Alþýðublaðið - 24.04.1967, Blaðsíða 11

23. apríl 1967 Sunnudags ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Jón Ármann Héðinsson:
Aukin réttindi til
handa ungu fólki
SKÖMMU fyrir páskafrí þing-
manna var lagt fram á Alþingi
frumvarp til stjórnskipunarlaga
varðandi lækkun á kosningaaldri.
Frumvarpið gerir ráð fyrir, að
kosningaaldur verði 20 'ár í stað
21 árs. Þótt hér sé gengið
skemmra til breytinga, en Alþ.
fl. hefur viljað, er samt ástæða til
þess að fjalla nokkuð nánara um
þetta frumvarp og aðrar aldurs
takmarkanir, er snerta unga fólk
ið.
Eins og kunnugt er, var gerð
um það samþykkt hjá Sambandi
ungra jafnaðarmanna árið 1960,
að rétt væri að atlhuga um lækk
un á kosningaaldri og færa hann
niður í 18 ár. Þetta þóttu þá
mjög rótttækar hugmyndir og
sumir sögðu óraunhæfar. Fengn
ir voru Heimdellingar til þess
að vitna í „Mogganum“ um fá-
nýti lækkunar á kosningaaldri.
Á flokksþingi Alþýðuflokksins
1963 var rætt um breytingu á
kosningaaldri og niðurstaðan
varð sú, að samþykkt var að
mæla með lækkun að 18 ára
aldri. Enginn annar stjórnmála
flokkur hefur séð ástæðu til þess
að taka beint undir þessa hug-
mynd.
Að frumkvæði Alþýðuflokks-
ins vaf samþykkt þingsályktunar
tiuaga þann 22. apríl 1966 á A1
þingi svohljóðandiö „Alþingi
áiykiar, að gerð skuli athugun á
því, hvort ekki sé tímabært oíg
æskilegt að iækka kosningaaldur,
og að jafnframt verði endurskoð
aðar aðrar aldurstakmarkanir
iaga á réttindum unga fó'lksins.
Athugun þessa skal gera sjö
manna nefnd, kosin af Alþingi.
Nefndin kýs sér sjálf formann.
Nefndin skal skila áliti svo
snemma að unnt verði að leggja
niðurstöður hennar fyrir reglu
legt Alþingi 1966.“
Þessi nefnd var skipuð og
hefur hún skilað áliti, sem
frumvarpið byggir á varðandi
lækkun á kosningaaldri. Nefnd
armenn urðu sammála um lækk
un úr 21 ári í 20 ár. Þótt ekki
hafi náðst samkomulag um meiri
lækkun á þessu stigi, má vænta
þess, að ekki líði mörg ár, unz
mönnum verði það ljóst, að eðli
legt sé að færa aldurstakmark
til kosninga niður í 18 ár.
Eftirfarandi yfirlit sýna þess
þróun greinilega:
hjónabönd
vinnu. En þetta er gjörólíkt í
dag. Nú vantar vinnuafl og sann
arlega þarf að gæta þess að ungl
ingum sé ekki ofboðið með
vinnu. Yegna tryggari vinnu er
betri efnahagur nú hjá almenn
ingi. Allir hafa nóg að bíta og
brenna. Þetta er vissulega gleði-
legt, þegar sú staðreynd blasir
ennþá við í heiminum að allt
að V-i liluti mannkyns býr við
algeran skort og milljónir svelta
heilu hungri.
Á 21 ári Undir 21 ári
Ar 1951 1139 34 11 brúðgumar
Ár 1956 1336 63 20 brúðgumar
Ár 1960 1306 75 31 brúðgumar
Ár 1965 1560 141 117 brúðgumar
Hlutfallstala brúðguma af
heildartölu undir 21 ári í sömu
áraröð er 4%, 7% 8% og 16,5%.
Saman þróun á sér stað um gift
ingaraldur hjá kvenfólkinu.
Hjóna- Undir Hlut-
bönd 21ári falls
tala
Ár 1951 1139 330 29%
Ár 1956 1336 397 29,5%
Ár 1960 1309 447 34%
Ár 1966 1560 671 43%
Þau rök sem liggja til grund
vallar lækkunar kosningaaldurs,
eru margvísleg. í þessari stuttu
grein er ekki unnt að fjalla ítar
lega um þau. Það má öllum vera
ljóst, að mikil þjóðfélagsleg
breyting hefur átt sér stað hér
á landi frá upphafi síðari heims
styrjaldar eða frá 1940. Fram að
þeim tíma var atvinna óörugg
og víða var reglulegt árstíða-
bundið atvinnuleysi. Eðlilega
voru fjölskyldumenn og eldra
fólkið látið njóta fáanlegrar
Með bættum efnahag hefur sú
þróun verið mjög greinileg, að
ungt fólk gengur fyrr í hjóna-
band en var hér á landi áður.
Þetta er mjög athyglisverð
þróun og hlýtur að verða þess
valdandi að endunskoða þairf
lög og reglugerðir, er ákvarða
um réttindi og skyldur unga
fólksins, hvort sem það er geng
ið í hjónaband eða ekki.
Samkvæmt hjúskapai’lögum
er bannað að gefa saman í
hjónaband yngri en 21 árs karl
mann og 18 ára kvenmann,
nema með undanþ'águ frá stjórn-
arráðinu. Þessar undanþágur fást
greinilega veittar. Þar sem síauk
in fjöldi er gefinn saman í hjóna
band undir 21 árs aldri og án erf
iðleika, þrátt fyrir gildandi lög,
verður að teljast eðlilegt að lög
um sér breytt að ríkjandi aðstæð
um í þjóðfélaginu.
Þegar gifting hefur farið fram
á fólki undir 21 árs aldri, hef
AÐ GERA ALLTILLA
VIÐ ISLENDINGAR höfum
löngum veriö víðkunnir fyrir
bókmenntir, og á síffustu árum
höfum viff hlotiff mikla frægff
fyrir aff vera öffrum möimum
vaskari aff draga fisk úr sjó.
Tækni íslendinga og afköst viff
fiskveiffar hefur hlotiff viffur-
kenningu úti í hinum stóra
heimi. Ilver íslenzkur sjómaff-
ur flytur miklu meiri afla aff
landi en starfsbróffir hans í öffr
um löndum.
Aftur á mótii verffur eklki
sagt aff viff vinnum betur afl-
ann en affrar þjóðir. í sann-
leika sagt erum viff ekki fræg-
ír fyrir vandvlrkni á neinir
sviffi. Vöruvöndun er ekki mik-
il cg gæffi ýmissar framleiffslu
tilviljanakennd. Menn virffast
annaff hvort ekki kunna nógu
vel til verka effa ekki hirffa um
aff leggja nægilega alúff viff
verkiff. Ekkert tekst vel nema
meff alúff.
Fyrir nokkrum árum þótti
smjör í íslenzkum búffum mis-
gott eftir því hvar þaff var bú-
iff til. Fólk sóttist eftir góffa
smjörinu, sem von var, en hitt
hrúgaffist upp. Þetta þótti samt
ekki heppilegt og var allt
smjör sett í sömu umbúffir svo
aff allir væru undir sömu sök
seldir.
Ýmislegt gott verffur sagt um
íslenzka iffnaffarmeim, en vand
heims. Vel má vera aff viff sé-
um þaff í einhverju tilliti, en
bókagerff er þjóffúmi ekki til
sóma.
í tvö skipti hef ég vitað út-
lendinga mest liissa út af ís-
landi.

Sigvaldi Hjálmarsson:
VANGAVELTUR
virkir eru þeir ekki almennt
talaff. Viff byggjum mikiff af
húsum, meira aff segja fínum
hú(sum(, en við' höfum verið1
réttilega gagnrýndir fyrir aff
vanda illa til steinsteypunnar,
ekki af því aff sparaff sé, held-
ur af óvöndugheitum við' gerð
hennar. Of mikiff ber á aff
menn séu aff flýta sér, of mikiff
ber á aff menn vilji vinna störf
sín hugsunarlítið, láta þau
ganga eins og þau geti gerzt
af sjálfum sér.
Og svo hælum viff okkur af
því aff vera mesta bókaþjóff
Annaff skiptiff var þegar
merkur bókamaffur erlcndur
vildi fá skýringu á hvernig þaff
mætti vera aff ein elzta og*
merkasta bókmenntaþjóff álf-
unnar væri jafn hirffulaus um
gerff bóka og hún er.
Ilítt skiptiff var þegúr ég'
kom meff útlendum ferffa-
manni inn á veitingahúsi og
hann baff um íslenzka rétti úr
fiski, langaffi til aff sjá lista
yfir þá. Hann fékk upp gefna
alls konar rétti sem alls staffar
effa víffa eru þekktir, skildist
mér.
— Já, en eru ekki til sér-
stakir íslenzkir fiskréttir úr því
aff íslendingar eru svona mikil
fiskveiffiþjóff, yfir 90% útflutn
ingsins fiskur, þeir hljóta aff
vera úrvals kokkar á fisk?
— Jú, soðin ýsa!
Þessi saga þarf engra skýr-
inga viff.
Nú hefur borizt frétt um aff
íslenzk síld reynist illa í öffru
landi. Þaff er alvarleg frétt. Viff
vitum þaff, íslendingar, aff vand
virkni er ekki okkar sterkasta
hliff, og þaff hafa sjálfsagt fleiri
en ég fengiff ónotalegan kipp
viff þessa frétt. Þaff getur ver-
iff nógu sérkennilegur þjóffar-
siffur aff gera sumt illa, en aff
gera allt illa gengur hreinlega
ekki til lengdar.
Er ekki bezt aff viffurkenna
aff kúltúr í störfum er ekki al-
gengur hér. Þaff er meira um
lausaglopruhátt. Þaff eru líka
allir aff flýta sér af því aff þeir
eru að reyna aff vinna verk eft-
‘ir frppmælingu, tál þet'ss aff
græffa sem mest. Og svo byrjar
hitt kapphlaupiff: aff eyffa sem
allra mestum peningum á sem
stytztum tíma.
11
ur það öðlazt rétt hvað snertir
lögræði, þótt tilskilinn aldur sá
ekki fyrir hendi. Þetta gerir þýð
ingarmikinn greinarmun á rétt-
indum og skyldum þegnanna
sem óeðlilegt er að viðhalda
lengur. Það er líka augljóst aff
sífellt er unga fólkið meiri og
meiri þátttakendur í athafnalíf
inu og allri starfsemi þjóðarbús
ins. Ekki er annað en gott um
Jón Armann Héffinsson
slíka þróun að segja, svo fremi
_sem hver athöfn er tii þroska
og framfara. Hjá hverjum heil-
brigðum ungum manni er eðli-
legt, að tilfinning fyrir vaxandi
ábyrgð þróist með auknu starfi,
Löggjafinn má ekki sitja eftir
með sinn þátt til þess að mótun
á e’ðlilegri ábyrgðartilfinningu
fái að þróast á heilbrigðan hátt.
í dag er réttlætistilfinning ungs
fólks mjög rík, og það er gjarn.
an uppreisnangjarnt, ef því er
sýnd þvingun á eðlilegri athöfn.
Sem betur fer hcfur stærri og
stærri hlutur unga fólksins aflaff
sér staðgóðrar menntunar undir
20 ára aldri og á það að vera þa®
menntað og þroskað í dag, aff
vel er unnt að unna því að hafa
rétt til þess að velja fulltrúa á
hið háa Alþingi. Þetta er því
eðlilegra, þégar þess er gætt, aff
mjög þýðingarmiklar ákvarðanir
Alþingis fyrir rekstur þjóðarbús
ins hvílir á herðum hvers vinn-
andi -manns. Það er því efflílegr
viffurkenning- á miktlvæigum
störfum unga fólksins að færa
niður kosningaaldur þess og
einnig að breyta öðrum ákvæð-
um laga um aldurstakmarkanir
á réttindum unga fólksins.
Nokkrar raddir hafa heyrzt
um það, að hætta væri í því
fólgin, að aukin pólitísk áhrif
muni rugla dómgreind óþrosk-
aðra ungmenna, og það sé óeðli
legt að fá svo ungt fólk til póli
tískra ákvarðana. Þetta tel ég
byggt á misskilningi og vantrú
á getu ungra manna og kvennai
í dag. Sem betur fer er unnt aff
velja á milli fjölmargra tóm-
stundaiðkana. Þótt áhugi vakni
snemma um þjóðfélagsmál, er
varla við þvi að búast að svo
mikill tími fari í stjórnmálastarf-
semi, að það hefti nám eða
aðrar þarfar athafnir. Allir
íslenzku stjórnmálaflokkarnir
hafa innan sinna vébanda starf-
semi fyrir unga fólþið og halda
uppi fræðslu um þjóðfélagsmál
Framhald á 14. síffta