Alþýðublaðið - 14.10.1967, Qupperneq 5

i.
í
13. september.
FRÉTT hefði þótt, er við kynntumst fyrsta
styrjaldarhaustið, að Loðmundarfjörður yrði ein-
yrkjakot, en nú er svo komið. Þú hafðir starfað
austur þar og átt kannski ættir að rekja þangað.
Man ég, að þú bermdir mér sérstæða fjölbreytni
landslagsins í Loðmundarfirði og fagurt mannlíf
byggðarinnar. Nú eru allir brott þaðan nema
Kristinn Halldórsson, sem ætlar einn síns liðs að
byggja Loðmundarfjörð í vetur eins og Morgun-
blaðið kemst að orði. Maðurinn gerist landskunn-
ur af útlegð í átthögunum.
Þessi tíðindi berast um sömu mundir og alþingi
sezt á rökstóla. Mér dettur þess vegna í hug verk-
efni handa einhverjum glöggum sagnfræðingi.
Væri ekki ástæða að taka saman yfirlit um, hverj-
ir hafi verið og séu þingfuiltrúar þeirra kjör-
dæma, þar sem landdauðinn herjar? Settur verð-
ur á stofn kennarastóll við háskólann í samtíðar-
sögu samkvæmt ákvörðun alþingis, og prófessors-
embætti hefur verið auglýst af því tilefni. Myndi
ekki tilvalið, að sá, sem starfann hlýtur, kannaði
flóttann úr sveitunum og' orsakir hans?
j
Mig grunar, að stefna íslendinga í landbúnaðar-
má'lum undanfarna áratugi sé dálítið umdeilan-
leg. Ég verst ekki þeirri tilhugsun, þegar mig
ber á auðar slóðir, þar sem fyrrum var gróandi
þjóðlíf. Landdauðinn stafar ekki af hallæri. Gras
sprettur, fiskur vakir í sjó og vötnum, vegir og
brýr hafa komið til sögu, útvarp og sími gefst,
svo og rnfmagn óg önnur þægindi nútímans, en
fólkið er á braut, og bráðum verður ekkert eftir
í gömlum og blómlegum héruðum nema kirkju-
garðarnir. Hvað veldur þessari öfugþróun á sama
tíma og nýir atvinnuvegir útrýma fátæktinni, sem
fyrrum var hlutskipti íslendinga?
Ég dáist að hetjuskap Kristins Halldórssonar og
óska þessum síðasta Loðmfirðingi alls góðs, en ég
vildi ekki vera fulltrúi hans á alþingi. Og væri
ég sveitamaöur, kysi ég hvorki Framsóknarflokk-
inn né Sjálfstæðisflokkinn,- því að þá óttaðist ég
að verða einn eftir í átthögunum.
íslendingar temja sér hætti og mannasiði
Iieimsborgara nú á dögum. Morgunblaðið ber því
vitni. Það sæmdi Clement heitinn Attlee slíku
eftirmæli. að sambærilegt var stórblöðum verald-
arinnar. í íorustugrein lýsti það þessum látna
brezka stjórnróálamanni svofelldum orðum og bar
hann saman við Winston S. Churchill: „Attlee
var gjörólíkur fyrirrennara sínum, hógvær maður
og látlaus. Stjórnarforusta hans eftir stríðið ein-
kenndist af þessum eiginleikum. Stjórn Verka-
mannaflokksins eftir stríðið mótaðist mjög af
sósíalískum hugmyndum, ýmsar mikilvægar at-
vinnugreinar voru þjóðnýttar og heilbrigðisþjón-N
ustu í landinu gjörbylt. Attlees mun þó fyrst og
fremst minnzt fyrir það, að í stjórnartíð hans var
bafizt handa um að leysa upp nýlenduveldi Breta,
og stærsta sporið í því efni var stigið. þegar Ind-
landi var veitt sjálfstæði.”
Það, sem hér er haft eftir Morgunblaðinu inn-
an tilvísunarmerkja, er auðvitað málfar þess og
stíll, en ég varð því svo efnislega sammála, að
sjaldgæft telst. Þetta er lofsverð og heiðarleg
blaðamennska.
Þróunin í Bretlandi eftir síðari heimsstyrjöldina
var mjög athyglisverð og lærdómsrík. Ríkisstjóyn
Verkamannaflokksins tók við landi, sem brunnið
hafði í surtarloga. Borgir voru í rústum. Her-
mennirnir streymdu heim af vígvöllunum. At-
vinnuleysi ríkti. Brezka þjóðin var harmi lostin
eins og hún hefði verið slegin reiði guðs, þó að
hún sigraði í stríðinu. Svo hófst ríkisstjórn Verka-
mannaflokksins handa, og henni tókst að leysa
vandann eins og Morgunblaðið rekur. Bretar
reistu borgir sínar á ný. Atvinnulíf þeirra blómg-
aðist. Beveridgeáætlunin í heilbrigðismálum varð
að veruleika á skömmum tíma. Og allt þetta tókst
af því að fylgt var sósíalskri stefnu. Þjóðnýtingar-
ráðstafanir Verkamannaflokksins sættu raunar
gagnrýni, og ég efa, að Morgunblaðið hafi kunnað
að meta þær allar á sínum tíma, en einmitt þessi
úrræði björguðu atvinnulífi, efnahagskerfi og
samfélagi Breta. Ríkisstjórn íhaldsflokksins sætti
sig líka við þróunina eftir að Verkamannaflokkur-
inn komst aftur í minnihluta. Stjórnmálaþroski
er athyglisverður eiginleiki í fari Breta.
Sumum fannst hæpið, að Attlee og Ernest
Bevin skyldu veita Indverjum og fleiri þjóðum
sjálfstæði. Það var kallað að leysa upp nýlendu-
veldið, en dómur sögunnar hefur orðið brezka
Verkamannaflokknum hagstæður í þessu efni. Nú
myndi ólíkt friðvænlegra í heiminum og sam-
búð þjóða farsælli, ef Rússar og Bandaríkjamenn
liefðu fylgt sömu stefnu eða svipaðri.
Clement R. Attlee gerði ekki allt þetta sjálf-
ur. Hann var leiðtogi flokks, en hógvær maður og
látlaus. Margir undruðust, að hann skyldi veljast
til forustu umfram aðra eins garpa og Arthur
Greenwood og Herbert Morrison, sem voru skap-
meiri og litríkari persónuleikar. En Attlee lét
vel að stjórna frjálslyndum og hugkvæmum lýð-
ræðissinnum. Hann var ekki vinsæll eins og Green-
wood, duglegur eins og Bevin, menntaður eins og
Stafford Cripps, djarfur eins og Morrison eða
mælskur eins og Aneurin Bevan, en samt reyndist
liann engu óslyngari í friði en Churchill í stríði.
Clement R. Attlee er sönnun þess, hvað jafnvæg
skynsemi tekur öfgakenndri manndýrkun fram í
lýðræðislandi.
Aneurin Bevan var iðulega ösammála Clement
R. Attlee. Hins vegar gaf hann honum drengilegan
og réttlátan vitnisburð. Bevan sagði: Clem fann
að vísu ekki upp púðrið, en hann var eini mað- •
urinn, sem gat sameinað okkur.
Ótalinn er enn frábær hæfileiki í fari Attlees.
Hann kærði sig ekkert um þæga hjörð. Honum var
þvert á móti mjög í mun að fá mikilhæfa keppi-
nauta til liðs við sig og fela þeim vandasöm verk-
efni eins og £Tð leysa efnahagsmálin og móta utan-
ríkisstefnuna. Þess vegna forðaði hann klofningi,
ef til sundurþykkju dró í Verkamannaflokknum.
Attlee var trölltryggur vinum sínum, en hann
kunni líka að meta andstæðinga. Sá er foringi,
sem reynist gæddur báðum þeim eiginleikum.
Mjóu munaði, að Aneurin Bevan yrði rekinn úr
brezka Verkamannaflokknum, þegar skapsmunir
hlupu með hann í gönur. Þá tók Attlee oftar en
einu sinni af skarið og hlífði þessum gáfaða, kapp-
sama og vopnfima ofstopa. IlÖfð er eftir Attlee
minnisstæð skýring á þeirri afstöðu hans: Bevan
er eins og stormsveipur í lognl, en líka snjall-
astur okkar, þegar mikið liggur við.
Og brezka Verkamannaflokknum var mikil þörf
á þeim báðum, Aneurin Bevan og Clement R.
Attlee. Þeir gerðu ekki kraftaverk, en heldur ekki
skelfileg mistök. Mér finnst, að þannig hljóti jafn-
aðarmenn að starfa.
Helgi Sæmundsson.
Dr. Kristinn Guðmundsson
sjötugur í dag
Fyrir eitthvað fjörtíu árum
varð mér oft starsýnt á myndar-
legan mann á Óðinsgötunni. Það
var dr. Kristinn Guðmundsson,
einn af fáum hagfræðingum
landsins og enn færri dokturum.
Hann átti þá heima spölkorn
sunnar í götunni en ég.
Ekki kynntist ég dr. Kristni
þó, fyrr en hann tók við em-
bætti utanríkisráðherra haustið
1953, en hafði áður heyrt margt
vinsemdarorð í hans garð falla,
einkum frá nemendum hans og
samkennurum í Menntaskóla
Akureyrar. Þar vann hann sitt
aðalstarf árin 1929 - 1944.
Mér varð brátt Ijóst, að þau
lofsyrði, sem ég hafði um mann-
inn heyrt, voru síz,t ofmælt.
Hann reyndist í viðkynningu
svipaður því, sem ég hafði áður
gert mér í hug - gáíaður, ljúf-
menni og drengur góður, auk
þess stóriróður og stálmmnugur.
Við slíka menn er fróðlegt að
tala.
Á ráðherraárum hans féll það
oft í minn hlut að ferðast með
honum um ókunn lönd. Var það
vegsauki og stolts, því að höfð-
inglegt yfirbragð hans, ásamt al-
geru látleysi og ljúfmennsku,
samfara ágætri kunnáttu í
tungumálum vakti hvarvetna
virðingu. ,
Ekki veit ég, hvort dr. Krist-
inn kann mér nokkrar þgkkir fyr
ir þessa upprifjun á afmæli hans,
og verður að fara sem vill þó
ég baki mér nokkra reiði lians.
En skylt er að þakka ágæta við-
kynningu og gamla vinsemd á'
tímamótum, sem valda allmiklu
á ævi þessa sæmdarnianns.
Bjarni Guðmundsson
Ingólfs-Café
Görrslu dansarnir
í KVÖLD KL. 9.
Hljómsveit Jóhannesar Eggertssonar.
Söngvari: Grétar Guðmundsson.
Aðgöngumiðasala frá kl. 5. — Sími 12826.
GARÐAR GÍSLASON H F.
115 00
BYGGINGAVORUR
HAGLASKOT
RIFFILSKOT
HVERFISGATA 4-6
VELTUSTJNDI 1
Simi 18722.
Ávallt fyrírllggandi
LOFTNET OK
XOFTNETSKERFI
mm
TJÖLBÝLISHtS.
Hvert viljið þér fara?
Nefnið staðinn. Við flytjum
yður, fljótast og þœgilegast.
iafið samband
ið ferðaskrifstofurnar eða
>/VIV rtMKIMCAM
lafnarstræti 19 —-sími 10275

14. október 1967 — ALÞÝÐUBLAOIÐ 5