Alþýðublaðið - 05.10.1967, Blaðsíða 2

- RÆÐA EMILS
Framhald af bls. 1. j
É;: minnist í því sambandi míns
cigi: i lands. Þar var lýðræSisríki
stof lað fyrir 1000 árum rúmum,
érið 930. Þjóðþingið hafði lög.
gjaf írvald og dómsvald, en ekkert
frar ikvæmdavald á vegum ríkis-
ins ar til. Gallarnir við þetta fyr
irko nulag sögðu fljótt til sín. Ætt
arhi fðingjar söfnuðu um sig liði,
og sættu sig ekki við lýðræðislega
uppkveðna dóma, heldur gripu til
sinnfe ráða í skjóli þess valds, sem
(þeir! ihöfðu á bak við sig, hver
•og <jinn. Framkvæmdavald skorti
'til þess að fylgja eftir löglegum
samþykktum þingsins. Niðurstað-
an varð svo sú, að þetta þjóðskipu
iag ; leystist tiltölulega fljótlega
xipp! vegna innbyrðis deilna, og
lokin urðu þau, að sjálfstæði þjóð
arinnar var að engu gert, og hún
varð öðrum þjóðum háð um ald-
ir. Sjálfsagt hefði saga þjóðar
minnar orðið önnur, ef vald hefði
verið til í landinu, sem hefði get
að komið í veg fyrir innbyrðis
deilur og fylgt fram löglegum,
lýðræðislegum samþykktum þings
ins. Ekki skorti þó fullkomna laga-
•og dómaskipan.
En því kemur mér þetta í hug,
að mér virðist ástandið hjá Sam-
einuðu þjóðunum vera ekki ósvip
að, að þessu leyti, því sem var á
íslandi fyrir 800—900 árum. Sam
einuðu þjóðirnar gera ályktanir
og framkvæmdastjóri þeirra ber
fram tillögur, sem deiluaðilar hafa
að engu og gæti því eins farið og
ég hef nú lýst, að gerðist í fyrnd-
inni á okkar landi.
Mér er að vísu ljóst, að æskileg-
ast er að geta leyst vandamálin
með samkomulagi, og það hefir
Sameinuðu þjóðunum sem betur
íer oft tekizt, en hitt virðist aug-
l.ióst, að einhvers konar löggæzla
ú vegum þeirra sé nauðsynleg.
Hún er raunar til, en í mjög
(smáum stíl. Verndargæzluliði S
b- befir tekizt, þó að fámennt og
vanmegnugt sé, að koma í veg
fynr vopnuð átök á ýmsum stöð-
um. En þó að þetta lið sé ekki
ijolmennara en raun ber vitni
befir samt skort fé til að greiðá
kostnaðinn. Fjárhagsgrundvöllinn
hefir vantað og hann vantar enn.
líér þarf að grípa til skjótra úr-
ræða til úrbóta. Það er skoðun
íslenzku ríkisstjórnarinnar að
reynsla s.l. þriggja ára sýni, að
ekki dugi að treysta á frjáls fram
•lög aðildarríkjanna til verndar-
igæzluliðs S. þ. ísland lét, árið
1965 af hendi rakna, samkvæmt
áskorun framkvæmdastjóra S. þ.,
upphæð, sem nam hálfum dollar
á hvern íbúa. Önnur aðildarríki S.
þ., margfalt stærri og auðugri en
ísland, hafa þó látið undir höfuð
leggjast að greiða sinn hluta
kostnaðarins við gæzluliðið, þó
sum hafi gefið lauslegan ádrátt í
því efni. Því telur íslenzka ríkis-
stjórnin að koma beri á þeirri
skipan, aff öll ríki samtakanna
verffi skylduff til aff greiffa fram-
íög í samræmi viff efnahagr sinn.
Því ætti að kanna og fylgja fram
þeim tillögum, sem samdar hafa
verið á vettvangi S. þ. um þetta
atriði.
Vitaskuld getur verndargæzlu-
lið S. þ. ekki ráðið við allan
vanda, svo sem þegar stórveldi
deila, en minni háttar deilur ætti
það að geta sett niður, og komið
í veg fyrir að vopnuð átök brjótist
út. í
Ein af þeim stórstyrjöldum, sem
Sameinuðu þjóðirnar hafa ekki
megnað að hindra, er styrjöldin í
Víetnam. Hún hefir nú staðið, |
með ýmsum hætti, í tvo áratugi, S
og ekkert lát virðist vera á henni
enn. Þetta mál hefir oft verið rak |
ið hér á fundum Sameinuðu þjóð-
anna, án nokkurs sýnilegs ái-ang-
urs. Menn, konur og böm, óbreytt
ir borgarar ekki síður en her-
menn, eru drepin unnvörpum,
mannvirki lögð í rúst og lífsskil-
yrði þjóðarinnar eyðilögð. Átökin
harðna sífellt, þrátt fyrir það, að
styrjaldaraðilarnir, jafnt sem aðr
ir, játa, að ekki er neina hern-
aðarlega lausn að finna á styrj-
öld þessari.
Allir eru um það sammála, að
finna verður þá lausn, sem ljúki
•átökunum og leiði til friðarsamn-
inga. Samt sem áður hefur verið
daufheyrzt við mörgum tillögum
um takmörkun eða lok styrjaldar-
innar. Framkvæmdastjóri Samein
uðu þjóðanna hefir fyrir löngu
borið fram mjög athyglisverðar
tillögur, sem gætu hafa skapað
grundvöll vopnahlés og friðarvið-
ræðna. Svipaðar tillögur hafa ver
ið bornar fram af allmörgum að-
ildarrikjum S. þ. Svo virðist, að
í þessum tillögum felist samkomu
lagsmöguleiki, ef tekst að útiloka
þá tortryggni, hjá báðum aðilum,
sem nú virðist vera þess vald-
andi, að ekki hefir verið hægt að
koma á friðarviðræðum. Kikis-
stjórn Bandaríkjanna ihefir marg-
sinnis lýst sig fúsa til þess að setj
ast að samningaborðinu og draga
úr hernaðaraðgerðum, svo fram-
arlega sem stjórnin í Hanoi ger-
ir það sama eða lætur í ljós að
ihún sé reiðubúin til að hefja frið
arviðræður. Hanoi-stjórnin hefir
þó ekki lýst sig fúsa til þess eða
stigið þau spor í friðarátt, sem
Bandaríkjastjórn telur fullnægj-
andi.
Kíkisstjóm mín vill beina þeirri
áskorun til allra þeirra, sem affil-
ar eru aff styrjöldinni aff þeir
eyffi þeirri tortryggni, sem milli
þeirra ríkir og geri nýja tilraun
til þess aff sannfæra gagnaffilann
um aff þeir óski þess í fuilri ein-
lægni aff binda endi á styrjöldina
og semja friff. Kanna verffur aila
sáttamöguleika, hve fjarlægir sem
þeir virffast, svo koma mcgi á
varanlegum friði í Víetnam.
í þessum efnum ihefir starf að-
alritara Sameinuðu þjóðanna U
Thants, verið okkur mikilvægt
leiðarljós. Ég vil nota þetta tæki
færi til að flytja honum þakkir
stjórnar minnar og lýsa yfir
trausti hennar og virðingu, að
því er varðar störf hans. Allar
þjóðir standa í þakkarskuld við
U Thant fyrir óþreytandi störf
hans að hugsjónamálum Samein-
uðu þjóðanna.
Önnur stórátök, sem einnig
hafa valdið áhyggjum, ihafa kom-
ið til iá þessu sumri, en það eru
átökin í Austurlöndum nær. En
þar áttu Sameinuðu þjóðirnar
miklum sigri að fagna, þar sem
fyrir aðgerðir þeirra tókst að
stöðva átökin, og báðir deiluað-
ilar féllust á vopnahlé. Hættan
þar er þó vissulega ekki liðin hjá,
því að styrjaldarástandið milli að-
ilanna heldur enn áfram. Verkefn
ið er því að binda endi á styrj-
aldarástandið í þessum löndum.
Þar verða allar þjóðir að leggja
hönd á plóginn í því efni að
ikoma á sáttum milli Araba og ís-
raelsmanna. Þaff er skoffun ríkis-
stjórnar minnar að eftirfarandi
atriði verffi aff felast í slíkri sátta
gjörff:
1. Viffurkenning á Israelsríki og
viffurkenning á rétti allra þjóffa
á þessu Iandssvæffi til sjálfstæð
is, ásamt því aff fullar lyktir
verffi bundnar á styrjaldará-
standiff þar.
2. Öllum þjóffiun verffi tryggð
friffsamleg umferff um alþjóff-
legar siglingaleiffir,
3. Fundin verffi réttlát lausn á
flóttamannavandamálinu. í til
lögu AUsherjarþingsins nr.
2252 um aðstoff við flóttamenn
sem Island: bar fram asamt
fleiri þjóffum, er lögff áherzla
á mikilvægi þess aff leysa þetta
vandamál.
4. Komiff verffi á þeirri skipan,
sem tryggi frelsi hinna þriggja
megin trúarbragffa innan vé-
banda Jerúsalemborgar.
Fimmta og síðasta atriðið er brott
för herliffs ísraelsmanna frá hin-
um herteknu svaeðum. íslenzka rík
isstjórnin er andvíg landvinning-
urn meff vopnavaldi. En aff því er
þetta mikilsverffa atriði varffar,
er ég sammála utanríkisráðherra
Kanada aff „brottför ísraelshers
ÍRæðu Emils
vel tekið
Ræffu Emils Jónssonar, ut
anrikisráffherra, á Allsherj
arþinginu, var mjög vel tek
iff, sagffi Hannes Kjartans-
son, ambassador íslands lijá
Sameinuðu þjóffunum, í viff-
tali viff Alþýffublaðiff í gær-
kvöldi. — Ræffunni fylgdi
dynjandi lófaklaPP- Hannes
sagffi, aff ræffan hefði aff efni
til veriff í svipuðum dúr og
ræffur utanríkisráffherra
hinna Norffurlandanna.
Emil Jónsson, utanríkis-
ráðherra, er væntanlegur
heim á laugardag.
verður aff tengja öffrum grundvall
aratriöum deilunnar“.
Afstaða stjórnar minnar hefir
því verið sú í þessu máli, að um
öll þessi atriði þuríi að semja í
einu, ef líkur eigi að vera til
þess að árangur náist. Þó að samn
ingaumleitanir þessar færu fram
undir forystu Sameinuðu þjóð-
anna eða einhvers annars aðila,
verða þær að sjálfsögðu að vera
fyrst og fremst milli aðilanna
sjálfra, sem við áttust.
Þriðja stórmálið, sem liggur
fyrir þessu Allsherjarþingi, og
var mjög til umræðu lá síðasta
þingi, án þess að fá nokkra end-
anlega aígreiðsiu, er málefni Suð
vestur-Afríku. Á því er ekki leng
ur nokkur vafi, að Suður-Afríka
situr yfir hlut þess fólks, sem
þarna býr.
Apartheid stefna Suður-Afríku
er andstæð stefnu flestra þjóða
heims og brýtur hreiniega í bága
við stofnskrá hinna Sameinuðu
þjóða að áliti stjórnar minnar.
Nær einróma samþykkti Alls-
herjarþingið tillögu nr. 2145(X-
XI), sem batt endi á umboðs-
stjórn Suður-Afríku á landssvæð-
um Suðvestur-Afríku. ísland
greiddi tillögunni atkvæði, þótt
að okkar áliti hefði þaö verið
æskilegra að Allsherjarþingið
hefði óskað álits Haagdómstólsins
um það hvort Suður-Afríka hefði
ekki fyrirgert umboðsrétti sínum
yfir landinu. Er ég ekki í neinum
vafa um það hver niðurstaðan
hefði orðið. En nú hefur þróun
mála orðið sú, að Allsherjarþing
ið hefur sjálft bundið endi á um-
boðsstjórnina.
Ef stjórn Suður-Afríku þver-
skallast enn við að hlýða lögleg-
um ókvörðunum Allsherjarþings-
ins verða Sameinuðu þjóðirnar
að framkvæma þær með áhrifa-
ríkari hætti en hingað til.
Afvopnunarmálin hafa nú ver-
ið til umræðu í 18-manna nefnd-
inni í Genf um árabil án þess að
verulegur árangur hafi náðst. Nú
um síðir getum við fagnað þvi að
sá áfangi hefur náðst, að Banda-
ríkin og Sovétríkin hafa lagt
fram samhljóða tillögur um bann
við frekari dreifingu. kjarnorku-
vopna.
ísland, sem hefir veriff vopn-
Iaust um aldir, fagnar hverri
þeirri viffleitni þjóffa, aö drasra
úr vopnabúnaði, og alveg sérstak-
lega þó þeirri viffleitni aff draga
úr kjarnorkuvopnabúnaffinum og
dreiflngu þeirra vopna. Því fögn-
um viff því aff betur horfir um
eftirlit með kjarnorkuvopnum og
tilraunum með þau.en áffur.
í allmörg ár hefir Allsherjar-
þingið rætt um aðild Kínverska
alþýðulýðveldisins að Sameinuðu
þjóðunum. Stjórn mín hefir ekki
stutt, og mun ekki styðja, neina
þá tillögu sem miðar að því ann-
ars vegar að veita alþýðulýðveld-
inu aðild en hins vegar að víkja
Formósustjórn úr samtökunum. í
þessu felst þó ekki að við séum
andvígir aðild alþýðulýðveldisins
að Sameinuðu þjóðunum. Þvert á
móti eru okkur fullljósar þær
hættur, sem í hinu núverandi ó-
eðlilega lástandi felast, þ. e., að
ríki, sem telur fimmtung ibúa
jarðar skuli enn vera utan sam-
takanna og virðist einangrast £0
meir frá öðrum ríkjum. — Þess
vegna studdum við á síðasta Alls
herjarþingi tillögu, sem ítalía og
fleiri riki báru fram og miðaði að
því að setja á laggirnar nefnd til
þess að finna leið til aðildar Kín
verska alþýðulýðveidisins, án
þess að svipta Formósustjórn að-
ild sinni. Munum við enn styðja
tilraunir, er að slíkri lausn miða.
Herra forseti.
Á síðasta Allsherjarþingi vakti
ég athygli á öðru meginatriðinu
í starfi hinna Sameinuðu þjóða.
Fyrsta atriðið verður sjálfsagt um
ófyrirsjáanlega framtíð friðar-
gæzlan að koma í veg fyrir vopn-
uð átök milli þjóða. Vissulega er
þetta meginverkefnið, því að
hvers virði er góð afkoma, ef styrj
öld geisar? Hitt er svo hið næsta
verkefni, að leitast við að búa
öllum þjóðum góða afkomu, og
þá fyrst og fremst að allir hafi
nóg að borða.
Á 21. Allsherjarþinginu voru
bornar fram tillögur, sem bentu
á hve mikil auðævi væru í haf-
inu fólgin og einnig, hver hætta
væri á rányrkju á vissum svæð-
um.
Á það var bent að fiskistofn-
arnir í Norðurhöf,um væru að
minnka, en fiskur inniheldur ein-
mitt þau næringarefni, sem mest
ur skortur er á í veröldinni, pro-
tein. Það befir þess vegna úrslita-
þýðingu að það takist að koma í
veg fyrir að þessi samdnáttur í
'fi.sjhjdófijjnum haldi láfram, og
uppeldisstöðvarnar verði friðaðar.
Undir mál þetta var mjög vel
tekið á síðasta Allsherjarþingi, og
ákveðið að skipa nefnd til þess að
rannsaka auðævi hafsins og til að
athuga hvernig þessi auöævi yrðu
bezt og skynsamlegast nýtt. —
Nefndin hefir nú verið skipuð og
hefir tekið til starfa. í tillögu
þeirri um þetta anál, sem sam-
þykkt var á þinginu og liggur til
grundvallar fyrir starfi nefndar-
innar, var gert ráff fyrir því, að
nefndin skilaði áliti til 23. þings-
ins næsta ár. En á það vildi ég
benda nú, að verkefnið er bæði
mikið og margþætt, þannig að
ég efast um, að nefndin geti að
fullu lokið störfum á svo stutt-
um tíma. Vildi ég því að athug-
að yrði, ef nefndin teldi sig ekki
að fullu geta lokið störfum á þess
um stutta tíma, að hún fengi
lengri starfstíma. Málið er svo
stórt og þýðingarmikið, að 'á
miklu veltur að það verði kann-
að ofan í kjölinn.
Verkefni Sameinuðu þjóðanna,
sem við ;blasa eru mörg og marg-
vísleg. Það er ekki ástæða til að
ætla, að þau verkefni öll verði
leyst á þann hátt, sem við helzt
vildum. Bjartsýni, sem ekki er
á raunsæi byggð, er varhugaverð.
En enginn vafi virðist mér á því,
að mörg af þessum verkefnum
verði leyst á vettvangi hinna Sam
einuðu þjóða — og einungis þar.
0,g tilveruréttur þeirra og réttur-
inn til þess að ráða þessum mál-
um til lykta er óvéfengjanlegur.
Hver og ein lausn, sem næst er
enn ein staðfesting mikilvægis
Sameinuðu þjóðanna sem banda-
lags friðar og sátta.
Frh. á 14. síðu. ■
2 5- október 1967
ALÞYÐUBLAÐIÐ