Dagblaðið Vísir - DV - 01.03.1990, Blaðsíða 4

4
FIMM-TUDAGURíl; M'ARS 1990;
Fréttir________________________________________________________________________________dv
Stjórnarkjör í verkalýðsfélögunum:
Forystan heffur reist
um sig illkleifan múr
- víðast verður að skipta um aHa í stjóm og trúnaðarráði ef menn vilja breytingu
Þótt þessir ungu menn hafi lýst yfir óánægju með stjórn Dagsbrúnar á dögunum er ekki hlaupið að því fyrir þá
að skipta um stjórn, hversu mikill sem áhugi þeirra er. DV-mynd BG
„Hversu óánægðir sem við erum
með stjórn félagsins þá er það bara
ekki vinnandi vegur að bjóða fram
gegn henni og því situr sama stjórnin
ár eftir ár,“ sagöi einn af hinum ungu
og reiðu mönnum á félagsfundi Dags-
brúnar á dögunum í samtali við DV.
Hann og félagar hans, sem mikið
höföu sig í frammi á fundinum og
lýstu yfir megnustu óánægju með
samningana, voru spurðir hvers
vegna þeir skiptu ekki um stjórn
fyrst þeir væru svona óánægðir með
þá sem situr.
Og þegar málið er skoðaö er mikið
til í því sem maöurinn sagði. Það er
ekkert áhlaupaverk fyrir þá sem
óánægðir eru með sitjandi stjórn
verkalýösfélags, svo sem Dagsbrún-
ar, að bjóða frám gegn henni. Þetta
á raunar við um flestöll íslensku
verkalýðsfélögin þótt einna erfiðast
sé að bjóöa fram í Dagsbrún.
Allt eða ekkert
Að sögn Guðmundar J. Guðmunds-
sonar, formanns Dagsbrúnar, þarf
sá sem ætlar að bjóða fram í félaginu
að leggja fram lista með nöfnum sjö
aðalmanna og þriggja varamanna.
Þá þarf að leggja fram lista með nöfn-
um 100 manna í trúnaðarráð félags-
ins og lista með nöfnum manna í
stjórn ýmissa sjóða og ráða innan
félagsins. Enginn þeirra sem þannig
yrði boðinn fram má samtímis vera
á öðrum listum sem boðnir eru fram.
Þetta þýðir að þegar uppstillingar-
nefnd hefur stillt upp sínum listum
með á annað hundrað nöfnum má
enginn þeirra vera líka á listum þess
eða þeirra sem bjóöa vilja fram gegn
stjóminni.
Guðmundur viðurkenndi að það
væri rétt að ekki væri hrist fppm úr
erminni aö koma á framboði gegn
listum uppstillingamefndar. Hann
sagði það þó alls ekki óvinnandi veg.
Hálfrar aldar gamalt form
Þaö var Héðinn Valdimarsson, sem
var formaður Dagsbrúnar á árunum
milli 1930 og 1940, sem kom á þessu
kosningafyrirkomulagi í félaginu.
Það var líka hann sem kom á trúnað-
arráði Dagsbrúnar en í því eru í dag
100 manns. Þetta fyrirkomulag hefur
verið óbreytt síðan, nema hvað Guö-
mundur sagði að eftir að hann tók
við formennsku hefðu varamenn
ævinlega verið boðaðir á stjórnar-
fundi og hefðu þar fullan kosninga-
rétt á fundum.
Hér áður fyrr, meöan pólitísk átök
vom mikil innan verkalýðsfélag-
anna, voru þeir armar sem börðust
alltaf tilbúnir með sína lista. Þá var
það þannig, að sögn Guðmundar, að
alveg frá því í nóvember og fram í
janúar, að kosning fór fram, var háð
grimmileg kosningabarátta sem
gerði félögin meira eða minna óstarf-
hæf. Hann taldi það út af fyrir sig
gott fyrir félögin að vera laus við þau
átök. Aftur á móti viðurkenndi Guð-
mundur að þetta kerfi væri í hæpn-
ara lagi, lýðræðislega séð.
Undantekning
Það mun vera undantekning frá
þessari aðferð við stjórnarkjör innan
verkalýðshreyfingarinnar. Dæmi
um það er Félag bókagerðarmanna.
Þar er hægt að bjóða fram
Fréttaljós
Sigurdór Sigurdórsson
gegn einum eða fleiri af lista uppstill-
ingarnefndar. Þannig var það líka
hjá forverum þess, Hinu íslenska
prentarafélagi og Bókbindarafélag-
inu.
Guðmundur Þ. Jónsson í Iðju, fé-
lagi verksmiðjufólks, sagði að þar
væri helmingur stjórnar kjörinn
hverju sinni og 20 manna trúnaðar-
mannaráð. Ef einhverjir ætla að
bjóöa fram gegn lista uppstillingar-
nefndar félagsins þarf að leggja fram
lista með nöfnum 20 manna til trún-
aðarmannaráðs og þess fjölda sem
kjósa á í stjórnina.
í Verslunarmannafélagi Reykja-
víkur, sem er fjölmennasta verka-
lýðsfélag landsins, er sama form á
og hjá Iðju, nema að ekki er kosið í
hvert embætti fyrir sig í stjórn. For-
maður er að vísu kjörinn sér en síðan
skiptir stjórnin að öðru leyti með sér
verkum.
Hvert félag ræður sínu formi
Þráinn Hallgrímsson, skrifstofu-
stjóri Alþýðusambands íslands,
sagði að Alþýðusambandið réði því
ekki hvaða form væri á stjómarkjöri
í verkalýðsfélögununi. Þar réði hvert
félag fyrir sig. Því væri þetta með
nokkuð mismunandi hætti eftir því
hvaða verkalýðsfélag ætti í hlut.
Því er haldið fram af mörgum inn-
an verkalýðshreyfingarinnar að
ráðamenn félaganna hafi komið
þessu formi á til þess eins að halda
völdum. Guðmundur J. Guðmunds-
son, formaður Dagsbrúnar, viður-
kenndi líka að það væri ekki
áhlaupaverk að bjóða fram gegn lista
uppstillingarnefndar í Dagsbrúnr.
Tökum dæmi og höldum okkur
áfram við Dagsbrún. Þegar uppstill-
ingarnefnd hefur stillt upp til stjórn-
ar og valið 100 menn í trúnaðarráð
er orðið æði erfitt að finna annan
eins hóp af fólki sem áhuga og vilja
hefur til að standa í forystusveit fé-
lagsins. Enda hefur þetta orðið til
þess aö menn hafa gefist upp við að
bjóða fram við stjórnarkjör. Síðast
var boðið fram gegn sitjandi stjórn í
félaginu 1972 eða fyrir 18 árum.
Þannig er það reyndar með flestöll
verkalýðsfélögin. Kjör milli tveggja
eða íleiri lista hefur ekki farið fram
í áraraðir. Undantekningin er þó
Iðja, félag verksmiðjufólks. Þar var
kosið fyrir fáeinum árum og þáver-
andi stjóm féll.
Það fer ekki milli mála aö sú aðferð
sem notuð er í Félagi bókagerðar-
manna, að leyfa framboð í hvert
stjórnarembætti fyrir sig, er lýðræð-
islegasta formið.
Hjá þeim félögum, þar sem heildar-
listaformið er notað, er það svo að
ef félagsmenn eru óánægðir með
einn eða tvo stjórnarmenn er ekki
hægt að losna við þá nema skipta um
alla stjómina og allt trúnaðarráðið
um leið. Það er því ekki að furða
þótt stjórnarkjör í verkalýðsfélögun-
um séu fátíð. Því er oft haldið fram
að núorðið sé erfitt að fá ungt fólk
til starfa að félagsmálum innan
verkalýðshreyfingarinnar. Það form
við val á forystu félaganna, sem hér
hefur verið lýst að framan, er síst til
þess fallið að laða fólk að eða gefa
því kost á að spreyta sig. Enda er það
svo að ævinlega eru gráir kollar eða
þunnhærðir í miklum meirihluta á
hinum stóru samkomum verkalýðs-
hreyfingarinnar. Ástæðan þarf alls
ekki að vera áhugaleysi þeima yngri
heldur sá múr sem forystumenn
hreyfingarinnar hafa reist umhverf-
is sig og mörgum þykir ókleifur.
-S.dór
í dag mælir Dagfari
Jólasveinaþing
Þing Norðurlandaráðs stendur yfir
í Reykjavík um þessar mundir. Þar
eru mættar sendinefndir ráðherra
og þingmanna með fríðu föruneyti.
Sagt er að allt upp í eitt þúsund
manns dveljist í Reykjavík þessa
vikuna gagngert í þeim erinda-
gjörðum að sitja þingfundi ráðsins
og fylgjast með þeim. Ekki er annað
hægt en dást að öllu þessu fólki sem
leggur það á sig að ferðast á milli
landa í þeim tilgangi einum að
íjalla um norrænt samstarf, sérs-
taklega þegar haft er í huga að flest-
ir eru í mestu erfiðleikum með að
finna eitthvað upp sem getur flokk-
ast undir norrænt samstarf. Reynir
mjög á ímyndunaraflið og kennir
þar líka margra grasa í hugarflug-
inu þegar þingmenn eru að réttlæta
sjálfa sig og aðra með tillöguflutn-
ingi út í eilífðarbláinn.
Það sem er þó ánægjulegast við
þennan tillöguflutning er sú stað-
reynd að fæstar af þessum tillögum
fást samþykktar. Þær enda gjarnan
í góðviljuðum samþykktum um að
kanna þær nánar og deyja svo
drottni sínum í einhverri nefndinni
sem heldur marga fundi á milli
þinga til að finna ráð til að koma
tillögunum fyrir kattarnef. En með
þessari aðferð eru allir þingfulltrú-
ar geysilega uppteknir í norrænu
samstarfi við að flytja tillögur sem
vísað er til nefnda og þegar nefnd-
unum hefur tekist að drepa þeim á
dreif nógu lengi geta tillögumenn
flutt nýjar tillögur um að kanna
hvað orðið hafi um síðustu tillögu.
Það Norðurlandaráösþing, sem
haldið er hér á landi um þessar
mundir, hefur fengið nýtt hlutverk.
Það mun sem sagt fjalla um það til
hvers norræna samstarfið sé og
hvort ekki sé ástæða til að leggja
það niður. Schlúter, forsætisráð-
herra Dana, vakti máls á þessu
spursmáli og að ræðu hans lokinni
spruttu upp margir þingfulltrúar
sem allir voru afar norrænir í
framan og tíunduðu röksemdir sín-
ar fyrir því að norrænt samstarf
hefði þýðingu. í hverju sú þýðing
er fólgin er aukaatriði, enda hefur
aldrei verið fjallað um það áður og
þessari spumingu Schlúters verð-
ur væntanlega vísað til nefndar í
dag eða á morgun. Það getur heldur
enginn ætlast til þess að Norður-
landaráð taki strax af skarið um
mál sem þaö hefur aldrei fengist
við áður.
Þegar Schlúter hafði fengið
ádrepu út af ræðu sinni og honum
hafði verið svarað með nokkrum
vel völdum skandínavískum orð-
um íslenska forsætisráðherrans
var málið tekið af dagskrá. Þá voru
góð ráð dýr því ekki varð séö í fljótu
bragði hvort þingiö hefði önnur
mál til að taka fyrir. En Motzfeldt,
sá grænlenski, kom og bjargaði
þinginu og þessum þúsund ein-
staklingum sem töldu sig hafa er-
indi á Norðurlandaráðsþing. Motz-
feldt hélt því sem sagt fram í ræðu
að Finnar væru að stela jólasvein-
unum frá Grænlendingum. Þetta
er grafalvarleg ásökun og grafal-
varlegt mál, enda komu Finnarnir
strax í ræðustól og mótmæltu þess-
um stuldi. Jólasveinninn er í Finn-
landi og hefur alltaf verið í Finn-
landi, sögðu þeir.
Loksins höfðu þingfulltrúar upp-
götvað mál sem þeir höfðu vit á og
mál sem eflir norræna samvinnu.
Ef Norðurlöndin heyja nú heiðar-
lega og heilbrigða samkeppni um
búsetu jólasveinsins þurfa Norður-
landabúar ekki að ganga í Evrópu-
bandalagið né heldur að hafa
áhyggjur af norrænu samstarfi í
framtíðinni, enda er jólasveinninn
góð útflutningsvara og vekur upp
samkennd með norrænu fólki sem
allt getur gert tilkall til jólasveins-
ins.
Það er til háborinnar skammar
að íslensku þingfulltrúamir skyldu
ekki grípa til vama fyrir íslenska
jólasveininn því allir vita að niðri
á þingi eru rúmlega sextíu jóla-
sveinar sem standa fyllilega undir
nafni, jafnvel þótt notaður sé al-
þjóðamælikvarði.
Sú huggun og von er þó í þessu
máli að þegar þúsund útlendingar
koma til Reykjavíkur til að rífast
um heimilisfang jólasveinsins þá
muni þeir, þegar dvöl þeirra er öll
á íslandi, átta sig á því að ísland
er ríkt af jólasveinum. Bæði Græn-
lendingar og Finnar munu áreiðan-
lega afsala sér tilkalli til jólasveins-
ins þegar þeir hafa kynnst hinum
íslensku jólasveinum í sjón og
raun.
Dagfari