Dagur - 18.05.1920, Blaðsíða 2

10
DAGUR.
samsl.i f margra þjóða. Hún getur ekki
orðið ufnumin nema að örlitlu leyti hjá
neinni þjóð einstakri, hversu rösklega
sem luin tekur I taumana. Af þessari
ástæðu er það misskilningur að halda,
að bankar og fjármálastjórn geti á nokk-
urn hátt kipt öllu í samt lag, eins og
það er líka algerlega rangt, að skella
allri skuldinni á þeirra herðar eingöngu,
íyrir hina taumlausu verðhækkun á öll-
um sviðum. Mikill hluti orsakanna,
sem að dýrtíðinni ieiða, liggja utan við
það svið, sem peningastofnauirnar geta
til náð.«
Loks dvelur þessi enski fjár-
málamaður nokkuð við það, að
engin sérstök ástæðasé til þess,
að gullið verði aftur látið ganga
manna í tnilli innan Iands, því
gulltrygðir seðlar geri að öllu leyti
sama gagn og gullpeningar, með-
an seðlafúlgan er öll eða mest
öll gulltrygð. Aftur á móti er
gullforðinn aðgengilegri, ef hann
er geymdur á einum, eða fáum,
öruggum geymslustöðum, og er
ríkinu meiri stuðningur að hon-
um, heldur en ef gullið er dreift
út um alt landið, þótt jafnmikið
sé til af því í alt. Almenningur
er orðinn seðlunum vanur. En ef
samt sem áður einhver brögð
kynnu að verða að því, einhvern-
tímann í framtíðinni, að farið
væri að taka út gullpeninga, til
þess að láta þá ganga manna á
milli, þá væri hægt að fyrirbyggja
það, meðþví að fáraeftir tillög-
um Ricardos, að gera seðlana
aðeins innleysanlega með gulli
til útflutnings, en ekki til veltu-
fjár í landinu, og með því héld-
ist líka gullverðið óbreytt.
England er, eins og allir vita,
gullauðugt land. Par í landi var
mjög mikið af gulli í veltu, áður
en ófríðurinn mikli kom til sög-
urrnar. Ressvegna getur prófessor
Pigou talað um gull, sem gjald-
eyri, og um að rétta við verð-
fall gullsins, með bættum gjald-
eyri og bæta úr gengismismun-
inum, með því að flytja gull úr
landi. Við Islendingar jíöfum miklu
minna af gullinu að segja; það
hefir aldrei verið hér í veltu, svo
neinu nemi, birgðirnar eru af
skornum skamti og litlar líkur til
að hægt verði að auka þær í
nánustu framtíð, því sérhver þjóð
liggur nú á gnlli sínu, og heldur
vandlega utanum. Við getum því
varla gert ráð fyrir, að létta af
dýrtíðinni með okkar eigin gull-
verzlun. Pá stendur aðeins hin
leiðinjopin, að auka fratnleiðsluna
og hafa vörur á boðstólum. Verð-
ur það líklega á þann veg einan,
sem við getum unnið að afnámi
dýrtíðarinnar. Ber þar að sama
brunni og áðúr hér í blaðinu.
r
Islandsbanki.
Dagur hefir orðið þess áskynja, að
ummæli þau um íslandsbanka, er birt
voru í síðasta blaði, í fréttaskeyti frá
Reykjavík, munj hafa vakið talsYerðan
ugg og ótta meðal manna um hag
bankans. Blaðinu datt auðvitað ekki í
hug að skilja ummælin í skeytinu þann
veg, að með þeim væri verið að gefa
í skyn, að hagur bankans . sjálfs stæði
völtum fæti; fanst það augljóst, að frétta-
ritarinn gæti ekkert um það vitað, held-
ur væri átt við hitt, að viðskiftamagn
bankans væri lamað, og væri fregnin á
því bygð, að tregða væri á að fá pen-
ingalán í bankanum.
En til þess að kveða niður þann
misskilning á skeytinu, sem hér hefir
orðið vart, og orðalag skeytisins kann
að einhverju leyti að hafa gefið tilefni
til, þá hefir blaðið sett sig í samband
við kaupsýslumenn í Reykjavík, og feng-
ið fuila vissu fyrir því, að mönnum er
þar ekki kunnugt um neitt, er gefi á-
stæðu til að óltast um gjaldþol bank-
ans. En baukinn er lamaður, í þeim
skilningi, setn að framan er sagt.
Eins og allir sjá, er það sitt hvað,
að viðskiftamagn bankans sé lamað, og
að bankinn fari á hausinn. Gjaldþrot
kemur auðvitað ekki til greina, fyr en
bankinn getur ekki int af hendi þær
greiðslur, sem hann er skuldbundinn til.
Dagur vill sízt af öllu ala óþarfan ótta
við gjaldþrot, og þykir því vænt um
að geta borið fyrir sig álit merkra
manna, sem einna kunnugastir eru við-
skiftamálum landsins, um það, að ekk-
ert sé fyrir hendi, er gefi ástæðu til
að óttast slíkt.
•r; n~m—
Hækkandi raddir.
ii.
Sá hugsunarháttur hefir verið og er
enn rikur hjá íslendingum, að halda
fast í hvern eyri, sem ganga á til al-
mennings og rtkisþarfa, en fleygja frá
sér í hugsunarleysi stórfé íyrir margt
það, sem þeir gætu án verið og væri
að heilbrigðari og betri menn. Ef þjóð-
in gengi í bindindi um alt slíkt, er ekki
neinn vafi á því, að byggja mættijárn-
brautir um þvert latidið og endilangt.
En svo þegar eitthvað krefst umbóta,
sem að almenningi snýr, svo sem vegir
og brýr o. fl., þá er orgað á þing og
stjórn. Landið getur sjaldan ráðist í
stór fyrirtæki vegna fjárskorts og sftings
almennings um fjárútlát. Heiðarleg og
lofsverð undantekning er þó Jrá þessu,
þar sem Eimskipafélagið er. Rað sýnir
hvað þjóðin getur, þegar hún vill. Rar
hefir hún lagt fram stórfé og hagur
hvers einstnklings, sem að því hefir
stutt, stendur betur eftir en áður.
Pessi dæmi þurfa að verða fleiri.
Pjóðinni þarf að skiljast, að hún er
sinn eigin gæfusmiður á öllum sviðum.
Hún ræður yfir afli þeirra hluta, sem
géra skal, eu það er orka heilla handa
og þess hugar er stefnir fram.
Við megum ekki lengur láta það að
öllu ráða framkvæmdum á almennuin
sviðum, hvenær sísveltur ríkissjóður sér
sér það fært, að bæta á tekjuhalla sinn
þeirri fjárhæð, sem við krefjumst til að
bæta vegi okkar, byggja brýr, reisa
skóla, sjúkrahús og svo framvegis, Við
getum þetta sjálfir, ef við aðeins viljum.
Hvert hérað hefir yfir eins miklu fé að
ráða til slíkra hluta eins og ríkissjóður
I hefir til úfhlutunar handa öllu landinu,
Skákþingið á Akureyri.
Fyrsta skákþingið, er hald.3 hefir verið hér norðan lands, hefir staðið yfir hér á Ak-
ureyri undanf. daga. Hófst það 1. Maí og var lokið 12. sama mán. Þátttakend-
ur voru 11, allir úr Skákfélagi Akureyrar nema einn, Asgeir Matthíasson frá
Grítnsey. Pess ber að gela, að tveir af betri skákmönnum félagsins tóku ekki
þátt í kappskákunum vegua fjarveru.
Á þingi þessu var kept um þrenn verðlaun og hlutu þau: Ari Guðmunds-
son, bankaritari, I. verðlaun, Halldór Arnórsson, Ijóstnyndari, 2. verðlaun, og
Ásgeir Matthíasson 3. verðlaun.
Hvernig vinningar féllu má sjá á eftirfarandi töflu.
Keppendur: Porsteinn Thorlacius. Hallgrímur Þorvaldsson. Stefán Stefánsson. Lárus Thorarensen, Ásgeir Matthíasson. Halldór Arnórsson. Jón Sigurðsson. j Ari Guðmundsson. Einar B. Jónsson. Mikael Guðmundsson. Hálfdán Halldórsson. V i n n i n g a r.
Þorsteinn Thorlacius . . 0 1 1 0 7» 0 0 0 0 1 37»
Hallgríniur Rorvaldsson . 0 — 7» 0 0 'h 0 0 0 7» 1 2'h
Stefán Stefánsson . . . 1 'h — 1 0 0 ð 0 1 1 1 5'/»
Lárus Thorarensen . . . 0 l 0 — 0 0 0 0 0 0 0 1
Ásgeir Matthíasson . . . 1 l 1 1 — 7» 1 0 1 0 1 7</j
Halldór Arnórsson . . . 'h 'h 1 1 7» — 1 1 1 1 1 8'/j
Jón Sigurðsson .... 1 l 1 1 0 0 — 0 1 1 1 7
Ari Guðmundsson . . . 1 l i 1 í 0 1 — 1 1 1 9
Einar B. Jónsson.... 1 1 0 1 0 0 0 0 — 1 1 5
Mikael Guðmundsson . . t V* 0 1 1 0 0 0 0 — 1 4'/j
Hálfdán Halldórsson . . 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 — 1
ef þau vilja aðeins leggja það fram.
Hreinar inneignir manna í Eyjafjarðar-
og Ringeyjarsýslum skifta miijónum.
Þó hefir brú á Eyjafjarðará beðið og
bíður þess, að ríkissjóðurinn skeri negl-
ur sínar upp til kviku til brúarsmíðínn-
ar. Nauðsynlegustu umbætur verða að
bíða von úr viti vegna íjárskorts al-
menningi til óþrifnaðar og lítils sóma,
nema þjóðin geri annaðhvort, að hrinda
málum fram sjálf, eða sætta sig við
þung gjöld til almenningsþarfa.
Ress getur orðið langt að bíða, að
fram úr rætist samgönguvandræðum
fyrir Norðurlandi. F*ó vænta mætti, að
ekki skort vilja þeirra valda, sem fara
með þau mál, hvað þá ef hann brestur.
Óvíst að við Norðlendingar þolum þá
bið Og ópin ná skamt til úrræða, ef
margt hamlar á aðra hönd. Annað
dugar okkur betur. Rað eru starfandi
hendur og ósinkir fjáreignamenn, sem
leggja hlut sinn saman. En stórhugur
og einstaklings ósíngirni ráði úrslitum.
Rá getum við mikið.
Tillögurn er hreyft um þessar mundir
hér norðanlands um það, að Norðlend-
ingar komi sér upp skipi. Dagur vill
eindregið taka í þann streng, þó því að
eins, að fyrirtækið verði almennings
um allan Norðlendinga-fjórðuug og jafn-
vel Austfirði. Að vísu eru ckki horfur
á því nú, að það mál gæti komið til
bráðra framkvæmda, en það er kominn
tími til þess, að hugsa um það, taia
og álykla og vera viðbúinn til fram-
kvæmda, þegar betur blæs.
Samband íslenskra Samvinnufélaga
hefir og skipakaupamál á dagskrá. Hefir
það þegar keypt hlut í skipi. En ekki
mun það þó bæta mikið úr skák fyrir
norðlenskum Samvinnufélögum. Er og
líklegt að skip, sem Sambandið ætti
eitt yfir að ráða, þyrfti að sinna’ þörfum
þess um alt land.
En við Norðlendingar þurfum skip,
sem veitir okkur alveg sérstaka umsjá,
sem byrgir upp hafnir á haustnóttum,
og verður jafnan á undan ísnum, sem
okkur stafar af bæði ótti og hætta.
Fellir og bjargarþrot vegna liafíss má ekk
oftar koma fyrir.
Við þurfum að eiga skip, sem verð-
ur vörður og bjargvœttur Norðurlands.
Úr öllum áttum.
Skipafregnir.
Willemoes lagði af stað frá Kaup-
mönnahöfn 15, þ. m. til Austfjarða og
Norðurlands. Gullfoss fer frá Reykjavík
21. vestur um land, fer héðati austur
um og til útlanda. Sterling liggur í
Reykjavík og byrjar nú strandferðir.
Borg í Englandsferð, að sækja kol til
strandferðanna.
Tíðarfar
er nú hið bezta. Brá til batans 14.
þ. m. og hafa síðan verið hitar miklir
og leysing, svo snjórinn minkar óðum,
enda var af miklu að taka hér norðan
lands. Má nú vænta, að bændur fleyti
fram bústofni sínum, ef þessi tíð helzt,
þótt vfða væri í óefni komið. Líklegt
er, að létt hafi yfir mörgum þegar hlý-
indin byrjuðu. Kaldara aftur í dag.
450 krónur
greiðir bóndi einn í Bárðardal kaupa-
konu í kaup frá þessum tírna til rétta.
Hefir hann ráðið tvær stúikur héðan úr
bænum fyrir þetta kaup; ráðningin var
gerð fyrir mánuði síðan.
Kálfshamarsvík 9. maí 1920.
Ef farið er að segja eða skrifa fréttir
héðan, þá er hið sjálfsagðasta til að
minnast á, það sem oftast er á dagskrá
um þessar mundir, og orð og athafnir
manna snúast nú mest um — tíðarfar-
ið og heyvandræðin.
j dag er sunnudagurinn í þriðju viku