Dagblaðið Vísir - DV - 13.05.1991, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 13. MAÍ 1991.
15
Rætist draumurinn um Kúrdistan?
í kjölfar vopnahlés, ósigurs Sadd-
ams Hussein, við Persaflóa hafa
vandamál Kúrda enn einu sinni
komist óþægilega óhugnanlega í
sviðsljósið.
Árið 1920 var Kúrdum lofað eigin
landi þar sem þeir gætu stofnað
þjóðríki sitt. Það loforð var svikið.
Síðan hafa mörg loforð og samning-
ar við Kúrda verið svikin.
Nú, þegar írakar lofa Kúrdum
sjálfsforræði, bjóðast þeir til að
endurnýja samninginn frá 1970
sem einnig var svikinn.
Eðlilega treysta Kúrdar illa
samningum og loforðum. Sagan
varðar þeim veginn í þeim efnum.
Vopnahlé?
Þegar vopnahiéi var komið á við
Persaflóa í byijun mars létu sigur-
vegaramir óspart í ljós þá skoðun
sína að það ætti að vera hlutverk
íraka sjálfra að steypa Saddam
Hussein af valdastóli. Orð leið-
toganna urðu tæpast skilin öðru-
vísi en hvatning. Slíkri hvatningu
fylgir að sjálfsögðu mikil ábyrgð.
Árangurinn varð auðvitað sá að
nær samstundis braust út uppreisn
í írak. Shíta-múshmar hófu upp-
reisn í Suður-írak og Kúrdar í
Norður-írak, heimahéruðum sín-
um. íraski herinn sneri sér fyrst
að því að yflrbuga Shíta í suður-
héruðunum, enda var uppreisn
þeirra mun verr skipulögö en upp-
reisn Kúrda. Um miðjan mars
höfðu Kúrdar náð yflrráðum yfir
um 95% heimahéraða sinna. íraski
herinn sneri sér þá af fullum þunga
að Kúrdum og beitti loftárásum,
stórskotaliði og þyrluárásum.
Landið logaði í borgarastyrjöld. En
1. apríl lýsti íraksstjóm því yíir að
hún hefði náð landsvæðunum aftur
og hefði málin í sínum höndum.
Hefndaraðgerðir íraka voru
KjaUaiinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
verkfræðingur
hörmulegar og gripnir ægilegum
ótta lögðust Kúrdar blátt áfram í
þjóðflutninga að landamærum
Tyrklands og írans.
Tölur em á reiki um fall Kúrda
fyrir hungri, vosbúð, kulda og sjúk-
dómum á ferö yfir hrjóstrug og
köld fjöllin. Sumir telja að um 2000
manns hafi dáið á dag um tíma.
Tyrkir og íranir bragðust við með
ólíkum hætti. íranir opnuðu landa-
mærin eftir nokkurt þóf.
Svo virðist sem íran sé nú um
mundir stærsta griðland flótta-
manna í heiminum. Þar em nú um
3 milljónir flóttamanna frá Afgan-
istan og 250.000 Kúrdar sem flúið
höfðu land áður en til „þjóðflutn-
inganna miklu“ kom. Við þetta
bætist nú straumur 1-1,5 milljóna
Kúrda.
íranska ríkisstjómin ber sig að
vonum illa frammi fyrir þessu geig-
vænlega vandamáh. Aðstoð
írönsku stjómarinnar er mikil en
þó smámunir hjá því sem íranska
þjóðin, heimihn, gera. Vegna þess
að íranir hafa leyft Kúrdum að fara
langt inn í landið hafa fjölskyldur
tekið flóttafólkið upp á sína arma.
íranir hafa leitað hjálpar til Banda-
ríkjamanna fyrir mihigöngu aðila
í Sviss. Vísir að samskiptum
Bandaríkjamanna og írana er
þannig að hefjast með hjálparstörf-
unum.
Þeir flóttamenn, sem Tyrkir hafa
leyft að koma inn í landið nú, em
bundnir við ákveðin svæði og njóta
því ekki aðstoðar tyrkneskra heim-
ila svipað og gerist í íran.
Ástandið í flóttamannabúðum er
hörmulegt og ekki síður í hinum
endalausu lestum Kúrda um fjöllin
th landamæranna.
Griðland
Þrátt fyrir harðar yíirlýsingar
Bush Bandaríkjaforseta um að
blanda sér ekki í innanríkismál ír-
aka hefur hann neyðst th að grípa
th aðgerða.
Þann 13. apríl gaf Bush yfirlýs-
ingu í fjölmiðlum um að hann vhdi
ekki að einn einasti bandarískur
hermaður flæktist inn í borgara-
styrjöld í írak sem hefði þegar stað-
ið í aldir. Aðeins þrem dögum síðar
gaf hann fyrirskipun um „aðgerð-
ina griðland".
Þar með hefur hann kvatt vonir
sínar um að komast með skjótum
hætti frá Mið-Austurlöndum.
Ástæðan er augljós og ákvörðunin
óhjákvæmheg.
Við getum ekki látið 500.000 th
mhljón manns deyja í fjallahéruð-
unum. Búðirnar, sem reistar eru,
em í umsjá hermanna frá Banda-
ríkjunum, Bretlandi, Frakklandi,
Hohandi og Ítalíu.
Gert er ráð fyrir að friðarsveitir
Sameinuðu þjóðanna taki við og
gæti griðlandsins, verji það árásum
hers íraka.
Kúrdar era að vonum tortryggnir
og sumir forsvarsmenn þeirra
segja þá ekkert öryggi hafa ef
Bandaríkjamenn fari. Þar skipti
friðarsveitir Sameinuðu þjóðanna
engu. Eigi aö síöur virðist augljóst
að gripið hefur verið inn í örlög
Kúrda með áhrifamiklum hætti.
Fjölþjóðahðið og Sameinuðu þjóð-
irnar munu hér eftir bera ábyrgð
á afdrifum þeirra.
Vandi er nokkur að lagalega kann
þetta inngrip í „innanlandsmál ír-
aka“ að orka tvímæhs þrátt fyrir
ályktun Öryggisráðsins nr. 688 frá
5. apríl - hefði verið betra að Örygg-
isráðið hefði með sjálfstæðri álykt-
un beinlínis heimilað aðgerðina og
tekið ábyrgð á griðlandinu.
Ráðstefna um skipan mála í Mið-
Austurlöndum er orðin meira en
„Hefndaraðgerðir íraka voru
hörmulegar og gripnir ægilegum
ótta lögðust Kúrdar blátt áfram i
þjóðflutninga að landamærum
Tyrklands og írans.“
brýn. Hún þarf að taka á afleiðing-
um stríðsins við Persaflóa og Pal-
estínuvandamáhnu.
Málefni Kúrda er eðlilegast að
leysa með því að efna loforðið frá
1920 um Kúrdistan. Til þess að svo
megi verða þarf fjölþjóðasamning
og atbeina þeirra landa cdlra sem
nú hafa yfirráð yfir landsvæðum
Kúrda.
Þá er um að gera að búa svo um
hnútana að stofnun Kúrdistans
valdi ekki svipuöum deilum og
ákvörðun Sameinuðu þjóðanna um
Ísraelsríki á sínum tíma hefur
valdið. Hjá Kúrdum er máhð ekki
eins flókið en áríðandi eigi að síður.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Kúrdar eru að vonum tortryggnir og
sumir forsvarsmenn þeirra segja þá
ekkert öryggi hafa ef Bandaríkjamenn
fari. Þar skiptifriðarsveitir Sameinuðu
þjóðanna engu.“
Ný viðreisn -
Ein hugsjón graf in
„Nærtækust eru tiltölulega hljóðlausar sættir við Bandalag jafnaðar-
manna og sameiginlegir fundir Jóns Baldvins og Ólafs Ragnars um
land allt.“
Er Morgunblaðið hehsaði sumri
birti það meðal annars lesefni þar
sem öðram þræði var hvatt th
myndunar nýrrar viðreisnar-
stjómar. Reyndar hefur Mogginn
aht frá kosningum varið dijúgu
plássi undir slík skrif. Það er skilj-
anlegt og vík ég að því síðar.
Greinarhöfundar voru Ólafur
Hannibalsson og svo var í Stak-
steinum kóperuð grein úr Alþýðu-
blaöinu eftir Birgi Árnason hag-
fræöing. Þótt grein Ólafs væri að
mestu sagnfræði þá leynir sér ekki
hrifning hans og Birgis á viðreisn-
arfyrirbærinu og báðir sjá í hilling-
um slíkt stjómarsamstarf fram yfir
aldamót.
Það er annars merkhegt hve
draumlyndir menn gerast þegar
viðreisn ber á góma. Pólitískar
bemskuminningar undirritaðs frá
áranum fyrir 1970 snúast að mestu
um landflótta, atvinnuleysi og
sumpart fátækt sem ég kynntist,
þó ekki persónulega. Mig brestur
talsvert þekkingu th þess að leggja
sanngjarnt mat á störf téðrar
stjómar og ég ætla heldur ekki að
leggja mat á árangur eða langlífi
þeirrar stjómar sem nú er tekin
við.
Eins og Ólafur benti á verður hún
dæmd af verkum sínum, ekki af
sögunni.
Ótímabær stjórnarmyndun
Þó að Alþýðuflokkurinn hafi
vissulega gengið óbundinn til kosn-
inga þá er það rangt hjá Birgi að
aht annað en viðreisn séu svik við
kjósendur flokksins. Ég held að
flokknum hafi tekist að varðveita
stærð sína fyrst og fremst vegna
árangursríks stjómarsamstarfs
KjaUaiinn
Helgi Indriðason
tannlæknir
síðasthöin þrjú ár. Ég get ekki rök-
stutt þetta hugboð mitt en bendi á
aö slíkt hefur ekki gerst með néinn
flokk síðan 1967 svo að heitið geti.
Þar fyrir utan var langt frá því full-
reynt að samkomulag tækist ekki
mhli fráfarandi stjórnarflokka,
hugsanlega undir forystu Alþýðu-
flokksins. í shkri stjóm held ég að
Jón Baldvin hefði komið hugðar-
efnum sínum og stefnumálum
flokksins mun lengra á veg en sem
taglhnýtingur sjálfstæðismanna,
sérstaklega á sviði atvinnumála en
jafnvel ríkisfjármála sem ég tel hin
veigamestu líðandi stundar.
Að ofanskráðu er Ijóst að ég tel
myndun núverandi ríkisstjórnar
ótímabæra og það sem meira er;
hrein svik við stóran hóp kjósenda
flokksins en þó fyrst og fremst svik
við hina fögru póhtísku hugsjón
Jóns Baldvins um Jafnaðarmanna-
flokk íslands.
Ég minnist þess að sem nýkjörinn
formaður flokksins, líklega 1984,
einsetti sá hinn sami sér að sam-
eina í einn flokk aha jafnaðarmenn
á íslandi. Aðspurður um tímamörk
vdtnaði Jón til þess að slíkt heföi
tekið Mitterrand 20 ár í Frakklandi
og bað sér th handa að minnsta
kosti sama tíma.
Mikilvæg skref
Sjö ár eru hðin og á þessum tíma
finnst mér Jón hafa stigið nokkur
mikhvæg skref í þá átt. Nærtækast
eru thtölulega hljóðlausar sættir
vdð Bandalag jafnaöarmanna, sam-
eiginlegir fundir Jóns Baldvdns og
Ólafs Ragnars um land aht og síð-
ast en ekki síst þátttaka í síðustu
ríkisstjóm sem hefur fært A-flokk-
ana hvorn nær öðrum en nokkra
sinni þótt ekki hafi verið stofnað
th hennar með slíkt í huga. Ekki
er ólíklegt aö með áframhaldandi
sjórnarsamstarfi undir forystu
Jóns Baldvdns, jafnvel meö þátt-
töku Kvennahstans, sem að mestu
sækir fylgi sitt til jafnaðarmanna,
hefði enn stærra skref verið stigið
í átt th sameiningar. Ég er þó ekki
að segja að fara hefði átt í slíkt sam-
starf fyrir hvað sem er. Byggja
hefði þurft á raunsæjum og vdðun-
andi málefnasamningi. En á þvd
var ekki ljáð máls.
Hvernig er svo umhorfs í Sjálf-
stæðisflokknum? Ekki var nú beys-
in stjórnarandstaðan á þeim bæ
síðasthðið kjörtímabh og þótt rofað
hafi th í meðalaldri þingmanna
held ég að sú hafi orðið raunin enn
um sinn, mest vegna þess aö Davíð
Oddsson hefði setið áfram sem
borgarstjóri og það er öhum ljóst,
meira að segja póhtískum skríbent-
um Moggans, að Davdð er margt
betur gefið en að leiða kraftmikla
stjórnarandstöðu. Einmitt þess
vegna fóru þeir hamfóram th þess
að koma honum í stól forsætisráð-
herra og svo kemur, af öhum, mað-
urinn með hugsjónina, Jón Bald-
vin, og réttir þeim stóhnn á silfur-
fati einmitt þegar mögulegt var að
lama tímabundið sjálfstæðisflokk-
inn og stíga mikhvæg skref í átt th
hins stóra jafnaðarmannaflokks.
Okkar er harmurinn
í grein Ólafs Hannibalssonar seg-
ir orðrétt um Alþýðuflokkinn
1967-1971: „Hann varö kerfisflokk-
ur...,“ og síðar „hann staðnar.
Stefna hans er samin af embætt-
ismönnum í ráðuneytunum. Hann
dregur að sér klifurmýs og met-
orðastritara. Ungt hugsjónafólk
leitar annað."
Ég bið Ólaf afsökunar að orð hans
eru hér nokkuð úr samhengi. En
hvað segir hann þá um stöðu mála
í dag? Helmingur þingmanna
flokksins verður ráðherrar en voru
þrír af tíu árin 1967-71. Og hvað
haldið þið, bræður, að verði af fólk-
inu með hugsjónirnar? Jú, það leit-
ar annað. Hver haldið þið að verði
niðurstaðan eftir næstu kosningar?
Mig grunar, sú sama og 1971. Stór-
feht fylgishrun Alþýðuflokksins og
gjörbreytt staða á vinstri væng ís-
lenskra stjómmála. Og hver man
þá árin þín sjö, félagi Jón Baldvin?
Strákslegt glott Davíðs Oddsson-
ar hefur ekki leynt sér í sjónvarp-
inu síðustu dægur. Með myndun
nýrrar vdðreisnar hefur hann með
hjálp Jóns Baldvdns tryggt sjálf-
stæðismönnum frumkvæði í hin-
um veigamestu málum og um leið
lagt enn einn homsteininn að
sundrungu okkar jafnaðarmanna.
- okkar er harmurinn.
Helgi Indriðason
„Hver haldið þið að verði niðurstaðan
eftir næstu kosningar? Mig grunar, sú
sama og 1971. Stórfellt fylgishrun Al-
þýðuflokksins og gjörbreytt staða á
vinstri væng íslenskra stjórnmála.“