Dagur - 12.02.1921, Blaðsíða 2

22 DÁGUR 6. tbl.
kann eigi fótum sínum forráð, þó
flotið hafi um stund, meðan við
værum að fleyta flotið af kjötpotti
styrjaldarinnar — sem því miður
var þó blóði drifið og blandað galli.
Útlend og að komandi dýrtíð
hefir að vísu komið yfir okkur. En
okkar afurðir hafa selst þeim mun
hærra en áður til jafnaðar, að mætt
getur sú sala dýrtíðinni — þó má
undanskilja gæru og ullarsölu s. I.
haust, — ef sölu skyldi kalla, þar
sem þær vörur eru óseldar enn. Ef
þjóðin hefði kunnað að fara með
fjármuni, mundum vér vel staddir
nú, eða að minsta kosti standa eins
og vér stóðum áður en dýrtíðin
kom til skjalanna.
Versti þáttur dýrtíðarinnar í Iandi
voru er sá þátturinn, sem skapaður
er innanlands — að óþörfu, af því
að vitsmunajafnvægið hefir raskast í
höföum fjölda fólks. Eg skal nefna
dæmi.
1. dæmi. Skriðuland í Möðruvalla-
sókn fcr selt og keypt á 20,000 kr.,
jörð sem metin er að fornu nálægt
20 hndr. Eigi veit eg til að þar séu
álitlegar líkur til umbóta, sem rétt-
lætt geti þetta vitleysuverð. Eigi er
kyn þó að Iífsreynslulitlir unglingar
heimti gengdarlaust kaup og haldi
að bændur geti greitt svo og svo
hátt, þegar bændurnir eru á svona
litum báðum buxunum í kaupum
og sölum. Sjávarborg í Skagafirði
er seld og keypt á 100,000 kr., eftir
því sem stóð í blaði s. 1. ár; hlunn-
indajörð að vfsu og engjajörð. En
þó mun sá græða, sem seldí, en ekki
sá, sem keypti Borgina þá, svo valt
sem völubeinið er enn á markaðs-
vörum Iandbændanna.
2. dæmi um vitsmuni komna úr
jafnvægi. '
Kröfurnar sem Sunnlendingaslátur-
félagið gerði til kjötverðs í fyrra og
í öðru lagi kröfurnar, sem útgerðar-
menn gerðu um síldarverðið þá,
þær kröfur reyndra manna og grein-
dra í öðrum efnum, erb vel fallnar
til þess, að vinnulýðurinn geri á
sínu sviði kröfur sem eru hóflausar,
eða of háar a. m, k.
3. dæmi: Innlent söluverð
á fénaði einkutn hestum er
bandvitlaust og hefir verið. Lát-
um alt stíga og stíga í ^eröi. En
jafnvægi á að haldast milli fénaðar-
tegunda. Gömul undirstaða er til í
þessu efni: tíundar mælistikan. Kýr
og 6 ær eru jafnar tíundarstærðir,
og tveir hestar móti kú, eða 6 ám.
Nú hefir hestur jafnvel, og einkan-
lega útigangsbikkjan, farið fram úr
heilii kú á sölutorgi, og kýrin fram
úr 6 ám. Engin sanngirni getur rétt-
lætt hrossasöluverðið innanlands,
þar sem útlenda verðið hefir verið
rniklu lœgta. Reyndar er vonlegt, að
söluprangarar hafi viljað nota sér
grunnfærni kaupendanna, úr því að
hrossin seljast svona hátt. En þó er
sá hængur á þessu, að hrossaprang-
arar eru flestir manna lýgnastir á
þeim augnablikum, sefn hross eru
höfð á boðstólum. Og kaupendur
sem eru ráðvandir í orðum og gerð-
um átta sig eigi á ósvífni hinna og
trúa þvf, að þar sé vel ættaður og
góðgengur gæðingur, sem eigi er
annað en ómannbær útigangstrunta
lélega kynjuð og kostalaus. Þessi
tegund dýrtíðar er heimasköpuð.
Þetta innlenda verðlags- óvit skap-
ar að sjálfsögðu heimtufrekju alls-
konar: kaupkröfur, sem ekki fá stað-
ist alment, æði í hugsunarhætti:
skemtanaæöi, skólagöngusótt, kvik-
myndaásókn, íerðaslangur og leik-
æði, í staðinn fyrir heilbrigða vinnu
og hófstiilingu í hvívetna.
4. dæmi: Sjálfir embættismennirnir
gera verkfall, til þess að knýja fram
launahækkun sem er á næstu grös-
um. Þeir hótuðu því a. m. k. og
létu uppsagnir drífa suður í höfuð-
staðinn. Prentararnir koma á eftir,
til að bæta úr skákinni, sem bók-
mentir og bókaútgáfur vóru í. Er
þetta skynsamlegt vit?
Eg hefi nú tekið fjögur
dæmi, sem undir geta fall-
ið allar höfuðgreinar ringulreið-
arinnar, sem er á málum vorum
innbyrðis á athafnasviðinu og alt
sjálfskaparvíti. Allar þessar stéttir
sem eg nefndi og þessar stéttir eru
höfuðstéttir þjóðfélagsins — hafa
spent boga sinn, án þess að íhuga,
hvað hann þyldi — hvort hann þyldi
spennuna. Og bogarnir eru brostnir
fyrir handvömm, eða þó réttara sagt
handvammir því að fleirtala er rétta
orðið.
Öllu kaupþoii í Iandinu er auð-
velt að ofbjóða, þegar heimtað er
hærra fyrir hverja tegund framleiðslu
en viturlegt er eða sanngjarnt. Pttta
ofboð er nú komið svo Iangt, að
dagur hefndarinnar er upptunninn —
sá dagur sem ber í skauti sínu
sjálfskaparvítin þau, sem koma sjálf-
krafa í koll þjóðar, sem kann sér
eigi hóf.
Það%r fagnaöarlaust verk að rifja
þetta upp, og eg geri það eigi mér
til dægrastyttingar, heldur of nauð-
syn, því að enn þá er þó hægt að
rétta við þjóöarfleytuna ef bjargráða
er leitað með manndómi. En til þess
að viturleg ráð verði tekin og fram-
kvæmdir, þarf að gera sér og öðrum
Ijóst, hvar þjóðin er stödd og hvernig
hún er slödd — á glapstigum.
Eg heyrði —í auðtryggni minni--
s. 1. vor, að þá myndu kröfurnar
taka til að lækka, bæði til Iands og
sjávar, á einstökum varningsgrein-
um. Pá var það augljóst, að hestar
vóru óseljanlegir erlendis fyrir hærra
verð en svo sem 400,00 kr. þá var
það bersýnilegt, að kjöt, ull og gærur
var fallið stórum, frá því sem þær
vörur seldust árið 1919. En hvað
verður uppi á teningnum?
Sköinm er frá að segja, en segja
verður þó hverja sö^u eins og hún
gengur. Næstliðið vor var boðiö f
ána, óframgengna, 100,00 kr. Mér
ofbauð, enda sköðuðust kaupendur,
sem eg þekki, um 20 — 30 kr. á
ánni, jafnvel 40,00 kr. Hestar sem
Skagfirðingar hafa rekið s. 1. sumar
hópum saman alt austur í Múlasýslur
seldust eins og 1919, þegar þó var
vissa um allhátt hesíaverð utanlands
góðar horfur um fjárverð - sauðfjár
afurðaverð. Og á sumri síðast!. fór
kýrin upp í 1000,00.
Eigi er kyn, þó keraldið leki,
þegar botninn er kominn svona
gersamlega úr því.
Fisk höfum vér sveitabændur
keypt hærra verði öll þessi ár í
fjörunni, en hann hefir gengið í
búðinni sama daginn.
Úr því að eg minnist á þetta atr-
iði, skal eg geta þess, að smérið
okkar hefir ekki stigið í verði til
jafns við fisk í innlendum viðskift-
um og skal jeg sanna þetta með ó-
mótmælanlegu dæmi. — Þegar eg
var ungur, og þó íulltiða, gekk
smérpundið á móti Iýsipundi fiskjar
(stór og smár) smérið þá á 50 aura
pundið. Hefir því fiskurinn verið
3V< eyris bundið. Nú hefir fiskur-
inn verið seldur 20—25 au. bundið.
það er 6 falt verð eða sjö falt frá
fornu fari. Aftur hefir smérið stigið
svo að það er fimmfalt. Sjávarsíðu
mennirnir hafa því ekki ástæðu til
að bregða okkur sveitamönnum utn
okurverð á sméri, eins og gert hef-
ir verið, að selja Iöndum sínum
vöruna hærra verði, heldur en hægt
er að fá utanlands, t. d. smáfiskur.
Allar þessar misfellur eru sjálf-
skaparvíti og innlendir annmarkar.
Kaupkröfur verkalýðsins er einn Iið-
urinn í þessari ólánshalarófu.
Um það atriðið er örðugt að tala,
af því að það mál er svo viðkvæmt.
Það er viðkvæmt þessvegna, að þörf-
in knýr marga til kaupfrekju — þá
sem eru fjölskyldumenn og hafa
ekki aunað en daglaunin sfn á að
lifa. Þeir þurfa að ýta sínu peði tví-
mælalaust. Þetta á við sérstaklega
um handiðnamenn og sjómenn. Aft-
ur á móti er fjöldi verkamanna, sem
stundar hlaupavinnu og er á laus-
um kili, kaupfrekur um skör fram,
þar sem fólk vill leika sér tvo hluti
úr árinu, eða Iiggja í iðjuleysi, ella
reika um. Þetta hátterni ber sig ekki
í nokkru Iandi. Þessi tegund kaup-
frekju er ámælisverð í mesta máta.
Og hún hefnir sfn áður en öll æfi-
kurlin koma til grafarinnar. Eg skal
taka dæmi um kaupfrekju:
í kaupstað er sláturhús og þar er
kaupið ákveðið 1.00 um klst. og
aukreitis borgun nokkur til afburða-
manna. Þessu kaupi una sveitamenn
og sæta því, vita sem er, að allan
veturinn vinnur bóndinn og ársmað-
urinn kauplaust að fjármensku og
sú vinna er þó eigi auðveld.
En kaupstaðabúarnir vildu ekki,
nema örfáir, nýta þessa vinnu
wsvona látt borgaða" og þeir liggja
á hálsi þeirra, sem taka þessum
boðum.
Svona er gikkshátturinn kominn
út í veður og vind í landi voru á
sumum stöðum.
Jörundur Brynjólfsson fyrrum
»jafnaðarmanna«-þingmaður í Rvík,
nú bóndi í Biskupstungum, hefir
ritað í Tímann ávarp til atvinnu-
rekenda í Iandi voru, um samtök,
sem hann vill að þeir geri sín á
milli um kaupgjald. — Þetta er
rélt og sjálfsagt. Samtök meðal verk-
veitenda hlýtur að verða lífsnauð-
synlegt bjargráð frá þeirri hlið á
þessari samíakaöld, þegar verkalýð-
urinn er genginn á undan og er
Hjartans þakklæti votta eg
öllum, sem á einn og annan hátt
sýndu mér hluttekningu við fráfall
konunnar minnar
Þorgerðar Septinu Sigurðardóttur
og heiðruðu útför hennar með nær-
veru sinni og minningargjöfum.
Kjarna i Möðruvallasókn 5. febr, 1921.
)
Rósinkar Guðmundsson.
fullur af þverúð, oft um skör fram.
Ef bændur og útgerðarmenn halda
áfram að gjalda kaup, sem atvinnu-
vegur þeirra þolir eigi, eins og þeir
hafa gert s. 1. ár — þá er honum
stefnt á helveg, vfssvitandi. Ef engu
tauti verður hægt við að koma þá,
sem vinnunnar þarfnast, þá er bezt
að lofa þeim að sigla sinn sjó á
eigin*fleytum
Þegar eg var barn, heyrði eg að
verst af öílu illu væri að vera þrœll
þrœls. Þetta skildi eg eigi þá. Nú
skil eg það — skil órðaleikinn. Þó
vil eg eigi kalla neina menn þræla
í Iandi voru. En hvað á að kalla
það, sem nú gengst við og hefir
gengist: að vinnuveitendur eru kúg-
aðir af verkalýðnum, svo að vinnu-
veitendurnir virðast eigi þora að tala
upphátt um það, sem þeir þurfa
að tala um og gera samtök um?
Hvað á að kalia það?
Það er eigi þrælmenska að vísu.
En það er þá ragmenska.
Guðmundur Ftiðjónsson.
Akureyri.
Kappskák
símleiðis háðu fyrir skömmu nokkr-
ir menn úr Skákfélagi Akureyrar og
Taflfélagi Rvíkur. Sjö menn tefldu
hvoru megin og höfðu Reykvíkingar 1
vinoing framyfir að þessu sinni, en i
fyrra varð jafnt á komið. Þá tefldu 5.
Svo var til ætlast að Dagur flytti
við og við skákþrautir og skákir, en
vegna þess að blaðið skifti um prent-
smiðju getur ekki af þessu orðið fyrst
um sinn.
Sterlingr
fór héðan á sunnudagsmorgun og
fékk hina beztu ferð til Rvíkur. Með
skipinu fóru auk þeirra þingmanna
ým3ir farþegar, þar á meðal Guðmund-
ur á Sandi, frú Kristín Pálsdóttir,
bræðurnir Aðalsteinn og séra Jakob
Kristinssynir o. fl.
Böövar Bjarkan.
fór landveg til Reykjavíkur með síð-
asta pósti. Fyrir þingið f vetur verð-
ur lagt fram frumvarp um fa3teigna-
banka, sem hann hefir starfað að.
Verður honum að sjálfsögðu falin for-
staða slfkrar bankadeildar enda senni-
lega ekki um annan færari mann að
gera. Akureyringar sjá á bak góðum
dreng og glöggskygnum, þar sem Böð-
var er.