Dagur - 22.10.1918, Blaðsíða 2

78
DAGUR.
þess á ykkar aldri. En nú liggur
okkur fullorðna fólkinu við að öf-
unda ykkur af því, að vera ung og
mega læra. Við áttum mörg af okk-
ur ekki kost á að ganga á skóla
eins ung og þið, og ef við hefð-
um átt kost á því, eins og þið
eigið nú, þá finst okkur að við
mundum hafa notað það vel, og
reynt að láta engan dag fara til ó-
nýtis. Við höldum að okkur hefði
ekki getað annað en þótt vænt um
bækurnar okkar, vænt um skólann,
vænt um kennarann, vænt um skóla-
systkinin okkar öll.
— — — Það má enginn dagur
af mannsæfinni fara til spillis, síst
hinir björtu dagar æskunnar.
Sje nokkur hlutur sorgarsár,
sje nokkuð biturt til.
Pá eru það liðin æskuár,
ónýt í tímans hyl.
Petta segir eitt skáldið okkar, og
hann hefir sjálfsagt þekt einhverja
menn, sem höfðu glatað æskuárun-
um sínum. Þeir eru því miður altof
margir til.
Jeg vona að ekkert ykkar þurfi
að glata neinu af æskuárunum sín-
um. Og jeg ætla að biðja ykkur að
lofa mjer því fyrst og fremst, að
reyna að látaekki veturinn íveturfara
til ónýtis. Jeg skal hjálpa ykkur eins
vel og jeg get, ef þið bara viljið
vera góð börn. Og jeg veit að mjer
er óhætt að lofa því sama fyrir
hönd hiuna kennaranna við skólann.
Jeg treysti því við verðum öll sam-
taka, neroendur og kennarar, og að
okkur takist vel, að þið vitið öll
miklu meira í vor en þið vitið
núna, og umfram alt, að þið verð-
ið öll ennþá betri börn í vor en
þið eruð núna. í trausti þessa byrja
jeg skólastarfið og býð ykkur öll
velkomin, — innilega velkomin,
börnin góð!
Kötlugos.
Seinni hluta laugardagsins 12. þ.
m. barst sú fregn hingað, að Katla
hefði byrjað að gjósa þann dag.
Síðan hafa við og við komið frjett-
ir um, að gosin hjeldu áfram, enda
hafa greinileg merki þess sjest og
heyrst hjer fyrir norðan: öskufall
og brestir. í Bárðardal hafa brest-
irnir heyrst svo glögt, að líkast er
sem skotið væri úr failbyssu þar í
grend; öskufall hefir og verið tölu-
vert þar austur frá og einnig hjer
í Eyjafirði, þó að í minni stíl sje.
Má þó nærri geta að öskufallið
hefir verið langtum meira á Suður-
landi, í grend við Kötlu, enda hafa
orðið svo mikil brögð að því þar,
að skepnur hefir orðið að taka í
hús. Eins og að vanda hefir látið
við Kötlugos áður, hefir mikið jök-
ulhlaup verið samfara þessu gosi.
Enginn getur sagt, hve gos þetta
varir lengi, eða hver spjöll það
kann að gera.
Eftir því sem Porvaldi Thorodd-
sen segist frá, hefir Katla gosið 12
sinnu.n áður, síðan land bygðist,
svo söguleg vissa sje fyrir. Hið
fyrsta Kötlugos, sem víst er um,
varð árið 1197. Því fylgdi jökul-
hlaup, sem tók af marga bæi. Á ár-
unum 1245 og 1262 voru Kötlu-
gos með miklu öskufalli, en hlaup-
in runnu niður farveg Jökulsár á
Sólheimasandi. Næsta Kötlugos var
Sturluhlaup 1311. Það tók af bygð
á Mýrdalssandi, sem hjet Lágeyjar-
hverfi; þjóðsögur segja, að allir í-
búar þess hafi farist, nema Sturla
Arngrímsson og ungbarn eitt. Peg-
ar hann sá hlaupið, greip hann ung-
barn úr vöggu, komst upp á jaka,
sem barst á sjó út og rak síðan
upp á Meðallandsfjöru. Næsta gos
var 1416 og kallað Höfðahlaup, af
því það stefndi á Hjörleifshöfða.
1580 hljóp Mýrdalsjökull fram með
eldgangi, svo bæir eyddust, en ei
sakaði fóik. Pá stóðu ísjakar á 40
faðma dýpi. Næsta Kötlugos með
hlaupi hófst 2. sept. 1625 og stóð
yfir til 14. s. m. Pá urðu Skaftár-
tunga og Síða svo huldar í myrkri,
að engin skíma sást af dagsbirtu,
og í Álftaveri varð myrkrið svo
þykt, að menn varla heyrðu hver
annars kall, þó nálægt hver öðrum
stæði; menn urðu að haldast í
hendur og þreyfa sig fram milli
bæjarhúsa. Ressu fylgdu þrumur og
eldingar, og með öskunni rigndi
hnefastórum steinum. Mikiir jarð-
skjálftar voru og í næstu sveitum.
Askan barst alla leið til Björgvinar
í Noregi. Pá lögðust 18 jarðir í
eyði og víða varð fjárfellir. í Rykkva-
b«e forðaði fólkið sjer á hæstu hóla
undan jökulhlaupinu. 1660 gaus
Katla, um kvöldið 3. nóv., og sást
eldurinn langt fram á vetur. Pá
sópaðist burtu bær og kirkja
Höfðabrekku, svo varla sást steinn
yfir steini. Síðan var Höfðabrekku-
bærinn bygður uppi á fjallinu, 480
fet yfir sjó. Eftir hlaupin var þur
fjörusandur suður af Höfðabrekku-
hálsi, þar sem fiskiskip sátu áður
við færi á 20 faðma dýpi. Árið
1721 varð ákaft Kötlugos í maí-
mánuði og stóð fram á haust, en
varð vægra eftir því sem á leið.
13. maí sló svo miklu myrkri yfir
Rangárvalla- og Arnessýslur að
kveikja varð ljós um hádegisbil og
af grynstu miðum í Garði ætluðu
sjómenn ekki að rata í land. Hinn
16. maí lagði mökkinn yfir Norð-
urland með myrkri og sandfalli, alt
vestur til Svarfaðardals. Jökulhlaup-
in urðu afskapleg. Bárust svo marg-
ir jakar á sjó út að ekki sást út
fyrir ísinn af hæstu fjöllum. Marg-
ir jakar stóðu grunn 3 vikur sjávar
frá landi, á 70 til 100 faðma dýpi.
Jökulhlaupið gekkt jafnhátt Höfða-
brekkufjalli og var 6 — 700 fet á
þykt; það tók af grasbrekkur allar
í fjallinu upp undir hamra og flutti
með sjér 5 stórbjörg úr fjallöxlinni
fyrir ofan bæinn. Hlaupið tók af bæ-
inn Hjörleifshöfða, sem síðar var
bygður uppi á höfðanum, flutti burt
drang tvítugan á hæð og annað eins
ummáls og sópaði burtu grasivöxn-
um hálsi, sem tók yfir 5 kýrfóðurs-
velli. Hinn 17. okt. 1775 gaus
Katla, og hið sama ár voru land-
skjálftar á Norðurlandi og jarð-