Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1988, Qupperneq 34

34
MIÐVIKUDAGUR 2. MARS 1988.
Lífsstm
Aukefni í matvælum
Sumir sjá skrattann i aukefnum og setja samasemmerki milli E-númera og eiturs meðan aðrir hefja þau upp
til skýjanna. Hvorugt er hins vegar rétt, þau hafa sína kosti og sína galla. DV-mynd Samúel
Aukefni í matvælum hafa veriö
nokkuð til umræðu undanfarið
ekki hvað síst vegna þess að Holl-
ustuvemd ríkisins hefur verið að
semja nýjan lista yfir leyfileg auk-
efni. En hvað eru aukefni?
Aukefni em öll þau efni sem
bætt hefur verið út í matvæli til að
breyta þeim á einhvem hátt. Al-
gengust em efni til rotvamar,
litarefni og bragðefni og em mörg
þessara efna umdeild. Það er
kannski ekki nema von því eins og
áður segir eiga þessi efni ekki
heima í viðkomandi matvælum frá
náttúmnnar hendi og margir fyll-
ast tortryggni þegar veriö er að
breyta fæðunni með því að setja í
hana slík efni.
Þrátt fyrir þetta gerir markaður-
inn kröfu um að þessi efni séu
notuð, útlit, bragð og geymsluþol
leika það stórt hlutverk í fæðuvali
almennings að efnin verður að
nota. Svo dæmi séu tekin yrði Coca
Cola grátt að lit ef ekki væri sett í
það litarefni og myndu fáir festa
kaup á slíkum drykk.
Þar sem mörg þessara efna hafa
legið undir grun semkrabbameins-
valdar, auk þess sem vitað er að
mörg þeirra hafa áhrif á ofnæmis-
sjúklinga, hafa veriö settar strang-
ar reglur um notkun þeirra í
flestum löndum.
í slíkum reglum em venjulega
ákvæði um hámarksmagn og mörg
efni hreinlega bönnuð. Einnig em
ströng ákvæði um hvenær megi
nota efnin og hvenær ekki.
E-númer
Til að auðvelda neytandanum að
þekkja þessi efni hafa verið tekin
upp svokölluð E-númer, en þá er
hveiju efni gefið númer og fer það
eftir hvort um bragð-, litar- eða
rotvamarefni er að ræða. Þannig
getur neytandinn á augabragði séð
í hvaða tilgangi viðkomandi efni
hefur verið sett í vömna.
Númerin sjálf segja þó lítið, þaö
er engin leið fyrir neytandann að
vita hvaða efni leynist aö baki
hvers númers. Til þess aö komast
að því þarf neytandinn lykil að
númerunum og er ólíklegt að fólk
fari út í búð með slíkan lykil. Því
hafa Svíar bragðið á það ráð að
hengja upp slíkan lykil í matvöm-
verslunum því mörg þessara efna
valda ofnæmissjúklingum vand-
ræðum.
Villejuif- og Chaumontlistinn
Svo sem fyrr segir em þessi efni
sveipuð tortryggni. Þannig hafa
ýmsir góðgjamir aðilar tekið upp á
því að gefa út lista yfir efnin og
skaðsemi þeirra. Á slíkum listum
er yfirleitt að finna E-númer, efnis-
heiti og svo hvaða sjúkdómum
efnin gætu valdið.
Þetta er fulbnikil einfóldun því
oft ræður magn meiru um skað-
semi heldur en efnið sjálft. Þannig
er t.d. lífshættulegt að innbyrða
heOt baðkar af vatni á einum
klukkutíma og ætti enginn -að
reyna slíkt.
Frægt dæmi um slíkan lista er
listi sem kenndur er við háskóla-
sjúkrahúsin í Villejuif og Chaum-
ont en þessi listi hefur hlotiö meiri
útbreiðslu en nokkum gat órað fyr-
ir. Þessi listi var fullur af villum
og voru sum sárasaklaus efni út-
máluð sem stórhættuleg.
Þessi listi hefur nú verið for-
dæmdur af hollustuverndum sjö
ríkja og höfundur hans tók það til
bragðs að brenna hann í beinni
útsendingu í BBC til þess að
reyna að koma honum fyrir kattar-
nef.
Best væri náttúrlega ef framleið-
endur sæju sér hag í því að sleppa
algerlega þessum efnum. Þau eru
mörg hver vafasöm og eins og fyrr
greinir beinlínis hættuleg stómm
hópum fólks. Það er hins vegar
ekki fyrirsjáanlegt að þau hverfi
nokkum tímann og er því illskásti
kosturinn að notkun þessara efna
verði settar einhveriar skorður og
að þau verði merkt á þann hátt aö
fólk geti valið eftir þörfum hvers
og eins. E-númerakerfið er tilraun
til þess að koma á slíkri merkingu
og mjög jákvæð sem slík.
Hér á síðunni er greinargerð um
aukefni frá Sól h/f sem útskýrir
að miklu leyti sjónarmið matvæla-
framleiðenda við notkun slíkra
efna.
-PLP.
Hræðslan við E-efnin
Undanfarið hefur það færst mjög
í vöxt að skrifað sé um aukefni í
matvælum. Er það vel. Aukin um-
ræða um þessi mál er til þess fallin
að auka skilning almennings og
gefa upplýsingar. Alvarlegri hlutur
er þegar upplýsingamar em vill-
andi eða beinlínis rangar. Oft er
skrifað um þessi mál af vanþekk-
ingu og ætlunin oft ekki að gefa
upplýsingar heldur frekar til að
kasta rýrð á matvælaframleiðslu
eða til að hræða almenning.
E-númer em ætluð neytendum
U pplýsingaseðill
til samanburðar á heimiliskostnaði
Hvað kostar heimilishaldið?
Vinsamlega sendið okkur þertnan svarseðil. Þannig eruð j)ér orðinn virkur þátttak-
andi i upplýsingamiðlun meðal almennings um hvert sé meðaltal heimiliskostnaðar
fjölskyldu af sömu stærð og yðar.
Nafn áskrifanda
Helmili
Sími
Fjöldi heimilisfólks
og eftirlitsaðilum til glöggvunar á
því hvers konar efni sé um að ræða
en eru ekki auðkenni á hættuleg-
um efnum. Vegna þessarar mis-
túlkunar og þeirrar neikvæðu
umræðu sem E-númerin hafa orðið
fyrir er í alvöra rætt um að leggja
þau niður.
Til dæmis hefur C-vitamín E-
númerið 300 og efnaheitið askorb-
ínsýra. C-vítamín hefur hingað til
ekki verið talið skaðlegt, þvert á
móti telja margir það hafa lækn-
ingamátt, samt er þaö einkennt
með E-númeri. Svo er um mörg
önnur efni.
Sum E-efni geta verið hættuleg
heilsu manna, t.d. ef þeirra er neytt
í miklu magni, en önnur alls ekki.
Oft greinir rannsóknir á um hvað
er hættulegt og hvað ekki. Sum efni
eru hættuleg fólki meö ákveðna
sjúkdóma en em skaðlaus öðrum.
Fólki, sém þarf vara sig á einstök-
um aukefnum, ætti því aö vera
mikil hjálp í E-númerakerfinu.
Reglugerð um notkun aukefna í
matvælum og öðrum neysluvömm
greinir síðan frá því hvaða efni má
nota í hvaða vöruflokka og í hve
miklu magni og er tíl að tryggja
rétta notkun aukefna sem leyfð em
í matvælum.
Það er síðan á ábyrgð framleið-
enda að fara eftír settum reglum
og brot varða við lög.
íslenskir framleiðendur eru ef til
vill misjafnlega heiðarlegir í notk-
un þessara efna en eftirlit með
þeim er þó allavega til þótt í litlum
mæli sé. Innflutningur aftur á móti
virðist óheftur. Reglugerðin um
leyfð aukefni í matvælum ætti að
gera innflutningseftírlit auðvelt.
Ónnur lönd nota oft slíka aukefna-
lista til þess beinlínis aö koma í veg
fyrir innflutning og vernda þannig
innlendan iðnað. Hérlendis virðist
tilhneigingin hins vegar sú að
reglugerðin gildi eingöngu um inn-
lendan iðnað.
Forsvarsmenn Hollustuverndar
segja jafnan að ekki sé hægt að
koma upp innflutningseftírliti því
E lOOtilE 199 er flokkur litarefna.
E 200 til E 299 - rotvarnarefna.
E 300 til E 399 - þráavarnarefna, sýra og salta.
E 400 til E 499 - bindiefna
E 500 til E 599 - ýmissa annarra aukefna
E 900 til E 999 - froðueyða og yfirborðsefna
E1400 til E1499 • - bindiefna
rannsóknarstofu vanti. Það þarf
ekki rannsóknarstofu til að lesa
utan á umbúðir.
í Helgarpóstínum 12.2. sl. er grein
um eiturát íslendinga og er þar
Neytendur
vitnað í rannsóknir sem áttu að
hafa verið gerðar á frönskum há-
skólaspítala. Þar er t.d. E-330, sem
er sítrónusýra, flokkuö sem hættu-
legt aukefni. Sítrónusýra er í
öllumsítrasávöxtum eins og t.d.
appelsínum og sítrónum. í auk-
efnalista Hollustuverndar ríkisins
er sítrónusýra leyfð, t:d. í allar
drykkjavörur og mjólkurvömr án
þess að hámarksmagn sé tilgreint.
Það er vægast sagt hæpið að trúa
því að a'ppelsínur séu eitraðar og
ef maður trúir því þá er hægt að
ljúga hveiju sem er.
Blaðamenn ættu því að leggja
metnað sinn í að fræða almenning
um hvað E-ið stendur fyrir en ekki
að útleggja það í fávisku sinni sem
hættulegt heilsu manna og því
fleiri E-númer því hættulegra
heilsu manna.
Helga Sigrún Sigurjónsdóttir
meinatæknir hjá Sól hf.
Kostnaður í febrúar 1988:
Matur og hreinlætisvörur kr.
Annað kr.
Alls kr.
Munlð að senda inn
upplýsingaseðilinn
fýrir febrúarmánuð