Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1993, Qupperneq 14

14
MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1368 kr.
Verð í lausasölu virka daga 130 kr. - Helgarblað 170 kr.
Skálað í siðleysi
Stöð tvö birti á dögunum merkilegar svipmyndir úr
ferð sem starfsmenn ÁTVR fóru út í Viðey. Ferðin var
í boði eins af umboðsaðilum víns hér á landi og þar
mátti sjá á sjónvarpsskjánum kampakáta starfsmenn
ÁTVR teyga guðaveigamar úr flöskum frá umboðinu.
Haft var viðtal við forstjóra ÁTVR, Höskuld Jónsson,
og var ekki annað að heyra en forstjóranum þætti þessi
boðsferð hin eðlilegasta og sjálfsagðasta enda sagðist
hann ekki gera greinarmun á því hvort umboðsþóknanir
gengju til eins umboðsaðila eða annars. Aðalatriðið væri
að ríkið fengi sitt.
Þetta er skrítin afstaða svo ekki sé meira sagt. Ríkið
fer með einokun og einkasölu á áfengi. ÁTVR hefur það
nokkuð í hendi sér hverjir fá að flytja inn víntegundir
sínar og áfengisútsölumar geta auðveldlega haft mikil
áhrif á það hve mikið selst af hverri tegund. Hagsmuna-
aðilar í innflutningi á vínfóngum eiga því mikið og nán-
ast allt undir því að ÁTVR hafi á þeim velþóknun og
auðvitað er boð út í Viðey með tilheyrandi ókeypis
drykkjarfóngum liður í þeirri viðleitni innflytjandans að
koma sér vel við þá starfsmenn ríkisins sem stjóma ein-
okuninni.
Höskuldur Jónsson og starfsmenn hans eiga að gera
sér grein fyrir því að hér er verið að beita óheiðarlegum
viðskiptaháttum. Nema að starfsmenn ÁTVR þiggi öll
boð af þessu tagi frá öllum þeim innflytjendum sem telja
það viðskiptanna virði að bjóða til slíkrar veislu! Er
kannske ástæða til að gera sérstaka úttekt á því hvenær
og hversu oft er borið vín og ferðalög á þennan hóp ríkis-
starfsmanna? Forstjórinn hefur að minnsta kosti gefið
fullt tilefni til slíkrar rannsóknar með því að loka augun-
um fyrir siðleysinu sem í þessu felst.
Hér á árum áður ríkti einokun og skömmtun á flestum
sviðum. Það var þá sem spilhngin grasseraði. Einstakir
ríkisforstjórar og skömmtunarstjórar sprungu út eins
og gorkúlur á fjóshaug. Klíkuskapurinn var allsráðandi.
Gjafir og fyrirgreiðsla, sem réttu nafni heita mútur, þóttu
sjálfsagðar gagnvart þeim sem með völdin fóru. Það
komst enginn áfram með sín viðskipti, sínar húsbygging-
ar eða bílakaup, svo eitthvað sé nefnt, nema koma sér
vel við skömmtunarstjórann.
Með auknu frjálsræði og afnámi ríkisforsjárinnar á
mörgum sviðum viðskipta og verslunar hefur dregið úr
þessari spilhngu. En freistingamar leynast víða.
Athyglin hefur að undanfómu beinst í vaxandi mæh
að siðferði þeirra sem gegna opinberum störfum. Er það
siðlegt að sitja beggja vegna borðsins þegar úthlutað er
mihjónum úr opinberum sjóðum? Er það siðlegt að
bankastjórar taki laxveiðiár á leigu á kostnað bankanna
til veiða fyrir sig og sína? Er það hafið yfir umræðu ef
óleyfilegur varningur fmnst í fórum ráðherrahjóna? Er
það óaðfmnanlegt og siðferðhega í lagi þegar ráðherra
skipar náinn venslamann í opinbera stöðu? Eða em þetta
kannske aht smámunir og almenningi óviðkomandi?
Hvar em mörkin á mhh góðra og heiðvirðra siða ann-
ars vegar og siðleysisins hins vegar? Lög segja fátt um
siðferðiskröfur og siðalögmál em teygjanleg. Og auðvitað
munu ráðamenn halda áfram að ganga á lagið og starfs-
menn ÁTVR munu áfram þiggja boð og ókeypis brenni-
vín ef fjölmiðlar þegja og almenningur ypptir öxlum.
I viðskiptum og stjórnmálum þarf að skapa hér á landi
svo sterkt almenningsálit að það jafnghdi dómsuppk-
vaðningum. Lögbrot og siðleysi em hvom tveggja jafn-
óheiðarleg. EhertB. Schram
Sameiginlegur
gjaldmiðill eða
sjálfstætt gengi
Sviptingarnar á gjaldeyrismörk-
uðum Evrópu síðasta árið hafa
veikt trú viðskiptalífsins á stöðug-
leika í gengi gjaldmiðla og fram-
gang ákvæða Maastricht-sáttmál-
ans um sameiginlegan gjaldmiðil
Evrópuríkja.
Ekkert „rétt“ fastgengi
Viðleitni til fastgengisstefnu og
vonbrigði á því sviði eru ekki ný
af nálinni. Meö Bretton Woods-
samkomulaginu eftir síðari heims-
styrjöld var komið á fastgengis-
kerfi. Það sprakk m.a. vegna þess
að aðstæður breyttust í Bandaríkj-
unum og dollarinn veiktist en sterk
staða hans var undirstaða Bretton
Woods kerfisins.
Eftir fall þessa kerfis hefur í raun
verið fljótandi gengi milli helstu
gjaldmiðilssvæðanna, þ.e. Banda-
ríkjanna, EB með þýska markið í
fararbroddi og Japans. Gengi þess-
ara helstu gjaldmiðla hver gegn
öörum hefur mótast á virkum
gjaldeyrismörkuðum.
Ástæðan fyrir þessu floti er sú
að ekkert ákveðið fastgengi getur
verið „rétt“ nema um mjög tak-
markaðan tíma þegar efnahags- og
markaðslegar forsendur eru sífellt
að breytast. Ekkert betra kerfi en
virkir gjaldeyrismarkaðir hefur
fundist til að finna „rétt“ gengi.
að finna hið rétta gengi sem skipt
er á. Maastricht sáttmálinn gerir
ráð fyrir því að gjaldmiðill verði
að sanna sig, m.a. með lágri verð-
bólgu og hóflegum vöxtum í þrjú
ár áður en hægt er að taka hann
inn í sameiginlega mynt.
Sjálfstæður gjaldmiðill hefur
hins vegar alltaf sjálfstætt verð og
mismunandi efnahagsstefna ein-
stakra EB ríkja og mismunandi
efnahagslegar aðstæður hafa leitt
til þess aö einstakir gjaldmiðlar
hafa fallið á prófinu.
Líklega verður ekki hægt að taka
upp sameiginlegan gjaldmiðil í EB
nema með því að ákveða það með
góðum fyrirvara og sleppa sönnun-
artímanum. Hver einstök þjóð ber
þá sjálf ábyrgð á því hvemig aðlög-
unin að nýja gjaldmiðlinum verður.
Stöðugleiki í gengi með sjálfstæðum
„Líklega verður ekki hægt að taka upp
sameiginlegan gjaldmiðil 1EB nema
með því að ákveða það með góðum fyr-
irvara og sleppa sönnunartímanum.“
Þegar eitt ríki skiptir um gjald- gjaldmiðli stenst aðeins í skamman
miðil er erfiöasta úrlausnarefnið tíma. VilhjábnurEgiIsson
Kja]]arinn
Vilhjálmur Egilsson
framkvæmdastjóri Verslunar-
ráðs íslands
Ávallt tllteknar forsendur
Óstöðugleiki í gengi gjaldmiöils
er hins vegar raunverulegt vanda-
mál fyrir þá sem eiga í milliríkja-
viðskiptum. Slíkir aðilar gera
samninga í mismunandi gjaldmiðl-
um og verða alltaf að gefa sér
tilteknar forsendur um þróun
gengis.
Meiri sveiflur í gengi hafa nær
undantekningarlaust í fór með sér
fleiri og fleiri rangar ákvarðanir í
viðskiptum. Samið er um verð í
innflutningi, útflutningi og ferða-
þjónustu út frá forsendum um
gengi. Erlend lán eða fjárfestingar
eru ákveönar út frá tilteknum
gengisforsendum.
Þannig mætti lengi telja. Því er
skiljanlegt að þeir sem eiga í milli-
ríkjaviöskiptum skuli almennt
leggja áherslu á stöðugleika í geng-
ismálum..
Maastricht leiðin ófær?
Viðleitni EB og EFTA-ríkjanna til
þess að halda innbyrðis festu í
gengismálum byggir á þörfum við-
skiptalífsins fyrir stöðugleika. Þess
vegna er EB líka að reyna að koma
á sameiginlegum gjaldmiðh sem
eykur til muna öryggi í viðskiptum
milh aöila innan gjaldmiðilssvæö-
isins.
„Ekkert betra kerfi en virkir gjaldeyrismarkaðir hefur fundist til að finna
„rétt“ gengi.“
Skoðanir annarra
Átök munu merkja þjóðfélagið
„Ljóst er að þorskaflinn hrapar svo langt niður
að það er borin von að afkoma útgerðar verði viðun-
andi. Þar á ofan verða aflaheimilidir margra annarra
tegunda skertar verulega, svo að ekki blæs byrlega
fyrir undirstöðuatvinnuveginum nú þegar nýtt fisk-
veiðiár er að hefjast.... Hörkuátökin, sem útgerðar-
menn og sjómenn búa sig nú undir að eiga í hvorir
við aðra, eru ekki þeirra einkamál. Þvert á móti
munu þau setja mark sitt á allt þjóðfélagið með
margs konar hætti.“ Úr forystugrein Tímans 7. ágúst.
Suðrænt agaleysi á íslandi?
„Þegar Utið er til þeirra ríkja í kringum okkur,
sem mestum árangri hafa náð á sviði efnahagsmála,
s.s. Norðurlanda, Þýskalands og Bcmdaríkjanna,
kemur fljótt í ljós að þar er jafnframt um að ræða
þjóðfélög sem einkennast af miklum aga og stöðug-
leika. Raunar er agaleysi af því tagi sem viðgengst
hér á landi vandfundið nema þá helst í einstaka
Miðjarðarhafslöndum. ... Ef ísland á í framtíðinni
að vera áUtlegur valkostur fyrir íslenskt hæfileika-
fólk verðum við að taka okkur tak.“
Úr forystugrein Mbl. 7. ágúst.
Sameining sveitarfélaga
„Það sem knýr á um stækkun sveitarfélaga nú
eru hin fjölmörgu verkefni, sem sýnt er að takast
verður á við í byggðarlögum landsins á næstunni.
... Óhætt er að fullyrða, að sameining sveitarfélaga
auðveldar uppbyggingu heildstæðari atvinnu- og
þjónustusvæða og treystir byggð í landinu. Þegar á
heildina er litiö, yrði rekstur sveitarfélaganna hag-
kvæmari og jafnframt betur staðið að fjárfestingu
sveitarfélaga, fyrirtækja og einstakUnga."
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson,
form. Sambands ísl. sveitarfélaga, í Mbl. 10. ágúst.