Dagur - 27.08.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgatigurinn.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
IV. ár.
Akureyri, 27. ágúst 1921.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni t». I>ór,
Norðurgötn 3. Talsími 112.
Innheimtuna annast ritstjórinn.
j 34. blaö.
E-L-D-F-Æ-R-Á-V-E-R-Z-L-U-N.
Miklar birgðir af allskonar ofnum, elda-
vélum, þvoftapottum, ofnrörum, rörþnjám,
eldheldum leir o. fl. þessh. ávalt fyrirliggj-
andi og selt með verksmiðjuverði.
Panfanir afgreiddar út um land.
Jón Stefánsson.
Talsími 94. '&r Akureyri.
Skuldirnar beygja.
Dýpra og: dýpra.
Andstæðingar Landsverzlunar, inn-
flutningshafta og allra opinberra af-
skifta af verzlun landsmanna héldu
því fram í ræðum og ritum s. 1.
vetur, að það sem stæði íslending-
um fyrir þrifum á þessum tímum
væri skortur á frelsi; allar hötnlur
og hindranir, reglur og ráðstafanir
væru til ills eins og ástandið mundi
lagast af sjálfu sér, ef alt væri látið
frjálst. Nú fór svo, eins og áður er
tekið fram, að stjórninni féllust hend-
ur í þessum málum og þingið eyði-
lagði viðleitni hennar. Alt var látið
svo að segja frjálst. En ástandið
hefir því miður ekki batnað, heldur
versnað. Kaupsýslumenn Iandsins
hafa síðan flutt inn hvern skips-
farminn eftir annan af misjafnlega
nauðsynlegum vörum, sem þeir hafa
fengið að láni erlendis. Skuldir þjóð-
arinnar erlendis hafa því aukist stór-
um fram yfir það sem þurft hefði
að vera, hefði stefnu stjórnarinnar
verið stranglega fylgt. Á aðalfundi
S. í. S. brýndi atvinnumálaráðherra
það fyrir mönnum, að beita ítrustu
varkárni í innkaupum, því ástandið
væri nú orðið svo erfitt viðfangs,
að þjóðin mætti ekki að svo stöddu
taka meira út í viðskiftareikninga
sína við aðrar þjóöir. Dagur hefir
átyllu til að ætla, að stjórnin sé nú
öll á einu máli um það, að mjög
hafi verið misráðið, að láta alt frjálst
og að hún telji það hafa verið yfir-
sjón sína, að hafa ekki sett hnefann
f borðið og gert niðurbrot stefnu
sinnar í fjárkreppumálunum að frá-
fararsök.
Pegar innflutningshöftunum létti
af, hugsuðu kaupsýslumenn lands-
ins sér til hreyfings. Tvent hefir þó
dregið mjög úr innflutningi þeirra
á vörum, annarsvegar verðfall fram-
undan, hinsvegar yfirfærslu vand-
ræðin. Samt sem áður hefir verið
flutt til landsins mjög mikið af vör-
um, sem þjóðin hefði getað komist
af án þetta árið, einkum vefnaðar-
vörum. En kaupfýsi og kaupgeta
almennings hefir þorrið að mun,
þjóðin er farin aö spara við sig
mjög mikið af því, setn hún telur
sér ekki bráðnauðsynlegt. Úr þeirri
átt er helzt að vænta bjargráða. Al-
menningur er að setja fyrir sig fæt-
ur og bera vit fyrir þinginu. Er það
vitanlega eina ráðið, til þess að
drepa af sér skuIdadrómannWlend-
is, að takmarka eyðsluna sem mest.
En sú viðreisn, sem stafar af
þverrandi kaupfýsi og minkandi
eyðslu, kemur of seint. Búðir kaup-
sýslumanna eru meira og minna
íyltar af vörum, sumum miður nauð-
synlegum. Mikill hluti þeirra er
tekin í skuld erlendis, síðan um
nýjár. Kaupmennirnir margir hverj-'
ir standa nú uppi í miklum vand-
ræðum vegna sölutregðunnar og
yfirfærsluvandræðanna, sem hafa alt
af ágerst. Þeim hefir enn ekki hepn-
ast að grípa þá gœs, sem átii að fljúga
á vœngjum frelsisins upp i fangið á
þeim. þvert á móti virðist, því mið-
ur, margt hjálpast að, til þess að
bera margan íslenzkan kaupmann
ofan fyrir bakkann efnalega. Menn
munu höggva eftir orðunum »því
miður" í þessu sambandi og í þessu
málgagni, að minsta kosti þeir, sem
áiíta að ætlunarverk og markmið
blaðsins sé, að ganga af öllum kaup-
mönnum dauðum hið bráðasta.
Samt sem áður vill Dagur endur-
taka orðin. Hann mun síðar gera
fyllri grein fyrir því, hversu mjög
hann teldi það illa farið, ef þau við-
skiftavandræði, sem nú þjaka þjóð-
inni og sem koma þyngst niður á ís-
lenzkri kaupmannastétt yrðu til þess
að útrýma henni á svo óeðlilegan
hátt. Slíkt mundi í bili gefa víðari
leikvöll þeim stórgráðugu erlendu
verzlunarfélögum, sem nú eru í
þann veginn að spenna greipar um-
hverfis alt land.
En þó þær vörur, sem nú eru
komnar til landsins, seljist dræmt,
hefir það engin áhrif á viðskiftaað-
stöðu þjóöarinnar gagnvart útlönd-
um eins og hún er orðin nú. Sam-
svarandi skuldir meira og minna
aðkallandi hafa hlaðist upp erlendis,
sem þurfa að greiðast með íslenzk-
um gjaldeyrisvörum. Þær skuldir eru
nú orðnar svo miklar og ískyggileg-
ar í augum Dana, að dönsk blöð
hafa krafist þess að væntanl. ísl.
ríkisláni í Danmörku yrði fyrst og
fremst varið, til þess að greiða þær.
Samkvæmt því ætti ríkið að taka að
sér það hlutverk íslandsbanka að
standa skil á þeim greiðslum f er-
Iendum gjaldeyri en fá í staðinn
samsvarandi fúlgu af seðlum bank-
ans ógjaldgengum erlendis. Sumir
kynnu máske betur við að kalla
þetta lán til bankans, en alt kætni i
svipaðan stað niður eins og högúm
bankans er nú háttað. — Því betur
eru líkur ti! að stjórnin íslenzka liti
ekki við láni, ef um þvílík kjör væri
að ræða.
íslenzk ríkisstjórn, íslenzkir bank-
ar og þorri kaupsýslumanna m'unu
vera á einu máli um það, að við-
skiftaaðstaða okkar gagnvart útlönd-
um hefir stórversnað síðan dagur
frelsisins rann upp á Alþingi. Verzl-
unarskuidir hafa stórmikið aukist
fram yfir nauðsyn. Póstsjóðurinn er
kominn í miljóna skuld og láns-
traust einstakra kaupsýslumanna og
fyrirtækja ýmist á þrotum eða þrot-
ið. Engin veit hversu þetta ár verð-
ur okkur happadrjúgt eða ófarsælt:
Nú sem stendur eru ekki óvænleg-
ar horfur á-sölu fisks og síldar. Um
annað heyrist lítið. En ef dæma
mætti af reynslu s. 1. árs, eru líkur
til að andvirði gjaldeyrisvaranna
hrökkvi skamt til skuldalúkningar
eða þá að sumt af því komi alls ekki
fram, heldur verði skoiið til hliðar og
notað til annars en að greiða áfallnar
skuldir. Meðan þjóðin notar láns-
traust sitt erlendis til þess ítrasta,
andvirði erlendra vara safnast fyrir
í íslenzkum bönkum f óyfirfæran-
legum seðium en hinsvegar ekkert
eftirlit með ráðstöfun á andvirði ísl.
gjaldeyrisvara og atvinnurekendur
látnir sjáifráðir um það, hvenær þeir
borga skuldir sínar, er hætt við að
við sökkvum dýpra og dýpra í
ófæru þá, sem við erum komnir út
í. Er þá hætt við, að enn verði að
grípa til róttækra ráðstafana, til þess
að koma í veg fyrir gjaldþrot hins
unga ríkis.
Frá skuggahliðinni.*
Það var í síðu3tu viku júlímánaðar.
Borgin okkar var skreytt hátíðaskrúða
»og ánægja var það, eg segi það satt
að sjá hana í búningnum þeirn*.
Tignir gestir heimsóttu okkur og alt
var gert til að gera þeim dvölina sem
ánægjulegasta. Alstaðar var fólk á íerð
°g flug«, prúðbúið og glatt f bragði.
Já, við vorum sannarlega langt frá
eymd og böli hinna undirokuðu. Fæstir
rendu huganum f þá átt, það gerum
við sjaldan og getur bæði fjarlægð og
ókunnugleiki afsakað það.
Einn þessara giöðu hátfðisdaga
barst mér tilkynning um ábyrgðarbréf,
sem eg átti á póststofunni og fór eg
* Tekið eftir beiðni upp úr 19, júnf.
að sækja það. Mér voru þá afhent
tvö' slfk bréf með mörgum og stórum
útlendum frímerkjum. Þið trúið því
máske ekki, en 15 krónur hafði kostað
'að nenda þessi bréf hingað, IS krónur
austurrískar. Bréfin voru send mér
sem ritara Bandalags Kvenna. Þau
v.ofu frá Bund Österreichisher Frau-
envereine (Sambandi kvennfélaga f
Áusturríki). Prentuð áskorun og bréf
sem fylgdi henni til skýringar. Eg
leyfi mér að birta bréfið hér orðrétt.
Það talar sfnu máli sjálít betur en eg
get gert.
Vfnarborg 3. maí 1921.
Kæra frú!
Á síðasta fundi Alþjóðaráðs kvenna
fundum vér Austurrfskar konur hina
hlýju vináttu, er fundarkonur frá öll-
um löndum sýndu fulltrúum vorum
og landi.
Þetta gefur oss áræði til að senda
yður meðfylgjandi hjálparbeiðni og
biðja yður að senda hana til allra
félaga f sambandi yðar. t Áskorunin
mun sýna yður hve hörmulegar á-
stæður vorar eru orðnar. Oss er bók-
staflega um megn að rfsa undir þeim
raunum, sem oss eru lagðar á herðar,
af óslitnu verzlunarbanni, nærfelt 7
ára. Því það sem f fyrstu var hern-
aðarráðstöfun, er nú afleiðing þeirrar
landskipunar og fjárhagslegu afstöðu,
er voru ógæfusama landi var mörkuð
með friðarsamningnum í St. Germain.
Því fyrir litlu fjallalandi lfkt og voru
með ófullnægjandi skilyrði til að geta
framfleytt fbúum sfnum, umkringt af
gömlum óvinum, er neyta því nauð-
synjar til viðurværis og starfa: mat-
væli og kol, er lfkt ástatt og umsetnu
virki, er dæmt er til tortímingar, berist
því eigi hjálp utan að. Þessi nausyn-
lega hjálp hcfir oss verið veitt með
ljúfu geði, úr mörgum áttum, án henn-
ar væri mikill hluti þjóðar vorrar eigi
enn á lífi, en allar þær gjafir, er oss
hafa verið gefnar nægja eigi til að
reka á flótta hinn miskunarlausa föru-
naut hungurs og kulda: tæringuna.
sem vofir yfir og deyðir börn vor og
æskulýð.
Vér biðjum yður að senda oss
mildar gjafir í ávísunum á einhverja
bankastofnun yðar. Því peningar vorir
falla f gengi dag írá degi, og eru nú
eigi virði hundraðasta parts af því er
þeir áður voru. Vér, af meðalstéttinni,
erum orðnar öreigar, og getum eigi
gefið cins og áður. Vér höfum eigi
önnur ráð en að biðja — biðja fyrir
þá sem hjálparþörfa eru, en það
er nú mikill meiri hluti þjóðar vorrar.
Vér treystum því að systur vorar f
fjarlægum löndum muni heyra bænaróp