Dagur - 23.06.1920, Side 2

34
DAGUR.
vaxta af þeirri verðhækkun landa og
lóða, sem á sér stað fyrir aðgerðir rík-
is og héraða, eða aimenna framþróun i
landinu, enda fari mat eigi framsjaldn-
ar en á 5 ára fresti.
c. Að stighækkandi sköttum af tekj-
um og eign sé haldið, en lausafjárskatt-
ur afnuminn.
d. Til bráðabirgða úrlausnar telur
fundurinn heppilegast, að hafðir séu
verðtollar á vörum í stað gildandi vöru-
magnstolla.*
3. Fræðslutnál. Samþyktar svo-
hljóðandi tillögur í einu hljóði.
a. í fræðslumálum telur fundurinn
brýnasta þörf alþýðuskóla í sveitum,
er vinni ótrauðir að því, að gera æsku-
lýð Iandsins að góðum og hæfum borg-
nrum og kennurum handa heimilunum.
Skorar hann á Alþingi að veita ríflega
fé til stofnunar slíkra skóla.
b. Fundurinn felur þingmanni kjör-
dæmisins að beitast af alefli fyrir því,
að veitt verði fé úr rfkissjóði til stofn-
unar alþýðuskóla í sveit í Þingeyjarsýslu,
svo fljótt sem auðið er, og nemi fjár-
veitingin alt að “I8 stofnkostnaðar. Væntir
fundurinn þess, að þingið setji skólann
meðal hinna allra fyrstu alþýðuskóla,
er stofnaðir verða.-
4. Samgöngumál. Samþyktar
f einu hljóði svohljóðandi tiilögur:
a. Fundurinn skorar á þing og stjórn,
að beita sér fyrir því, að beinar skipa-
ferðir verði greiðari milli Norðurlands
og útlanda, svo og [skipaferðir með
ströndum fram.
b. Fundurinn lýsir yfir megnri óá-
nægju yfir seinlæti því og óreiðu er
ríkir í póstflutningi lanflsins. Skorar hann
á Alþingi að koma póstferðunum svo
fljótt sem unt er í það horf, að póstur
verði fluttur með skipum eigi 9jaldnar
en tvisvar á mánuði frá Reykjavík á
helztu hafnir landsins, og þaðan jafn-
oft heim í hverja sveit.
c. Meðan póstmálunum er eigi kom-
ið í ílfkt horf, skorar fundurinn á þing
og stjórn að tryggja betur ferðir Iand-
Barnafræðslan.
Eftir Steinþór Guðmundsson.
Rað gétur varla talist tilhlýðilegt, að
Akureyrarblöðin iáti það mál alveg
•iggJa • þagnargildi um þessar mundir,
þegar fyrir dyrum stendur gagngerð
endurskoðun á fræðslulcgunuin og skip-
un fræðsiumálanna í landinu. Reykja-
víkurblöðin, sem hingað eru komin,
eru að vísu furðu fámælt um þau efni,
og Skólablaðið hefir ekki rúm nema
fyrir Iítið eitt af því, sem segja þyrfti,
áður en gengið er til fullnaðaraðgerða
um svo umfangsmikið mál.
Satt er það að vísu, að margt hefir
verið skráð og skrifað um barnafræðslu,
bæði fyr og síðar, svo vel getur verið,
að mönnum finnist nóg komið, og því
sé borið í bakkafullan lækinn með nýj-
um skrifum í þessa átt, En til þess
líöa árin, að afla nýrrar reynslu, og í
þessu efni er langt frá því, að alt sé
þekt og skilið sem skyldi, og því senni-
legt, að ný reynsla gefi jafnan tilefni
til nýrrar yfirvegunar og röksemdaleiðsiu,
gefi bendingar um eitthvað, sem breyta
mætti til batnaðar.
Mér virðist líka svo, að ágallar þeir,
scm finna má á núgildandi fræðslulög-
póstanna á vetrum, og fjölga þeim svo,
að tvær ferðir verði í hverjum inánuði.
Úti á þekju.
Flutt á samkomu kvenna 19. júní.
Hefir þig ekki, tilheyrandi, furðað á
þvístundum, hvað áhrifin frá einstökum
mikilmennum verða lítil og skammvinn.
Upp úr veraldarkófinu hafa á öllum
öldum risið einstakir menn, gæddir svo
mikilli hugsanaorku og siðgæðisljóma,
að miljónir rnanna hafa lotið þeim í
aðdáun og undirgefni. Mælskumenn,
sem hafa látið heilar þjóðir standa á
öndinni. Hugsjónamenn og brautryðj-
endur, sem með arnsúgi vængja sinna
hafa hrifið mannfjöldann á leið með sér.
En svo þegar fósturjörðin heíir opn-
að þessum mönnum þakklátan faðm
sinn, og stráð grátperlum sögunnar yfir
gróin leiðin, hefir saga flestra þeirra
endað. Fæstir þeirra hafa lifað nema
skamma stund í meðvitund mauna eftir
það. Rykugar bækur hafa geymt sögu
þeirra og verk; því sjaldnar hreyfðar,
sem lengur hefir liðið.
Aðeins örfáir standa eins og ævar-
andi brimbrjótar upp úr hafi gieymsk-
unnar. Mannkynið getur ekki gleymt
þeim, þrátt fyrir góðan vilja og óaf-
vitandi ástundun.
í ensku mælandi löndum þykir það
t. d. hinn óiækasti votlur um fáfræði,
að þekkja ekki Shakespeare að nafninu
til.
En þau dæmi eru fá í samanburði
við hin. Fáum af þeim mönnum, sem
mannkynið á mest að þakka höfum við
goldið öðru en gleymsku og þögn.
Ef til vill snúa nú fræðimenn og sögu-
grúskarar upp á nefið. Pessu er ekki
stefnt til þeirra, heldur miklu frekar til
okkar hinna, alþýðumannanna.
Sögugrúskarar og fræðimenn gleyma
ekki mikilmennum sögunnar. Peir lesa
um þá og hugsa, brjóta kenningar
um, séu smávægilegir, jafnvel hvérf-
andi í samanburði við það, sem á skort-
ir um afstöðu kennaranna til að fræð-
ast hver af annars reynslu og athugun-
um. Andlegt samneyti meðal barna-
kennaranna hefir, af eðlilegum ástæðum,
verið alt of Iítið. Matarstritið hefir
heimtað svo tímann og kraftana, að
það eru ekki nema einstöku atorku og
áhugamenn innan kennarastéttarinnar,
sem hafa getað gefið sig við því, að
hugleiða viðfangsefnin til hlítar og
brjóta þau til mergjar. Útbúnaðurinn
og aðstæðurnar hafa svo víða gert það
ókleift, að gera tilraunir á kenslusvið-
inu, er gefi í aðra hönd reynslu og
lærdóm, sem að haldi gæti komið. í
þriðja lagi hafa þeir fáu, sein í ein-
hverju efni hafa komist inn á nýja braut,
átt svo ógieiðan aðgang að því, að
bera sig saiuan við stéttarbræður sína;
en engin nýjung er fullreynd, fyr en
fleiri en einn hafa reynt, og borið sam-
an árangurinn.
Launakjör kennaranna hafa nú þegar
verið bætt, svo matarstritið ætti ekki
að þurfa að lama kensluþrek þeirra
framvegis. Má því óefað vænta þess,
að barnakennararnir, sem undanfarið
hafa lagt fram krafta sína fyrir lítil laun,
jgangi nú heilir og óskiftir að starfi og
þeirra til mergjar, auka við hver eftir
sinni getu, og steypa öllu saman í kerfi,
en eigi að síður fer alt slíkt fyrir ofan
garð og neðan hjá öllum þorra manna.
Hugsum okkur að mikilmenni risi
upp á meðal okkar. Hugsum okkur að
sá maður væri gæddur hinni hvössustu
sjón og bjartasta skilningi mannlegra
vitsmuna. Hugsum okkur ennfremur að
hann væri kærleiksríkur fram yfir aðra
menn, og að hann ætti svo máttuga
hönd, að hann gæii rutt úr vegi þeim
ramgerðu múrum, sein fyrirbyggja okk-
ur land farsældarinnar.
Myndum við ekki þyrpast í slóð
þessa manns? Við þráum farsældina.
Við þráum að sjá veginn opnast upp
á hæðirnar, þar sem bjarmi vonanna
verður að flóandi sóiarljósi um alla
tinda.
Og svo hyrfi þessi maður af leið
okkar. Hversu lengi myndnm við halda
stefnunni, þegar leiðtoginn væri horf-
inn? Myndu ekki fylkingar riðlast, aðrir
leiðtdgar rísa upp, sem stefndu í aðrar
áttir, deilur rísa, og missætti um það,
hverja Ieið bæri að_ stefna, og við að
lokum tvístrast um alla hugsanlega troðn-
inga í allar áttir.
Hugsum okkur annað veruleikanum
nær. Maður einn brýtur heilann um
eitthvert viðfangsefni. Hann leggur sig
í líma, til þess að leysa úr einhverju
vandamáli, sem grúfir eins og myrkur
yfir sálurn manna. Hann leggur í starf
sitt þá ídýrustu eign sem hann á«:
fórnfýsi sína og einlægni, ynnileik hjarta
síns og orku hugans, og honum virð-
ist að lokum viðfangsefnið tæmt, spurn-
ingunni svarað, og úr vandanum ieyst.
Hvað takur þá við? Pósturinn flyt-
ur bunka af blöðum og tímaritum inn á
hvert heimili, þar á meðalúrlausn þessa
manns. Menn keppast við að lesa, renna
augunutn yfir fyrirsagnirnar, byrja á
fréttunum, velja síðan úr eftir því, sem
fyrirsagnirnar ganga í augun. Tíminn til
lesturs er naumur, en úr mörgu að
velja. Sundurleitustu efni ryðjast um í
finni þá margt til bóta, sem dulist hef-
ir í stritinu á undanförnum árum. Út-
búnaður og aðstæður við kensluna fara
óðum batnandi; þótt ekki séu þær fram-
farir jafn hraðskreiðar alstaðar og þótt
dýrtíðin hafi dregið talsvert úr fram-
kvæmdum þessi síðustu árin. Skilning-
ur manna á þessu sviði er að færast í
rétta átt. Aftur á móti hefir einna minst
þokað áfram í því, að kennuruin gefist
kostur á að læra hver af öðrum og
bera saman bækur sínar. Hið eina telj-
andi, sem í þá átt miðar, er viðkynn-
ing kennara á kennaranámsskeiðum og
svo það, að aðkomukennarar sitja oft
fyrir við prófdómaraútnefningu til barna-
skólans í Reykjavík. En þetta hvort-
tveggja hefir verið mjög takniarkað,
einkum síðustu árin. Fundi kennara-
félags íslands tel eg ekki, hverju sern
u'm er að kenna, hafa þeir verið mjög
fásóttir og veigalitlir. Aftur á móti mun
varla rétt að ganga alveg fram hjá fyr-
irlestrastarfsemi þess félags. Hafa fyrir
tilstilli þess verið haldnir nokkrir ágæt-
isfyrirlcstrar, en því miður altof óvíða.
Eftirlitið af hálfu þess opinbera með
barnafræðslunni víðsvegar um iandið
er og alt of lítið til þess sniðið, að
koma samræmi á um kröfur og kenslu-
tilhögun í fræðsluhéruðunum eða við
hugum manna og spyrna hvort öðru út.
Hugur manna vérður eins og grímu-
dans, þar sem meira og minna tor-
kennilegar hugsanir og hugmyudir dansa
hvað innan um annað.
Og úrlausn mannsir.s hverfur í dans-
inn. Menn lésa hana með þeim mun
meiri áfergju, sem hún er betri en ann-
að af því, sem pósturinn færði mönn-
um. Flestir eru hrifnir. Margir eru stór-
hrifnir og þakklátir. Aðrir Iáta sér fátt
um finnast, og nokkurir gefa þess konar
heilabrot dauðanum og djöfulinum. ”
Pegar næsti póstur er genginn um
garð, eimir fátt eítir í hugum manna at
því, sem hann hefir sagt. Að stuttum
tíma liðnum er það næstum með öllu
gleymt, að hann hafi lagt nokxuð til
málanna.
Maðurinn, seni bíður þess með eftir-
væntingú, að sjá áhrifin frá þessu ást-
fóstri huga síns og hjarta, verður fyrir
sárum vonbrigðum. Lífsreynslan hvísl-
ar í eyra honum og segir: »Skamsýni
maður, þú hugðir þig geta hnésett
múginn og kent honum. En hann
hefir engum sjáanlegum breytingum tekið
við tilraun þína.
Getum við undrast það, þó þessum
manni falli allur ketill í eld? Finst ykk-
ur það furðulegt, að hann kynni að
hugsa sem svo: Öll fyrirhöfn mín er
til einskis orðin. Starfi mínu kastað á
glæ. Andvökur mínar hafa komið yfir
mig eins og skyiduskattur greiddur til
ónýtis.
Pví verður ekki neitað með gildum
rökum, að slík eru afdrif megin þorrans
af því, sem ritað er og rætt mönnun-
um til svokallaðrar uppbyggingar. Eng-
in sæmilega skynbær maður, sem með
nógu mikilli athygli hugsar um kristin-
dóminn, neitar því, að í kenningunaKrists
sé í raun og veru ráðningin á gátu 1ífs-
ins hér á jörðu. Mönnurn virðist, að
tæki mannkynið síg til, og bygði þjóð-
félögin á kristilegum j*rundvelli og hver
einstaklingur hagaði sér samkvæmt því,
þá væri hnúturirin leystur.
barnaskólana. Aðaleftirlitið er í hönd-
um prófdómaranna við barnapróíin. En
til þess starfa eru venjulega útnefndir
menn eða konur, seni lítið þekkja til
fræðslumála utan síns héraðs. Sami
prófdómarinn dæmir að vísu ár eftir ár,
en aðeins á litlu svæði, oft ekki nema
við einn skóla, svo hann getur að jafn-
aði litlar bendingar gefið kennurum um
tilhögun og árangur annarstaðar. Töl-
urnar, sem börnunum eru gefnar fyrir
frammistöðuna, tákna ekki einu sinni
það sama alstaðar, geta ekki táknað það,
meðan ekkert er gert til að koma á lif-
andi samræmi um kröfurnar, sem gerð-
ar eru til fraministöðumiar á ýmsum
stöðum.
Eftirlit fræðslumálastjórans verður að
sjálfsögðu áhrifalítið og kennurunum
Htt til leiðbeiningar, þar sem hann ferð-
ast um á þeim tíma árs, sem skólutn
er lokað, — hittir að jafnaði fáa kenn-
ara á ferðalögum sínum, og verður lít-
ils vísari um kenslubrögð þeirra. Reynd-
ar koma allmargir kennarar heim til
fræðslumálastjórans í Reykjavík og eiga
tal við hann þar, en sú viðkynning
verður afdrei eins fullkomin, eins og
ef keiinararnir væru heimsóttir við starf
sitt meðan keuslan stendur yfir.
Okkur liggur mest á að íá fullkomn*