Dagur - 17.11.1920, Page 1

DAGUR
kcmur i'il á hverjum miðvikua.
Kosíar kr. 4.50 til áramóta.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni Þ. Þór.
Norðurgötu 3. Talslmi 112.
Innheimtuna annast rltstjórinn.
III. ár.
Akureyri, 17. nóvember 1920.
30. blað.
Séra
Matthías Jochumsson
hálfnirœður.
Við og við renna upp dagar
yfir þessa þjóð, sem eru svo
miklir gœfudagar, að þeir orka
því að stilla saman hugi manna
til þakklœtis og lofgerðar. Slík-
ír dagar bera með sér minning-
ar, sem eru hjartfólgnar, ekki
eingöngu einstaklingum, heldur
þjóðinni. Aðeins örfáir einstak-
lingar meðal mannanna eru svo
mikil gæfunnar börn, að þeim
auðnist að gefa þjóðinni slikan
dag. Og þeir einir verða svo mikil
gœfubörn, sem eru guðsbörn.
Einn þessara daga er 11. nóv-
ember. Matthias fochumsson hef-
ir gefið okkur þenna hátiðisdag
næst guði. Ekki með þvi einfalda
atviki, sem honum var ósjdlfrátt,
að fœðast þann dag, heldur með
þvi að verja lifi sinu svo vel, að
auka á þann hátt þjöðinni guðs-
traust og lifsbirtu að mikíum mun.
Um daginn þann ellefta var
hver fáni uppi í bœnum. Sam-
fagnaðar og ástúðarskeytum
hvaðanæfa af landinu og frá
öðrum löndum rigndi niður á
Sigurhæðum. Þann dag var
skáldinu sýndur sá sómi, er
þjóðin getur mestan veitt. Hann
var gerður að heiðursdoktor i
guðfræði við Háskóla Islands og
heiðursborgari Akureyrarbæjar.
Mörg skeytin voru þess verð,
að birta þau hér, en þar sem
annað blað hefir gert það ræki-
lega, skal því slept. En það sem
einkendi þau var ástúðin og lotn-
ingin. Eitt skeyti, sem að minum
dómi skarar fram úr, skal tek-
ið. Það er frá Lárus H. Bjarna-
syni, og hljóðar svona:
„Að muna þig er að meta sig,
að hylla þig er að heiðra sig.“
Hvers vegna er Matthiassvo
virtur og elskaður? Til þess
liggja mörg drög. Hann hefir
eins og Hallgrimur Pétursson,
fónas Hallgrimsson og fleiri gef-
ið okkur Ijóð, sem bera i sér
kjarria ódauðleikans. Hann hefir
gefið okkur erlend listaverk í
afbragðsvel gerðum þýðingum.
Þó orkar hitt mestu, að hann
hefir verið blossandi viti mann-
úðarinnar, bróðurkœrleíkans og
guðstraustins á skerjaströnd lífs-
ins.
Guð gefi þjóðinni að hún beri
gæfu, til þess að helga jafnan
þessum dygðum hátíðisdaginn
11. nóvember. Hann blessi þig
M att h í a s.
Um skólamál.
Verklegt nám.
í umræðunum um skólamálin hér í
blaðinu var þess getið, að siðar mundi
verða vikið að þeirri hliðinni, þar sem
er verklegt nám.
Blaðið hefir lagst á móti kröfunni um
lærðan skóla á Norðurlandi, vegna þess
að það lítur svo á, að eins og högum
þjóðarinnar og þörfum er nú háttað,
sé hetini langt um meiri þörf að leggja
áherzluna á aukna almenoa lýðmentun
og sérmentun, heldur en að auka svið
lærðrar mentunar. Það hefir ekki getað
fylgt þeirri kröfu, að alþýðuskólinn
okkar Norðlendinga vaeri gerður að
nokkurskonar selstöð laerðrar mentunar.
Að hingað væru fluttir nemendur og
kennarar úr Reykjavíkurskólanum, svo
að hann geugi saman, en alþýðuskól-
inn okkar væri um leið gerður ónot-
hæfur öllum þeim, sem nauðsynlega
þarfnast hagkvæmrar alþýðumentunar.
Hins vegar legst blaðið á þá sveif,
að krefjast þess fyrir hönd Norðlend-
inga jafnt og allrar þjóðarinnar, að svo
sé af þingi og mentamálastjórn búið
um hag hins lærða skóla, að hann
verði þjóðskóli, og að það sé trygt, að
í gegnutn hann náist i beztu krafta
hvaðanæfa af landinu í embætti lands-
ins og trúnaðarstöður.
Áður hefir verið gerð nokkur grein
fyrir því, á hvern hátt við þurfum að
sundurgreina fræðslustarfið, þ. e., draga
merkjah'nu milli lýðmentunar og sér-
mentunar, og um leið samræma það
þannig, að upp úr lýðskólum liggi op-
in leið í sérskólana, þó í gegnum þau
próf, sem kynnu að þykja hagkvæm og
nauðsynleg.
Jafnframt því, sem alþýðuskólum þarf
að fjölga, þarf að færa sérskólana í það
horf, að þeir nái tilgangi sínum. Var
áður í greinurn þessum sýnt nieð nokk-
urum dráttum fram á, hversu mikið
skortir á það sem stendur.
En auk þeirra sérskóla, sem nú er
til einhver mynd af, þurfum við skóla
í tekniska átt. Þó viðleitnin þurfi að
vera mikil, að fullnægja bóklegri fræðslu-
þörf þjóðarinnar má ekki þar við sitja.
Framsókn þjóðarinnar f verklegum efn-
um og viðskiftamálum krefst æ meiri
víðsýni og hagnýtrar þekkingar þeirra,
sem störfin inna af höndum og þeirra,
sem fara með verkstjórn.
Seinlæti okkar í verklegum framför-
um hefir verið við brugðið, einkum í
sveitum landsins. Er í því efni að vísu
við margháttaða örðugleika að stríða,
en miklu veldur þó skortur á verklegri
mentun. Handtökin hafa áreiðanlega
mismunandi mikið gildi. En fáir gera
sér það ljóst af sjálfs dáðum. Það þarf
að sýna mðnnum það svart á hvítu n
sanna mönnum það áþreifanlega, að
bætt handtök geta aukið bjóðarauðinn
um leið og þau létta stritið. Reynslan
hefir sýnt að mentun einstaklinga og
framtak þeirra orka því helzt, að brjóta
á bak aftur þann harðvítuga mótþróa,
sem rótgróinn vani skapar.
Reir, sem fara um sveitir landsins,
sjá víða, að mikilli orku hefir verið
kastað á glæ í byggingu vegaspotta,
sem hafa reynst ófærir öllu öðru en
sjáifu fyrirhyggjuleysinu. Vegaspottar
þessir, sem nú gróa óáruttir á hverju
vori, eru bendingar um það sem á
skortir. Við þurfum að læra ekki ein-
göngu að taka til höndunum við hvers-
konar stritverk og iðju, heldur að sljórna
verki og stjórna íyrirtækjum, gera réttar
áætlanir um fyrirkomulag, framkvæmdir,
kostnað o. s. frv.
Menn munu nú geta sagt, að þetta
geri verkfræðingarnir okkar, sem við
sendum til náms í útlöndum, eða þá
verkfræðingar, sem við fáum frá út-
löndum. Það sé óvitaæði, að fara fram
á stofnun verkfræðiskóla. Rað sé land-
inu ofureíli. En nú höfum við mikil-
vægt skilyrði fyrir því, að iðnaður
blómgist, þar sem er fossa-aflið og
hagnýting raforku. Hví skyldum við þá
ekki mega hngsa svo hátt, að veita
okkur sjálfir sérfróða menn, til þess
að stjórna framkvæmdum okkar í þessa
átt.
En þó hvorttve rgja sé látið liggja á
milli hluta, hvort okkur beri nauðsyn
til og hvort okkur sé kleift, að stofna
fullkominn verkfræðiskóla, er óhætt að
fullyrða að okkur ber brýn nauðsyn,
til að eignast skóla í þá átt. Iðnir hljóta
að fara í vöxt í landinu, raforkan verð-
ur tekin til hagnýtingar, vegagerð og
og jarðabætur liggja fyrir. Áður en langt
líður þurfum við jafnmarga eða fleiri
forstöðumenn og verkstjóra en við
þurfum lærða menn í embætti. Okkur
er því óhætt að gera okkur ljósa þörf-
ina í þessu efni.
Nábúar okkar Norðmenn eiga all-
marga slíka skóla, sem hér er sigtað
til. Skal hér bent á Skiensfjordens mek-
aniske Fagskcle. Tilgangur þess skóla
er að veita nemendum sfnum þá ment-
un, sem gerir þeim fært að takast á
hendur vélstjórn. verkstjórn og for-
stöðu minniháttar fyrirtœkja N-'m^-
|< -.ójó ef t 'ó 'ír, «>" r s^ó' t eir
b -kkt. Fyrsi bekkur r e n d Id, þa
sem öllum nemendum veitist sama
fræðsla. Annar bekkur er tvær deildir.
Og er í annari kend aflfræði, véifræði,
smíðar, dráttlist o. fl. í hinni deildinni
er kent að mestu hið sama með sér-
stakri áherzlu á meðferð og hagnýlingu
rafmagns.
Dagur vill nú gera það að sinni
kröfu, að slikur sköli sem þetta, snið-
nn eftir okkar sérstöku þörfum, sé
stofnsettur i sambandi við fullkominn
lýðskóla hér á Akureyri. Mun þá
sannast að betur er stefnt og réttar í
skó'.amálum, heldur en að gera Oagn-
fræðaskólann að lærðum skóla.
Um kostnaðarhliðina á þessurn mál-
um vill Dagur ekkert segja. Til þess
þarf meiri rannsókn en hann getur
veitt sér, og hann vill ekki spilla heilsu
sinni með því, að vaða slíkan reyk í
því efni, sem íslendingur hefir gert.
Heilbrigðissamþykt
fyrir Akureyrarkaupstað gekk í gildi
15. júlí s.I. Verður að Iíkindum ástæða
til þess athuga hana við og við eftir
því sem tímar líða. í 2. gr. er gert ráð
fyrir, að heilbrigðisfulltrúi sé skipaður.
Þetta ákvæði er nú þegar brotið og
þar með að líkindum öll samþyktin.