Dagblaðið Vísir - DV - 12.09.1991, Blaðsíða 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK.SÍMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR, HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Evrópu-þröskuldur
Erfiðleikar Evrópubandalagsins í samskiptum við
ísland og Noreg endurspeglast í öðrum erfiðleikum þess
út á við, einkum gagnvart nýfrjálsum ríkjum Austur-
Evrópu og í alþjóðlegum fríverzlunarviðræðum á vegum
GATT-samkomulagsins, sem kenndar eru við Uruguay.
Þótt til sé gullvæg setning, sem segir, að sjaldnast
valdi einn, þá tveir deili, þá beinist athyglin auðvitað
mest að þeirri stofnun, sem jafnan er öðrum megin
borðsins, þegar slík vandamál koma upp. Sú stofnun
er Evrópubandalagið, sem getur bara étið, ekki samið.
Velgengni Evrópubandalagsins byggist meðal annars
á þátttöku efnahagsrisa á borð við Þýzkaland og stærð
markaðarins innan bandalagsins. Þess vegna vilja mörg
ríki, svo sem Svíþjóð og Austurríki, komast inn i banda-
lagið, þótt það kosti afslátt af fullveldi þeirra.
Evrópubandalagið hefur getað melt ríki, sem koma
inn. Það getur hins vegar ekki gert fjölþjóðasamninga
út á við. Mestu veldur þar, að þrýstihópar eiga greiðan
aðgang að stjórnmálamönnum og embættismönnum
bandalagsins, einkum í landbúnaði og sjávarútvegi.
Við getum betur skilið þetta, ef við ímyndum okkur
þá hliðstæðu, að íslenzka landbúnaðarráðuneytið ætti
að gera viðskiptasamninga við útlönd fyrir íslands hönd.
Þá mundi sérhagsmuna hefðbundins landbúnaðar vera
gætt í hvívetna, á kostnað íslenzkra neytenda.
íslenzka landbúnaðarráðuneytið mundi í slíkum við-
ræðum gæta þess, að ekki yrði innflutningur á neinni
þeirri vöru, sem ekki er flutt inn núna. Niðurstaðan
yrði auðvitað sú, að ekki yrði af neinum samningum
og landbúnaðurinn héldi áfram að sliga þjóðina.
Þetta sama dauðahald í sérhagsmuni þrýstihópa höf-
um við séð í viðræðum Efnahagsbandalagsins við Frí-
verzlunarsamtökin um evrópskt efnahagssvæði. Þær
viðræður fóru út um þúfur, af því að embættismenn og
þrýstihópar landbúnaðar og sjávarútvegs réðu ferð.
Evrópa stendur nú á tímamótum, sem Evrópubanda-
lagið mun klúðra. Það eru samskiptin við Austur-
Evrópu, sem byggja vonir sínar um framfarir á að geta
komið tiltölulega ódýrum landbúnaðarafurðum sínum
í verð. Aðra frambærilega vöru hefur austrið ekki.
Sérshagsmunir hefðbundins landbúnaðar í Evrópu-
bandalaginu hafa hingað til og munu áfram koma í veg
fyrir skynsamlegan samning milli austurs og vesturs í
Evrópu um frjálsari verzlun landbúnaðarafurða. Þetta
mun setja lýðræðisþróun í austri í aukna hættu.
Svipað hefur verið uppi á teningnum og verður uppi
í fríverzlunarviðræðum GATT-samtakanna. Þar er þó
enn meira í húfi, því að viðskiptastríð milli þríhyrnings-
ins Bandaríkja-Japans-Evrópubandalags er í aðsigi, ef
ekki fæst skjót niðurstaða í ágreiningsefnunum.
Enn og aftur er það evrópskur landbúnaður, sem ligg-
ur þversum í vegi samkomulags um alþjóðlega fríverzl-
un. Þótt Bandaríkin og Japan eigi nokkra sök á erfiðri
framvindu mála í GATT-viðræðunum, hvílir þó megin-
sökin á Evrópubandalaginu og samningamönnum þess.
Athyglisvert er, að í öllum þessum ágreiningsefnum
Evrópubandalagsins við umheiminn eru samninga-
menn þess ekki að gæta hagsmuna evrópskra neytenda,
sem mundu hagnast á að fá fiskafurðir frá íslandi og
Noregi og búvöru frá Austur-Evrópu og öðrum álfum.
Nú er kominn tími til, að stjórnendur Evrópubanda-
lagsins skilji, hvernig þröngir sérhagsmunir eru að
stefna friði og farsæld mannkyns í tvísýnu.
Jónas Kristjánsson
FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1991
i i.-. ... .■ ■ v ' ' 1 ■
Ur veitingasal Perlunnar. - Heldur Reykjavíkurborg uppi sósíalisma I veitingarekstri?
Sósíalisminn
og Perlan
Davíð Oddsson forsætisráðherra
hefur að undanfórnu haft stór orð
um þá sem „sulla út peningum, út
og suður“', svo notuð sé samantekt
úr hans eigin orðalagi. í ljósi þessa
vekja málefni Perlunnar, sem upp
hafa komið nú síðustu vikur, sér-
staka athygli.
Hitaveita Reykjavíkur hefur ver-
ið stöndugt fyrirtæki í gegn um tíð-
ina og hefur notið þess að með vax-
andi þéttbýli voru miklar orkulind-
ir i Reykjavík og nágrenni nýttar
til upphitunar. Dreifikerfi var
byggt og miðlunartankar risu þar
sem hæst bar í Reykjavik. Þessar
framkvæmdir hafa malað gull og
átt verulegan þátt í því að bæta lífs-
kjörin í borginni.
Það eru því ekki lítil tíðindi aö
þetta fyrirtæki skuli nú komið í
erfiða lausafjárstöðu og þurfi að
leita út á lánamarkaö með litlar 450
milljónir króna. Ókunnugur gæti
haldið að hér hefðu mikil slys orðið
á mannvirkjum, orkulindir hefðu
tæmst eða viðlíka óáran hefði átt
sér stað. Engu slíku er til að dreifa.
Þessir erfiðleikar eru fyrir það að
meirihlutanum í borgarstjóm
Reykjavíkur og hitaveitustjórn
datt það í hug að byggja veitinga-
hús ofan á hitaveitutönkunum til
þess að hægt væri að horfa yfir
alla Reykjavík meðan verið væri
að borða góðan mat. Húsið skyldi
rísa á fyrirfram ákveðnum tíma,
hvað sem það kostaði.
Húsið reis og þjónar þessu ágæt-
lega. Þaö er glæsilegt og útsýni er
fagurt þegar skyggni er gott. Hins
vegar kostar það ósköp af pening-
um og hefur farið Utlar 300 milljón-
ir fram úr áætlun að okkur er tjáð.
Davíð segir að þó að hann hefði
vitað þetta fyrir hefði það engu
máli skipt, byggingin hefði risið.
Sósíalismi í veitingarekstri
Þetta mál er allt hið furðulegasta
og einn þáttur þess er Utt skfijan-
legur. Það er að einkaframtakinu
skuli ekki hafa verið falið að byggja
þetta myndarlega hús á tímum
KjaHarinn
Jón Kristjánsson
alþingismaður
umræðu um einkavæðingu. Á
sama tíma og rætt er um mikla
einkavæðingu hjá ríkinu heldur
Reykjavíkurborg uppi sósíalisma í
veitingarekstri. Sá sósíalismi er
búinn að hrekja hitaveituna út í
lántökur og hundruðum mfiljóna
héfur veriö varið í að kaupa önnur
veitingahús, svo sem Hótel Borg
og Broadway á sínum tíma.
Ef yfirþyrmandi skortur væri á
veitingahúsum í Reykjavík væri
þetta skiljanlegt. En það er síður
en svo. í þessari atvinnugrein er
bullandi samkeppni og margir dug-
andi menn starfa í henni.
Hvað eru 300 milljónir
milli vina?
Þrjú hundruð milljónir, sem var-
ið var í innansleikjur á lokastigi
þessarar byggingar, eru ef til vill
ekki mikið fé á mælikvarða
Reykjavíkurborgar.
Eitt er þó víst að mörgu gagnlegu
mætti koma til leiðar fyrir þessa
upphæð. Svo að gripið sé niður í
fjárlagafrumvarpið árið 1991 til
samanburðar þá er varið til bygg-
ingar sjúkrahúsa, heilsugæslu-
stöðva, læknisbústaða og hjúkrun-
arheimila aldraðra, ef stóru sjúkra-
húsin í Reykjavík eru frátahn, um
292 milljónum króna.
Kokhraustur forsætis-
ráðherra
Það þarf svo gífurlega kokhreysti
eftir þetta allt saman til þess að
koma fram fyrir þjóðina og segja
að þeir sem björguðu sjávarútvegs-
fyrirtækjunum frá stöðvun haustið
1988 hafi „sullað út pemngum, út
og suður“. Þetta orðbragð sýnir að
forsætisráðherrann hefur harla
einkennilegar hugmyndir um for-
gangsröð verkefna og fróðlegt væri
að heyra um arðsemi þess íjár-
magns sem hefur farið í veitinga-
mennskuna í borginni.
í Sovétríkjunum var ríkið um-
svifamikið í veitingahúsarekstri og
flokksgæðingamir þar gátu látið
fara vel um sig meðan þeir voru
að borða. Nú er verið að reyna að
vinda ofan af þessu þar, en sú er
ekki raunin á hér. Hitaveitan er
drifin í lántökur sem munu gera
sitt til að hækka vextina hér á
landi. Almenningur mun því borga
þessi ævintýri fyrr eða síðar.
Jón Kristjánsson
„Þetta mál er allt hið furðulegasta og
einn þáttur þess er lítt skiljanlegur. Það
er að einkaframtakinu skuli ekki hafa
verið falið að byggja þetta myndarlega
hús á tímum umræðu um einkavæð-
ingu.“