Dagur - 21.05.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurinn.
Ojalddagi fyrir 1. ágúst.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni t>. t>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112,
Innheimtuna annast ritstjórinn.
IV. ár. J
Um verkamál.
Rverbrestur.
Framh.
í síðasta blaði, var lauslega getið
nokkurra orsaka fólksstraumsins úr
sveitum til sjávar. Verkamanna sam-
tökin voru þá ótalin, sem hljóta þó
að koma til greina í þessu sam-
bandi. Þessi samtök eru f alla staði
eðlileg og sjálfsögð og bera í sér
viðreisnarskilyrði fyrir þjóðina, ef
hægt verð'ur að stýra hjá þeim öfga
skerjum, sem þau sjálf mundu brjóta
skip sitt á.
Verkalýðurinn hefir í öllum lönd-
um og á öllum tímum átt um sárt
að binda. Hann hefir ekki verið
borinn til landsgagna og gæða,
heldur með tvær hendur tómar. Til-
viljun ein virðist ráða þvf, að marg-
ur bóndasonur er borinn til óðala,
auðs og víðra landa, en verka-
mannssonurinn til nokkurra fer-
faðma af ófrjórri kaupstaðarlóð. Það
er víst ástæðulaust, að telja það
guðs eilífa ráðstöfun. Slíkt er mann-
anna verk, sem í upphafi skiftu
löndum milli sín með ránshendi
eða rétti landnemans, sem sfðan
hefir gengið að erfðum eða kaup-
um og sölum. ,
Þessi eignarréttur einstaklinga >á
landi, sem i upphafi er grundvall-
aður af handahófi, með þeim til-
verknaði einum, »að slá eigu sinni
á" landið, hefir í ýmsum löndum
staðið fyrir þrifum; tafið fyrir rækt-
un og notkun stórra landflæma, sem
hafa lent í klóm „spekúlanta", eða
einstakir broddborgarar hafa haldið
óbygðum veiðimörkum sér til skemt-
unar. Einhver merkasti þjóöhags-
fræðingur, sem uppi hefir verið,
Henry Oeorge, telur, að megin
orsök ógæfu og misréttis þjóðanna,
sé eignarréttur einstaklinga á landi.
En hjá þessu mun hvergi hafa
verið sneitt f víðri veröld, og ann-
að hvort hlýtur jafnan að verða,
eignarréttur eða erfðafesta, sem trygg-
ir hverjum, sem á landi býr, ból-
festu fyrir hann og afkomendur
hans og fullan rétt til að njóta þeirra
umbóta, sem hann kemur sjálfur til
leiðar. En á þann hátt yrði landið
losað úr óheilla klóm þeirra, sem
nota það til fjárglæfralegra gróða-
bragða.
En eignarrétti einstakiinga á landi
hefir verið misbeitt og hefir orðið
til ógæfu, vegna þess að honum
hefir verið gert of hátt undir höfði.
T. d. að taka, er Ieigumáli Ianda f
Akureyri, 21; maí 1921.
.—m—
j 21. blað.
Norður-Ameríku sá, að eigandi fær
hálfa uppskeru, en leggur ekki til,
frá ári til árs, annað en helming
útsæðis, Eignarrétturinn er þá lagð-
ur að jöfnu allri vinnu Ieigjanda og
annara, sem á jörðinni vinna, leigu
fyrir hross og verkfæri, setn jafnan
eru mörg og yfir höfuð öllum til-
kostnaði bóndans við árléga rækt-
un Iandsins. Réttinn, til þess að
skattleggja um aldur og æfi svo
gifurlega þá, sem á landinu búa,
leggur Iandnámið upp í hendur
manna. Þann réít öðlast Pétur, sem
náði í síðasta landið i einhverju
bygðarlagi í fyrra, fram yfir Pál,
sem kemur þangað í ár.
Ekki er að furða, þó að því geti
rekið, að eignarrétturinn á Iandi,
geti orðið að þrælataki á þeim, sem
á landinu búa og að þeirri gróða-
lind, sem hann hefir reynst svo-
kölluðum aðalsmönnum og %örð-
um.
Auðurinn hefir verið kallaður afl
þeirra hluta, sem gera skal. Hann
hefir verið skoðaður og viðurkend-
ur sem einn af framleiðsluaðilum á
jörðu hér.' Valdi hans hefir verið
misbeitt á líkan hátt og eignarrétti
einstaklinga á landi. Hann hefir á
sama hátt og lávarðarnir haft stöð-
uga tilhneigingu, til þess að skamta
erfiðislaunin til hnífs og skeiðar.
Þessi tvö öfl hafa víða um heim
staðið hlið við hlið á Iiðnum öldum
og undirokað alþýðuna, þriðja að-
ilann, mannsorkuna. Misbeiting iands
yfirráða og misbeiting auðs gegn-
um iðnað og verzlun, hefir orðið
að þeim þrýstiþunga, sem knýr
fram samtaka viðleitni fjöldans, að
varpa af sér okinu. Ofbeldi knýr til
ofbeldis. Verkamannasamtökin með
öllum verkföllunum, er ekkert ann-
að en ofur eðlileg tilraun, að bjarga
frá borði með ofbeldi þeim hlut
verkalýðsins og honum máske ríf-
legum, sem með ofbeldi hefir verið
af honum tekinn á liðnum öldum.
Það er þvf ástæðulaust, að lita á
verkamannasamtökin í heiminum,
sem eitthvert óheilbrigt tákn eða
plágu. Þau verða ekki stöðvuð. Enda
eru þau i fullu samræmi við lögmál
lífsins. Ofbeldi og ójafnaður knýr
tii samskonar mótverkana og rétt-
lætiö er sú þungamiðja, sem knýr
til jafnvægis.
Það er Ifka ástæðulaust að ýfast
við það, að verkamannasamtökin
hafa borist hingað til lands. Annars
var ekki að vænta. Það mun ekki
leiða til góðra úrslita, að Iftilsvirða
þá hreyfingu. Hitt er meiri þörf, að
skilja hana og viðurkenna og leitast
við að stýra henni hjá þeim öfgum,
sem mundu skaða allar stéttir þjóð-
arinnar jafnt.
Hitt er annað mál, að ærið margt
getur verið að athuga við aðferðir
verkamannafélaganna og túlkun
blaðanna á stefnunni hér á landi.
Tæplega mun verða bent á, að
að neitt frumlegt hafi komið fram
f verkamannasamtökunum hér, eða
að stefnan hafi verið sveigð til sam-
ræmis við þá staðháttu, sem hér
voru fyrir hendi. Foringjar verka-
manna líta, ef til vill, svo á, að þess
gerist ekki þörf. Þeir líta, ef til vill,
svo á, að bolsévísmi eigi jafn brýnt
erindi hingað eins og til Rússlands,
eða að sömu aðferðir eigi við hér,
í því nær iðnaðarlausu landi, eins
og f iðnaðarborgum og kolahéruð-
um Englands. Þeir Iíta, ef til vill,
svo á, að engu skifti, hvernig bjarg-
ræðisvegum hvers lands er háttað.
Sömu aðferðirnar hljóti að eiga al-
staðar jafn vel við. Það virðist vera
íhugunarefni, hvort svo er. Land,
sem bjargast því nær eingöngu á
Iandbúnaði og fiskiveiðum, og þarf
að sæta Iagi og áhlaupa í kviklátu
árferði um tiltölulega stuttan bjarg-
ræðistíma, hlýtur að krefjast þess,
að öðrum aðferðum sé beitt, en þau
lönd, sem hafa iðnað og verzlun að
megin atvinnu.
Starfshættir verkamannasamtak-
anna hafa, að því er kunnugt er
því nær eingöngu miðað að þvi, að
tryggja verkalýðnum ákveðiö kaup.
Lágmarkskaup hefir verið ákveðið,
sem öllum hefir verið skylt að taka
fyrir vinnu sína eða standa auðum
höndum ella. Samtökin gátu í upp-
hafí ekki haft aðra aðferð. Þetta
varð byrjunarsporið. En starfsemin
má ekki einangrast við það og sízt'
hér á Iandi. Bjargræðismöguleikum
landsins er ekki ósvipað háttað og
fiskitorfu. Ef byrjað er á, að þrátta
um kaupgjald og vinnutíroa, þegar
hún kemur að borði, getur hún
verið farin og með henni tækifærið
til aflans, þegar deilan er útkljáð.
Um það hljóta allir að vera sam-
mála, að atvinnuvegum íslands sé
svo háttað, að þeir krefjast einhuga
atorku allra manna í landinu. Þeir
eru í sjálfu sér svo veikburða og
vanstiltir, að þeir bila, ef sú sóknar-
leið er farin á hendur þeim, að
ákveðið kaup miðað við ársfram-
færsluþörf, sé heimtað fyrir fárra
mánaða vinnu. Og ef atvinnuveg-
irnir bila, fellur sú sókn niður af
sjálfu sér og þá er ekki framundan
annað en fum og fáræði.
Megin takmark verkamannasam-
Hjartans þökR til allra þeirra, er
sýndu okkur hluttekningu við frá-
fall og jarðarför Margrétar sál. dótt-
ur okkar og systur, og heiðruðu
minningu hennar á ýmsan hátt.
Akureyri 19/s 1921.
Arnfriður Stefánsdóttir.
Kristján Guðmundsson.
Áki Kristjánsson.
takanna, er auðvitað að tryggja al-
menna hagsæld verkalýðsins. Það
er göfugt og þjóðnýtt takmark, sem
öllum er skylt að hjálpa þeim til
að ná. En því takmarki verður ekki
náð með því einu, að fylkja sér um
ákveðnar kröfur á hendur þeim at-
vinouvegum, sem hér eru fyrir
hendi. Þær kröfur slá í baklás, ef
atvinnuvegirnir draga saman seglin,
einangrast eða bila. Þá verða sam-
tökin máttlaus og að engu. Meðan
þríf verkamanna eru komin eingöngu
undir þrifum gagnstœðra aðila, sem
þeir þurfa að sækja alt í hendurnar á,
eru samtökin bygð á sandi. Verka-
menn verða þá ósjálfbjarga, þrátt
fyrir samtökin, þegar á bjátar.
Aðal starfshættir þessarar stefnu,
þurfa að verða alt aðrir, ef vel á
að fara. Hér þarf fyrst og fremst að
tryggja meiri vinnu. Verkamenn þurfa
að gera þá kröfu á hendur þjóð-
inni, að þeim sé trygð vinna, þar
sem þeir taka jafnan sjálfir þátt í skaða
og ábata. Peir þurfa að verða sínir
eigin vinnuveitendur, að minsta kosti
tfma úr árinu. Aðalmarkmiðið þarf
að vera, að framleiða sem mest.
Hitt má ekki vera aðalatriöið, að
nægilega hátt kaup sé trygt fyrir
ákveðinn vinnutíma um nokkra
;mánuði, til þess að framfleyta sér
og sínum á yfir alt árið. Á þann
hátt verður ekki trygð almenn hag-
sæld verkafólksins og blómgun at-
vinnuveganna. Það verður aldrei
nógsamlega brýnt fyrir mönnum,
að þjóðin er stödd í hættu, meðan
skilningslítill verkalýður brynjar sig
gegn bolmagnslitlum atvinnuveg-
um, og meðan aðrir aðilar dauf-
heyrast við kröfum hans með
sama skilningsleysi.
Það mun mega segja með nokk-
uð miklum rétti, að verkamanna-
samtökin hafi átt sinn þátt í því,
að draga fólk úr sveitunum, þó öll-
um sé Ijóst, að það er ekki mark-
mið þeirra. Tilvera verkamanna-
félaganna ein nægir, til þess að
gera atvinnuleit fbæjunum álitlegrii
Það er svo auðvelt, að veröleggja
vinnu sína eftir ákveðnum kaup-
taxta. Auk þess er þá hægt að gera