Dagur - 29.09.1920, Blaðsíða 1

DAGUR
kt mur út á hverjum miðvikud.
Kosiar kr. 4.50 til áramóta.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
AFGREIÐSLAN
er hjá J ó ni P. Pó r.
Norðurgötu 3. Talstmi 112.
Innheimtuna annast ritstjórinn.
III. ár.
Akureyri, 29. september 1920.
23. blað.
Björn Halldórsson.
Veturinn hafði vænst, að fá hann.
Vakinn beið, að ráðast á hann
Ellihrnman, uppgefinn —
Vorið réði, og rúmstokkinn
Móti heli og honum varði. —
»Vík þú,« kvað hún, »enn eg á
Aldrei, vetur, skalt þú fá hann!
Bý um mög í mínum garði.
Hann var þér ei handgenginn
Heimamaður þinn. —
Hann skal falla í faðminn minnl*
hann.
Þefta varð, og Vorið hlaut hann,
Vöggubarn sitt lífs? og dáinn.
Hennar fyrstu laufum laut hann,
Lyudis-sköpum hennar náinn.
Hugumstór við bót og baga
Björn var alla sína daga,
Ein af sálum sunnanstorma,
Sem að ís frá landi vaka,
Þegar fjarða-djúpin dorma
Dauða-svæfð í Grænlands klaka.
Fardaganna fyrirmaður,
Frjáls í hug og landnáms-glaður.
Sífelt mun hans íslands-andi
Undan fara sumri í landi,
Peymikill og þrekvaxinn. —
Pegar af vorhug þrútnar hlynur,
Pýtur foss og hlákan dynur,
Kenni eg rausn og róminn þinn
Úti í glaumnum, gamli vinur!
Stefán G.-
(Voröld.)
pyrir þann sérstaka vott sœrndar
og kœrleika, er Laufásprestakall
sýndi okkur á silfurbrúðkaupsdegi okk-
ar 19. sept. s. I. vottum við okkar
hjartans þakklœti og biðjum Guð að
launa öllum, er hlut eiga að máli. —
Einnig þökkum við mikla hluttekn-
ingu, er okkur var sýnd þenna [dag
með samúðarskeytum nœr og fjær.
Laufásí 20. sept. 1920.
Ingibjurg Magnúsdóttir.
Björn Björnsson.
Um skólamál.
Krafan um lærðan skóla
á Norðurlandi.
Þó Dagur megi eiga sér vísa reiði
og miklar skammir húsbónda íslend-
ings og brigzlyrði þess efnis, að
með því að fallast ekki á skoð-
anir hans, sé Dagur sð spilla fyrir ís-
lendingi, vill hann enn hætta sér undir
þessa ægilegu reiði og gera nokkurar at-
hugasemdir við skólamálagrein þá, er
birtist í 41. tbl. íslendings þ. á. og fara
nokkurum orðum um kröfuna um lærð-
an skóla á Norðurlandi.
í grein þessari er allrækilega bent á
fyrirkomulagsgalla »Hins almenna menta-
skóla« í Reykjavík. Rað er bent á heima-
vistaleysi skólans annars vegar og hús-
næðisvandræðin í Reykjavík hins vegar.
Erfiðleika utanbæjar sveina og meyja,
sem vilja sælqa skólann, vegna húsnæðis-
leysis, óheyrilegrar húsaleigu og ann-
ara okurkjara, sem þeir verða að sæta
o. s. frv. Ennfremur er bent á þá
skammsýni mentamálastjórnarinnar, að
amast við því að fullorðnir menn fái
inngöngu í skólann. Dagur er fyllilega
sammála í þessum atriðum og vill sér-
staklega undirstryka hið síðasla. Ress eru
mýmörg dæmi fyr og síðar, að beztu
mannsefni þjóðarinnar brestur aðstöð-
una, til þess að sækja skóla á lögskild-
um aldri, vegna seinþroska, fjármuna-
Ieysis og ýmissa annara tálmana. Er þá
nokkur heil brú í því skipulagi, sem
lætur þeim koma slíkt í koll og fyrir-
munar þeim með köidum og skilnings-
lausum lagastaf, að leita sér æðri ment-
unar?
í áminstri grein er bent á Jrað, að
vegna þessa ástands mentaskólans og
illrar aðstöðu utanbæjarfólks um að
tryggja sér húsnæði og viðurværi í Reykja-
vík með þolanlegum kjörum, skapist
misrélti. Aðstaðan mun betri fyrir Reyk-
víkinga að sækja skólann. Afleiðingin
sú, að úr Reykjavík spretti embættislýð-
ur landsins og dregið í efa, að það
muni þjóðinni hollast. Retta er alt rétt
athugað, en það er furðulegt að ekki
sé hægt að koma auga á neina aðra
leið, til þess að bæta úr þessu ástandi
en þá, að stofna nýjan lærðan skóla á
Norðurlandi. Það er að gefa Reykjavík-
urskólann upp á bátinn, sem vonlausa
stofnun. Fyrirkomulagsgallar á »Hinum
almenna mentaskóla« verða ekki lagðir
fram sem gild rök fyrir því, að nýr
skóli á Norðurlandi sé bráðnauðsynleg-
ur, heldur sýna þeir það eilt, að um-
bóta er þörf á skólanum. Rað er rétt-
mætt og sjálfsagt, að gera þá laöfu til
mentamálastjórnarinnar, að skólinn verði
éndurbættur. Heimavistir settar í skól-
ann, aldurs ákvæði reglugerðarinnar færð
til betra vegar o. s. frv.
Dagur vill nú athuga lítið eitt allar
þær ástæður, sem í íslendingi hafa ver-
ið færðar fyrir kröfunni um lærðan
skóla á Norðurlandi:
Fyrsta og fremsla *) ástæðan er sögu-
legur réttur okkar til slíkrar stofnunar.
Dagur hefir áður bent á, hvað þetta
er fljótfærnislega sagt. Einstakir lands-
hlutar og þjóðin öll gæti sjálfsagt gert
margar kröfur bygðar á slíkum grund-
velli. Hún gæti heimtað, að alt mentamála
og stjórnarfyrirkomulag væri fært í gam-
alt horf, og bygt kröfur sínar á sögu-
legum rétti. En þjóðin gerir það ekki,
vegna þess að sögulegur réttur kemur
ekki og iná ekki koma fyrst og fremst
til greina, þegar um þjóðmálin er að
ræða. Hitt þarf að koma fyrst og fremst
til greina, hvers er þörf og hvað þjóð-
inni er hollast í í öllum efnum.
Önnur ástæðan er erfðleikar á því
fyrir Norðlendinga og Ausífirðinga að
sækja skólann vegna fjarlægðar, gífur-
legs ferðakostnaðar og illrar aðstöðu í
Reykjavík. Rar af leiðandi misrétti, sem
valdi því, að höfuðstaðarbúum sé öðr-
um fremur af löggjafarvaldinu ruddur
vegur að embættum og helztu trúnað-
arstöðum þjóóarinnar.
Ressi ástæða á að líkindum að skipa
*) Leturbreytingin mín.
Ritstj,
annað sæti að verðleikum til. Enda er
hér gerð tilraun, til þess að færa rök
fyrir kröfunni. En eins og framan er
bent á, er hér lokað augunuin fyrir
þeiiri sjálfsögðu úrlausii málsins, að nema
burt þetta misrétti með endurbótum á
R.víkurskólanum.Ýmisl. er bæði vafasamt
og vanhugsað í rökfærslunni. í sambandi
við ástæðuna er til dæmis bent á það, að
einn lærður skóli í landinu, settur í
Reykjavík, sé sérstök hlunnindi fyrir þá,
sein eiga heima í Reykjavíkurbae. Á sama
hátt yrði annar lærður skóli, settur á
Akureyri, sérstök hlunnindi fyrir Akur-
eyrarbúa og Norðlendinga yfir höfuð.
Pá eru Vestfirðingar eftir og Austfirð-
ingar, sem höf. virðist bera mjög íyrir
brjósti í þessu.máli. Hvorltveggju hefðu
jafnan kröfurétt sem Norðlendingar um
lærðan skóla í sínum fjórðungum, því
ekki mundi ferðakostnaður úr þessum
héruðum til Akureyrar verða þeim
mun minni heldur en til Rvíkur, að í
því gæti talist veruleg réttarbót. Annars
er ferðakostnaðarástæðan fremur veiga-
lítil. Peir, sem á annað borð hugsa svo
hátt, að leita sér æðri mentunar, láta í
seinustu lög ferðalagið vaxa sér í aug-
um, enda mun það ekki vera talið óþarft
slíkum mönnum, að sjá og kynnast á
námsárum sínum fleiru en sínu heima-
líéraði.
Pað vérður torvelt að spyrna á mót
þeim broddum,’að æðstu mentastofnanir
þjóðarinnar og aðrar menningarstofnanir
sæki að einni höfuðstöð. Enda ætti