Dagur - 20.08.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurinn.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
IV. ár.
E-L-D-F-Æ-R- Á-V-E-R-Z-L-U-N.
Miklar birgðir af allskonar ofnum, elda-
vélum, þvoffapotfum, ofnrörum, rörþnjám,
eldheldum leir o. fl. þessh. ávalt fyrirliggj-
andi og selt með verksmiðjuverði.
Panfanir afgreiddar úf um land.
Jón Stefánsson.
Talsfmi 94. Akureyri.
Skuldirnar beygja.
Haröfylgni þings og; stjórnar.
Pess var getið síðast, að Tíminti
fékk aldrei svarað spurningunni:
»Hvar eru peningarnir?" Verður
vikið að því nánar síðar, að mikil
þðrf er, að fá þeirri spurningu svar-
að.
Til viðbótar við þær ráðstafanir,
sem stjórnin hafði gert, til þess að
stemma stigu fyrir of miklum inn-
flutningi á vðrum, tók hún rögg á
sig og bætti við ráðstöfunum, til
þess að takmarka eyðslu landsmanna,
meðan verið væri að rétta við fjár-
hag þjóðarinnar. Hún fyrirskipaði
skömtun á hveiti og sykri. Strax
þótti mönnum stjórninni hafa mis-
fagst hendur, þar sem hún auglýsti
þessa fyrirskipun 2 mánuðum áður
en hún átti að koma til framkvæmda,
en fyrirskipaði enga rannsókn á
birgðum manna. Landsverzlun átti
þá sama sem ekkert af sýkri, en í
landinu voru nokkrar birgðir, sem
kaupmaður einn hafði fengið leyfi
til þess að flytja inn. Þeir menn,
sem þóttust sjá fram á skort með
skömtulagi stjórnarinnar og voru
ófúsir á að beygja sig fyrir þessum
bjargráðaákvæðum, reyndu nú að
klófesta þessar vörur á þessum 2
mán. fyrirvara. Petta varð til þess
að kaupmenn, sem höfðu fengið
sylfur frá áðurnefndum kaupmanni,
seldu nú alt á svipstundu. Eftir á
þykjast menn sjá, að stjórnin hefði
getað komið þessu hönduglegar fyr-
ir á þann hátt, að undirbúa skömt-
unina í kyrþey og birta fyrirskipun
sína með mjög stuttum fyrirvara.
Þjóðin þurfti engan frest til þess að
hugsa sig um, á hvern hátt hún
gæti leitað undanbragða eða risið á
móti þessari sjálfsögðu vandræða-
ráðstöfun.
En svo þegar skömtunin er aug-
lýst, rís strax upp mótþrói. Þjóð-
inni má heita óstjórnandi gegnum
örðugleika eða hættutímabil. Væri
fróðlegt að bera saman þegnfélags-
lega fórnfýsi íslendinga og t. d.
Þjóðverja eða Rússa á síðustu tím-
um. Nú voru það bakararnir i
Reykjavík, sem fyrstir gerðu uppi-
stand. Peir hótuðu verkfalli og öllu
Akureyri, 20.
illu. Nú voru hagsmunir þtirra í
veði og fyrir þeim þurfti auðvitað
þjóðarheill að víkja. Verkamenn í
Rvik hafa dyggilega fylgt kaup-
mönnum að máium í því að ónýta
alla bjargráðaviðleitni stjórnarinnar.
Þeir efndu til uppþotsfunda og
gerðu dyn mikinn í höfuðstaðnum.
Hvort sem það hefir stafað af
þreytu og sliti eöa af einstæðings-
skap þeirrar stjórnar, sem nú fer
með völdin, virtust þessi uppþot og
hávaði heimskunnar í Rvík vinna
verulegan bug á kjarki hennar.
Hún lét strax undan síga og jók
skamtinn, sem ákveðinn hafði verið.
Þetta þrekleysi stjórnarinnar gaf
mótþróanum byr undir vængi. Nú
þóttust menn sjá, að hægt væri að
fara sinu fram fyrir stjórninni. Orð
var á því gert að fyrirskipunin væri
höfð að engu mjög víða og kaup-
menn seldu sykur og hveiti og
bakarar brauð, án þess að ganga
ríkt eftir seðlum. Þella mun hafa
verið á rökum bygt. Úthlutun varanna
átti auðvitað, ef vel átti að fara, að
vera undir opinberu ettirliti.
Enginn sanngjarn maður neitar
því, að stjórnin hafði beztu við-
leitni, til þess að gera þær ráðstaf-
anir, sem hver sæmilega siðuð þjóð
h§fði talið sér skylt að hlíða á slík-
um tfmum. En hún hefir ekki reynst
að því skapi harðfylgin; Þetta geð-
leysi stjórnarinnar varö þess vald-
andi að skömtunin fór í mola og
varð þjóðinni og stjórninni til ó-
sæmdar en lítils eða einskis gagns.
Þetta sama geðleysi hefir valdið
hiki og hálfum verkum líka á öðr-
um sviðum.
Þegar þingið kom saman, var
stjórnin enn eindregin og ákveðin
í dýrtíðarmálunum. Hún skipaði sér
öll þeim megin sem haldið var
fram innflutningshöftum. Starf við-
skiftanefndar var þá farið að bera
árangur. Þá vildu margir halda
fast í því horfi og jafnvel gera enn
róttækari ráðstafanir. En meiri hluti
þingmanna komst að annari niður-
stöðu.
Nú má ætla að engii stjórn hefði
á þessum tímum verið falið annað
mikilsverðara verkefni, en að bjarga
þjóðinni út úr fjárkreppunni. Stjórn-.
in hafi hafist handa og tekið á-
kveðna stefnu í málinu. En þá
víkur þvi svo við að hópur ábyrgð-
arlítilla og enn þekkingarminni
manna á þessum málum stöðvar
stjórnina í þessu verki og drepur
á dreif áhugamálum hennar. Þá
kemur það furðulegasta. í stað þess
að gera niðurbrot stefnu sinnar i
ágúst 1921.
fjárkreppumálunum að fráfararsök,
gugnar stjórnin og hallast þegar
yfir á sveif andstæðinga sinna, þann-
ig verður stjórnin og úrslit þessara
mála leiksoppar í höndum sundur-
leitra og stefnulítilla þingmanna.
Beizlinu er svo að segja slept fram
af öllu; aöeins gerð málamyndar-
miðlun á þann hátt að banna að-
flutning ónauðsynlegs varnings.nema
með stjórnarleyfi. En ekki er þó
nein veruleg þurð á slíkum varn-
ingi enn og þeir, sem selja þær
vörur, eiga ekki erfiðara uppdráttar
en aðrir verzlunarrekendur, nema
síður sé.
Tíminn og fleiri blöð ásökuðu
stjórnina mjög s. 1. ár fyrir aðgerða-
Ieysi hennar um lántöku. Stjórnin
sat við sinn keip og þegar á þing
kom gerði fjármálaráðherrann grein
fyrir stefnu stjórnarinnar í þessu
efni. Hann hélt þvf fast fram og
gerði það meira að segja mjög íík-
legt í augum margra, að Iántaka
væri bara misráð, frá hvaða hlið
sem hún væri skoðuð. Aftur á móti
vildi hann ákveðinn halda fast við
hin önnur atriði á stefnuskrá stjórn-
arinnar og mun hafa verið sá ráð-
herrann, sem var einna einbeittast-
ur og helzt við því búinn, að standa
með sínu máli eða falla. Samt sem
áður fóru svo leikar að stjórninni
virtist ekki liggja þetta stefnuskrár-
atriði þyngra á hjarta en hin önn-
ur. Þegar fram á þingið kemur,
þykir öllum einsætt að lán vérði
að taka, meðal annars og einkum
til þess að hefja íslandsbanka úr
hans ófremdarástandi. Stjórnin
hverfur þá þegar frá sinni stefnu f
þessu mikilsverða máli. Þannig lét
hún hrekjast í þeim málurn sem
voru efst á baugi, málum þjóðar-
vandans, þeim málum, sem hver
góð stjórn hefði álitið vera sín mál
fram yfir alt annað og kosið að
standa með þeim eða falla. Miklar
tilraunir voru gerðar til þess að
koma stjórninni frá, en mistókust
með öllu. Sú stjórnarfarslega furða
hefir gerst, að einmitt slefnureik og
skörungsskaparleysi stjórnarinnar gerði
henni fœrt að standa á rústum sam-
takalausra flokka. Þingið, eins og
það var skipað, var fullsæmt af
slíkum stjórnarfarslegum reikistjörn-
um og þjóðin, sem kaus þingið,
sæmd af hvorutveggja.
Hver stjórn má eiga það víst, að
verða fyrir aðköstum og jafnvel of-
sóknum. Mótstöðumönnunum hættir
við að taka síður til greina orsakir
heldur en afleiðingar, þegar um
stjórnarstörfin er að ræða. Það verð-
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni I>. t>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112,
Innheimtuna annast ritstjórinn.
33. blað.
Innileg; hjartans þökk öll-
um þeim mðrgu, sem
með svo djúpri hlut-
tekninguoghjálpsemitóku
þátt í kjörum mínum og
barnanna minna við frá-
fa.ll og greftrún konunnar
minnar Jflargréfar Sigur-
jónsdóftur.
£árus J. ftisf.
ur aldrei of vandlega gáð að þeim
erfiðleikum, sem hver stjórn á þess-
um tímum hefir við að stríða. Þess
vegna ætti jafnvel að vera hægt að
fyrirgefa og skilja hin og önnur
mistök, sem kunr.a að eiga sér stað.
Hitt er síður hægt að fyrirgefa að
sú stjórn telji sig bezt kjörna til
valda, sem aldrei virðist þora að
setja hnefann í borðið og kveðja
þingheim til fylgdar í þeim málum,
sem hún telur mikils um verð, en
Ieggja niður völd að öörum kosti.
Það hefir heyrst úr herbúðum
stjórnarinnar, að hún teldi sér vera
siðferðislega skylt að halda völdum,
meðan ekki væri beht á menn í
sinn stað, sem hún teldi vera hæfari.
Hvenær mun þessi stjórn eða yfir-
höfuð nokkur stjórn verða við því
búin að leggja frá sér völdin og
segja: »Nú drögum við okkur í hlé,
þvf nú hefir verið bent á aðra menn
okkur hæfari?" Það verður líklega
seint. Að minsta kosti virðist að til
þess muni þurfa meira siðferðislegt
þrek, en nú er til að dreifa á AI-
þingi.
Hagkvæmar
samgöngur.
Það varð heldur en ekki uppi fót-
ur og fit, þegar það var gert heyr-
um kunnugt, að e.s. Sterling ætti
að fara hringferð austur og norður
um land og þaðan til Reykjavíkur,
rétt fyrir konungskomuna.
Gamlir bændur og æruverðar hús-
mæður, sem aldrei höfðu rétt sig úr
erfiðisbeygjunni, tóku að bursta spari-
fötin og telja saman skildingana og
ef niðurstaðan af þeim athugunum
varð sæmiléga góð, var lagt af stað
f kaupstaðinn til þess að fara með
Sterling og sjá konginn. Enginn hugs-
aði um heimleiðina, menn bjuggust
svo fastlega við, að eins mætti fá
sæmilega góða ferð norður eins og