Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.1989, Síða 15

ÞRIÐJUDAGUR 30. MAÍ 1989.
15
Brestirnir í NATÓ
Þegar Nató reynir nú aö klæðast
hátíðarskrúða vegna fjörutíu ára
afmælisins blasir við djúpstæðasta
kreppa sem yfir þetta hernaðar-
bandalag hefur gengið til þessa.
Flestir fjölmiðlar hérlendis virðast
raunar lítið fylgjast með þeim tíð-
indum, sem eru á góðri leið með
að sundra þessu „mikilvægasta
bandalagi mannkynssögunnar'1,
svo notuð séu orð Eyjólfs Konráðs
Jónssonar. Vert er að rifja þaö upp
að einn af hornsteinum í hernaðar-
stefnu Nató er að gera ráð fyrir að
bandalagið beiti kjamavopnum að
i fyrra bragði. ísland hefur sem
Nató-ríki skrifað upp á þessa stefnu
sem ekkert lát er á.
Evrópa má brenna!
Upp er kominn mikill trúnaðar-
brestur milh Bandaríkjanna ann-
ars vegar og Nató-ríkjanna í Mið-
Evrópu hins vegar. Kjarni deilunn-
ar snýst um það hvort Bandaríkin
æth að standa við svardagana um
að í stríði við Sovétríkin skuh eitt
yfir öh Nató-ríkin ganga: Árás úr
austri verði svarað með kjarna-
vopnum, ekki aðeins á orrustuvöll-
unum í Mið-Evrópu heldur með því
að skjóta langdrægum kjarnaflaug-
um frá bandarískri gmnd á skot-
mörk í Sovétríkjum og mega þá um
leið búast við svari í sömu mynt.
Nató og nýju fötin keisarans
Hernaðarstefna Nató, sem ght
hefur um árabh og gengur undir
einkunnarorðunum um „sveigjan-
legt svar“ (flexible response), hefur
nú sýnt sig aö brjóta rækilega gegn
þessum boðorðum og þurfti það svo
KjaUarirm
Hjörieifur Guttormsson
alþingismaður
sem ekki að koma neinum á óvart.
Þessi stefna gengur út frá því að
beitt verði að fyrrabragði skamm-
drægum og meöaldrægum kjama-
flaugum í bardögum í Evrópu, þ.e.
sem svar við árás úr austri þar sem
eingöngu væm notuð hefðbundin
vopn.
Þessi ljóti leikur var æfður „í
þykjustunni" en þó í fúlustu alvöru
í Wintex-heræfingum Nató í mars
sl. í þeim æfingum rann það upp
fyrir Vestur-Þjóðverjum, herstjóm
þeirra og ríkisstjórn jafnt sem
sfjómarandstöðu, að Bandaríkin
ganga út frá því að takmarka kjam-
orkuátök við Evrópu í lengstu lög
en forða eigin skinni með því að
grípa ekki til langdrægra kjarna-
flauga sem draga heimsálfa á mhh.
Hemaðarstefna bandalagsins, sem
mótuð hefur verið af Bandaríkjk-
unum frá upphafi og studd ein-
dregnast af Bretum, var afhjúpuð
frammi fyrir almenningi svo ræki-
lega að „afmælisbarnið" stendur
berstrípað á sviðinu líkt og keisar-
inn í ævintýri H.C. Andersen.
Skammdrægu flaugarnar
kvika málsins
Dehan um skammdrægu kjama-
flaugamar eru sjálf kvika þessa
máls. Vestur-Þjóðverjar, sem ekki
vhja taka við nýjum skammdræg-
um flaugum og krefjast samninga
við Sovétríkin um fækkun þeirra
sem fyrir eru, segja sem svo:
Skammdrægu flaugamar og önn-
ur kjamavopn þurfa aö hverfa úr
Evrópu th að Nató verði trúverðugt
og fái staðist th frambúðar. Aöeins
þannig er hægt að sannfæra Vest-
ur-Þjóðverja og önnur Nató-ríki um
að Bandaríkin taki á sig sömu
ábyrgð og Evrópu-ríki bandalags-
ins og geri í raun ráð fyrir að tefla
fram langdrægum kjarnaflaugum
sínum ef til ófriðar dregur. Þannig
tala leiðtogar jafnaðarmanna í
Vestur-Þýskalandi sem þrengja nú
mjög að Kohl kanslara.
Genscher utanríkisráðherra er í
fararbroddi fyrir kröfunni um að
leitað verði samninga við Sovét-
menn um fækkun skammdrægra
flauga en Bandaríkin vhja ekki ljá
máls á því. Þau óttast að síkar
samningaviðræður gætu endaði í
núhlausn, þ.e. upprætingu kjama-
vopna í Mið-Evrópu en það þýddi
endaiok herfræðikenningarinnar
um „sveigjanlegt svar“.
Þplir Nató siökunarstefnu?
í þrætunum styðja Bandaríkja-
menn afstöðu sína th skammdrægu
flauganna m.a. þeim rökum að þær
séu nauðsynlegar ekki síst til aö
tryggja öryggi 250 þúsund bandarí-
skra hermanna í Vestur-Þýska-
landi. Þjóðveijar spyrja eðlhega
hvort bandarísku dátunum sé
vandara um en 60 mhljónum
heimamanna.
Sú staðreynd blasir nú við að
þorri Vestur-Þjóðverja telur
kjamavopn á þýskri grund mun
meiri ógnun en hættuna á árás úr
austri. Helsti talsmaður vestur-
þýskra jafnaðarmanna í öryggis-
málum, Egon Bahr, varpaði nýlega
fram þeirri spurningu í blaöavið-
tah hvort hkur væru á að Nató
hefði vhja og getu th afvopnunar
ef og þegar hernaðarógnunin úr
austri væri úr sögunni. Hingað til
hefði Nató aðeins sýnt sig að duga
vel í að vígvæðast!
Sú málamiðlun, sem nú er unniö
að innan Nató til aö koma í veg
fyrir að leiðtogafundur bandalags-
ríkjanna í Brussel í lok maí endi í
uppnámi, er ekki líkleg th að duga
lengi. Til þess er skoðanaágrein-
ingurinn og andstæðurnar alltof
djúpstæðar. Margir rýnendur í al-
þjóðamál eru famir að spá því að
Vestur-Þýskaland muni draga sig
út úr Nató-klúbbnum. Fyrr en var-
ir geti sameining þýsku ríkjanna
komist á dagskrá og sameiginleg
krafa þeirra um að bægja kjarn-
orkuhættunni frá eigin garði.
Lærdómsríkt fyrir
íslendinga
Fyrir okkur íslendinga má draga
margar ályktanir af því sem nú er
að gerast innan Nató og staöfest
var í Wintex-heræfingunum sl. vet-
ur. Bandaríkin halda hér úti her-
stöðvum til að veija þrönga eigin
hagsmuni og halda hugsanlegum
átökum sem lengst frá eigin ranni.
Þeir munu flytja hingað kjarnorku-
vopn þegar þeim hentar án þess að
spyrja kóng né prest og beita þeim
héöan með öllum þeim afleiðingum
sem því fylgja fyrir íslendinga. :
Eina leiðin til að bægja þessari ógn
frá er að losna við herstöðvarnar
og um leið úr þeim hernaðarviðjum
sem við nú erum flækt í undir
merkjum Nató.
Hjörleifur Guttormsson
„Bandaríkin halda hér úti herstöðvum
til að verja þrönga eigin hagsmuni og
halda hugsanlegum átökum sem lengst
frá eigin ranni.“
Menntakerfi í ógöngum:
Af hverju fer enginn í mál?
Þjóðin öh stendur nú í ævarandi
þakkarskuld við félaga Svavar
menntamálaráðherra og félaga Ól-
af fjármálaráðherra fyrir að hafa
fært okkur endanlega sönnun þess
'að miðstýrt og ríkisstýrt mennta-
kerfi íslendinga verður að víkja
fyrir einkavæðingu og það sem
ahra fyrst.
Kennarar eru fyrstir th að finna
að þetta kerfi er að hrynja vegna
óstjómar.
Verkfall þeirra verður að mestu
skrifað á þá ástæðu að stigmagn-
andi óstjórn ríkisins í menntamál-
um hefur verið þvhík undanfarna
tvo áratugi að nú veldur kostnaður
við þetta óhagkvæma kerfi því að
ekki er lengur hægt að greiða kenn-
urum mannsæmandi laun.
Ríkisvaldið hugðist því bjarga
öhu fyrir hom með því að hrekja
aha hæfa starfskrafta út úr
menntakerfinu en þar sem óstjórn-
in heldur áfram að stigmagnast
með hveiju árinu er hér varla um
kattarþvott að ræða enda munu
nemendur á komandi ámm Mta
með söknuði th ársins 1989 því að
enn mun ástandið versna.
Á menntakerfið
að vera skilvirkt?
Efth vih dettur einhverjum í hug
að með aðgeröum sínum undan-
famar vikur séu forráðamenn
þjóöarinnar á sinn hátt að reyna
að tryggja skilvirkni menntakerfis-
ins.
Almenningi er eiginlegt að líta
svo á að menntakerfið eigi jafnvel
að færa nemendum hámarksþekk-
ingu með lágmarksáreynslu, eða í
það minnsta að ríkið eigi ekki að
reyna að gera nemendum erfitt fyr-
ir um að afla sér þekkingar. Að
minnsta kosti virðast flestir gera
ráð fyrir aö menntakerfinu sé ekki
ætlað að afla nemendum lágmarks-
þekkingar með hámarksáreynslu.
En þar með opinbera menn botn-
KjaUannn
Árni Thoroddsen
hugbúnaðarfræðingur
lausa vanþekkingu sína því að auð-
vitað þarf menntakerfi landsmann-
a í raun ekki að snúast um nein svo
fáránleg markmið.
Hefur þetta fáfróða fólk aldrei
hugleitt þau yfirþyrmandi vanda-
mál sem fylgja skilvirku mennta-
kerfi?
Hvað myndi hljótast af því th að
mynda að menntakerfið gæti skilað
mönnum út með sömu þekkingu
með t.d. helmingi minni námstíma,
í stað þess að geyma þá inni í
kennslustofum um óþarfar árarað-
ir?
Nú, auðvitað atvinnuleysi þegar
allt þetta vel menntaða fólk tæki
að þyrpast út á atvinnumarkaðinn
í hinu íslenska kyrrstöðuþjóðfélagi
framsóknarmennsku ahra flokka.
Ef menn sitja tvöfalt lengur í
skóla ræna þeir ekki atvinnu frá
öðrum á meðan. Lélegt mennta-
kerfi getur þannig verið skilvirkt
ekki síöur en byggðastefna í því að
dulbúa atvinnuleysi.
Gjaldþrot sósíahsmans, miðstýr-
ingarinnar og byggðastefnunnar
má því fela með ennþá meira gjald-
þroti hins miðstýrða menntakerfis.
Ekki skynsemi
heldur óskynsemi
Það hlýtur að læðast að manni
sá grunur að slik skynsemissjónar-
mið félagshyggjuaflanna búi á bak
við nýlegt hrun íslenska mennta-
kerfisins.
Hitt virðist þó sennhegra að þetta
vandamál, eins og önnur vandamál
þjóðarinnar, sé að öllu leyti rekjan-
legt til vanþekkingar og óstjórnar
og ábyrgðarleysis stjómvalda.
Einnig er athyghsvert það sjónar-
mið margra að kennarar eigi að
bera ábyrgð á stjórn menntakerfis
landsmanna en það er misskhning-
ur þótt hitt sé réft að þeir hafa
þurft að taka að sér stóran hluta
af stjórn þess vegna hæfnisskorts
þar th kjörinna stjórnvalda.
En í raun bera kennarar ekki
meiri ábyrgð á menntakerfmu en
götusóparar eða fiskvinnslufólk,
enda hafa þeir ekki úrshtavald um
ákvarðanir í menntamálum. Eru
vörubhstjórar ábyrgir fyrir vega-
kerfi landsmanna?
Það þýðir því ekkert fyrir ráð-
herra að reyna að varpa ábyrgð af
afleiðingum verkfallsins yfir á
kennara því að það er ábyrgðar-
leysi af stjórnvöldum að láta verk-
fallsrétt gilda um kennarastarfið.
Og ekki má gleyma því að þessum
verkfahsrétti er þannig fyrir komið
hjá kennuram að þeir nánast verða
að nota hann árlega. Þar er einnig
um að kenna vanþekkingu og
ábyrgðarleysi stjórnvalda.
Það er ekki síður ótrúlegt ábyrgð-
arleysi af hálfu stjórnvalda að ætla
að ýta öllu hæfu fólki út úr kenn-
arastétt með lúsarlaunastefnu en
ef th vhl er eðlhegt að skórinn sé
látinn kreppa einhvers staðar aö
þegar fjármála- og byggðastefnu-
óstjórn stjórnvalda á framsóknar-
áratugunum hefur eytt öllu sem
landsmenn afla og munu afla um
áratugaskeið.
Skaðabótamál við ríkið?
Ef einkaskólar skiluðu slíkri
þjónustu, sem hið opinbera virðist
gera, hlytu aö kvikna ótal skaða-
bótamál vegna ofgreiddra skóla-
gjalda og tapaðs vinnutíma þegar
menn missa ár úr námi.
Hvers vegna hefur engum nem-
anda dottið í hug að hefja skaða-
bótamál við ríkið?
Jú, menn vita sem er að ríkis-
valdið þykist aldrei bera neina
ábyrgð og skaðabótamál yrðu hleg-
in út úr dómssölum landsins.
En mér er spurn, hefur ríkisvald-
ið ekki tekið við skattpeningum
okkar og ber því ekki skylda þar
með th að veita okkur menntun
með eðlilegum tímatakmörkunum
á því hvenær hún sé veitt? Hefur
þetta siðlausa óg sphlta kerfi engar
skyldur?
Hafa þeir nemendur, sem settust
í nám í haust, ekki í raun fengið
loforð um að fá að þreyta próf að
vori?
Skilja núverandi ráöherrar ekki
slík sjónarmið eða kæra þeir sig
kollótta? Halda þeir að það sé nem-
enda að taka afleiðingum af
ábyrgðarleysi og vitrænu gjald-
þroti stjórnvalda og þakka grát-
klökkir fyrir?
Einkavæðing strax
Þessi uppákoma öll sýnir okkur
endanlega fram á hversu fráleitt j
það er að ætla ríkisvaldinu að j
halda uppi menntakerfi lands:
manna. Hvaða annað hlutverk geta j
menn nefnt sem hið opinbera hefur
getaö gegnt án þess að það hafi
kostað þrefalt og veitt samt lélega
þjónustu.
Reyndar læðist aö manni sá
grunur aö þrátt fyrir fagurlegar
yfirlýsingar í lagabálkum um
menntamál sé hinu miðstýrða
menntakerfi ekki ætlað að tryggja
neina þjónustu aðra en barnagæslu
og jafnlélega menntun öllum til
handa.
Atburðarás undanfarinna mán-
aða kallar á yfirlýsingar frá þeim j
félögum Svavari og Ólafi um hvort
framtíðarætlun hins opinbera sé
að veita ekki aðeins lélega mennt-
un heldur alls enga (þá fyrst næðist |
verulegur árangur í baráttu við i
atvinnuleysisvofuna).
Eigi menntakerfið að gegna öðru
hlutverki en barnagæslu í framtíð-
inni er bersýnilega nauðsynlegt að j
ná því undan óstjórnarhrammi
manna eins og Svavars og Ólafs.
Það verður ekki gert til lang- ]
frama nema með einkavæðingu.
Ég mun veija fáeinum greinum í
viðbót til að fjalla um af hverju slík
einkavæðing sé augljóslega skyn-
samlegri kostur en þessi hruna-
dans miðstýringarinnar, sem
landsmenn hafa verið nauðugir
vitni að á undaníornum áratugum.
Árni Thoroddsen
„Gjaldþrot sósíalismans, miðstýringar-
innar og byggðastefnunnar má því fela
með ennþá meira gjaldþroti hins mið-
stýrða menntakerfis.“