitísk ritskoðun
Á dögunum fóru starfsmenn
BBC í verkfall vegna pólitískra
afskipta af starfsemi BBC. Sumir
leiðarahöfundar íslenskra dag-
blaða hneyksluðust og kölluðu
þetta pólitíska ritskoðun. Bless-
aðir labbakútarnir gerðu sér
ekki grein fyrir því að hér er, og
hefur verið í áratugi, fyrirbæri
sem nefnist útvarpsráð og er
rammpólitískt. Þetta gerir það
að verkum að hér er viðvarandi
pólitísk ritskoðun á ríkisfjöl-
miðlunum og gerir það málið að
einum allsherjar skrípaleik sem
gæti vel verið upprunninn úr
einhverju austantjaldsríki. Rík-
iseinokun á útvarpi og sjónvarpi
ásamt pólitísku útvarpsráði er
smánarblettur á íslensku þjóð-
félagi sem við ættum að skamm-
ast okkar fyrir. Nýju útvarpslög-
in eru skref í rétta átt en pólitík-
usarnir þurftu endilega að gera
sitt stykki og var það nýtt þræl-
pólitískt apparat, útvarpsréttar-
nefnd. Þetta er lögbrot og brot á
tjáningarfrelsi sem við í FM
munum kæra.
Lokaö á nýjan
möguleika
í dag eru erfiðleikar hjá þjóð-
inni og þeim einstaklingum sem
hana mynda. Við erum á brún
hengiflugs hvað varðar erlenda
skuldasöfnun og fjöldi einstakl-
KJARTAN
JONSSON
FÉLAGI í FLOKKI
MANNSINS OG
NEMANDI í
HÁSKÓLA ÍSLANDS
inga finnur fyrir mikilli efna-
hagspressu sem hefur orðið til
þess að æ fleiri hafa misst vonina
og gefist upp. Slík uppgjöf þýðir
fyrir marga ýmiskonar sjálfs-
flótta og jafnvel sjálfsmorð. Kom
samhengið á milli efnahags--
pressu og sjálfsmorða vel fram í
lok verkfalla BSRB í fyrra þegar
jafnmargir frömdu sjálfsmorð á
einum mánuði og á meðalári.
Lítið er um nýja möguleika.
Hundrað ára gömul jafnaðar-
stefna með jafngömlum hug-
myndum um stjórnarform er ekki
nýr möguleiki. Ekki heldur nýtt
pólitískt form kvennahreyfing-
arinnar sem er ennþá eldri. Sóló-
istar, sem skjótast upp á stjörnu-
himininn og boða „nýjan” boð-
skap, eru gamaldags og eiga
samleið með fámennisstjórnum
og miðstýringu en ekki þeirri
valddreifingu og þróun lýðræðis
sem koma skal. Það er því sið-
leysi hjá fjölmiðlum að loka á
raunverulega nýjan möguleika
og stuðla þannig að því að við
höldum sömu stefnu með öllu því
sem henni fylgir. Þeir sem það
gera bera ábyrgð á ástandinu
einsogþað er.
Kannski ekkert skrítið
Þetta er þó kannski ekkert svo
skrítið. Það væri virkilega skrít-
ið ef okkur, sem erum að berjast
gegn kerfinu, væri um leið hamp-
að af því, eins og raunin virðist
vera um suma svokallaða and-
kerfissinna. Ef t.d. Morgunblað-
ið tæki upp á því að fara að
hampa okkur sérstaklega þá
þyrftum við að doka við og end-
urskoða það sem við værum að
gera, það væri örugglega eitt-
hvað vitlaust.
Að lokum vegna hringferðar:
Ef sú fullyrðing er rétt að fjöl-
miðlar séu óhlutdrægir og flytji
fréttir af því markverðasta sem
gerist þá hlýtur þúsundir manna
að hafa dreymt sama drauminn.
Það að þúsundir dreymi sama
drauminn hlýtur að teljastfrétta-
efni en þar sem ég hef hvorki
heyrt né séð neinar fréttir af því
hlýtur fullyrðingin að vera röng.
Annars fer dæmið að líta ansi
skringilega út hjá mörgum á
landsbyggðinni sem hafa orðið
vitni að fjölmennustu pólitísku
fundum sem haldnir hafa verið á
viðkomandi stað um áraraðir en
sjá svo ekkert um það í fjölmiðl-
um. Þetta ættu fjölmiðlamenn að
taka til athugunar því með sama
áframhaldi gera þeir sig að fífl-
um.
Kjartan Jónsson.
A „Þetta gerir það að verkum að hér
er viðvarandi pólitísk ritskoðun á
ríkisfjölmiðlunum og gerir það málið
að einum allsherjar skrípaleik sem gæti
vel verið upprunninn úr einhverju aust-
antjaldsríki.”