Dagur - 27.08.1921, Blaðsíða 3

34. tbl.
DAQUR
135

Hjálparbeiðni
Frá Bandalagi kvenna í Austurríki.
Útlendar þjóðir hafa þegar gert svo margt fyrir oss Austurríkismenn, að vér eigum
búgt meö enn á ný að rétta fram hendurnar biðjandi: En neyð vor er hrœðileg. Af-
staða, er friðarsamningarnir mörkuðu oss, svijta oss ndlega öllum leiðum til sjálf-
bjargar og vér erum dœmdir til óumrœðilegra þrauta og þjdningar.
Þess vegna höjum vér, Austurriskar konur, sameinast, án tillits til trúarbragða-
eða stjórnmálaskoðana, til þess að leita hjálpar hjá betur stœðum systrum vorum i
öðrum löndum. Þvi vér erum að bcrjast jyrir velferð, nei, liji barna vorra, sem yjir
vojir feikna hœtta og dauði. Vér berjumst jyrir lifi og tilveru þjóðar vorrar.
Nýbirtar opinberar skýrslur sýna þá hrœðilegu staðreynd að aj 6 miljónum —- ibú-
um Austurrikis — ganga 180.000 með tœringu, og eigi aðeins þeir eru dauðadœmd-
ir, mikill jjöldi á á hœttu að verða Jyrir sýkingu. í tveggja mil/óna bœ — Vinar-
borg — hafa 90°/o aj öllum börnum hneigð til tœringar og helmingur allra skóla-
barna, er þegar smitaður af þessum voða sjúkdómi. Lij hvers einasta barns er í veði.
Mismunurinn á tölu jœddra og dáínna er að verða óttalegur.
í öðrum bœjum og iðnaðarhdruðum eru ústœðurnar litlu betrif jafnvel i sveitum
breiðist þessi hrœðilega veiki óðfluga út, með herjöngum og örkumlamönhum. Heilsu-
hœli og sjúkrahús eru hœtt að starfa, landið getur eigi risið Undir rekstrí þeirra,
vegna hins lága gengis gialdeyris vors. Aðeins sjónarvoítur getur skilið eða lýst því
hve illa 6 ára hungursneyð, sem er afleiðing verzlunarbanns, fjárhagslegs hruns, al-
rnenns atvinnuleysis vegna skorts á kolum og öðrum iðnaðarejnum, er aðrar þjóðir
neita oss um, hefir leikið heilbrigðisástand þjóðar vorrar.
Vér höfum engin ráð til að reisa við fjárhag vórn. En oss langar til að geta trygt
vesaiings börnum vorum betri Jramtið.
Hjálpið oss. Sendið oss litla gjöj handa saklausum börnum vorum og œskulýð.
Hvc litið sem það er, sem þér góðfúslega látið af hendi; það verður skerfur til að
frelsa barnslij Jrá hungurdauða eða œfilöngu heilsuleysi.
Vor innilega bæn til yðar, sem vér vonum að sé yður eigi um megn, er þessi:
Að hver yðar sem þessa hiálparbeiðni les vildi gefa 1 krónu. Þessi gjöf — sem
ckki er þungur skattur gefandanum — gerir oss kleijt að senda hina sjúku á sér-
stök hœli eða sveitaheimili, að scnda hina hœtt stöddu unglinga vora í heilnœmi jjall-
hérað þar sem þeir geta fengið nœgilega fœðu, hreint loft, heilsubót. Það er rauða-
krossfélagið sem annast um það.
Vér gerum sjálfar það sem vér getum en án liðsinnis annara megnum vér eigi að
veita fullnœgjandi hjálp og neyðin vex með ógurlegum hraða. Aðeins fljót hjálp get-
ur bjargað fjölda barna frá sýkingu og dauða.
í nafni miskunseminnar snúum vér oss iil yðar, sem eins og vér haldið uppi gam-
alli mcnningu, til hjartna mœðra, sem eiga hraust og heilbrigð börn, er eigi þekkja
skort — ó svo ólik vorum börnum.
Leggið á yður þá fórn, er vér biðjum yður um, hún mun sannarlega jœra hverjum
yðar sin laun.. Þvi vér biðjum jyrir liji barna vorra.
(19. júní.)
eða þessar 25 — 30 þús. sem útgerðar-
menn græöa beinlíuis á fjárhagsvand-
ræðum þjóðarinnar. Krafa bankanna
virðist þvf vera ekki eingöngu rétt-
mæt heldur sjálfsögð, þar sem þeir
hafa þurft að útvega crlent rekstursfé
handa útgerðinni. Þó er hún aðeins
réttmæt að þvf tilskildu, að þeir geri
sig ekki seka um samskonar okur.
Sundpróf. Sunnudaginn 17- þ-
var sundpróf haldið í Hólavatni, að
tilhlutun U. M. F. »Vorboði« í Hóla-
sókn. Félagið hefir haldið uppi sund-
kenslu undanfarandi vor í sundlaug
sinni við Hólsgerði. í sambandi við
prófið var kappaund háð; kept var
um verðlaunBpening, sem »Vorboðinn«
hefir gefið, og ætlast er til að allir
innanhreppi, er sund hafa lært, skuli
keppa um.
Lengd sundsins var 50 stikur.
Þessir tóku þátt í sundinu:
1. T.iljendal Sigurðsson 51 sek.
2. Þorvaldur Jónsson 52 —
3. Vigfús Þorsteinsson 52V2 —
4. Ástvaldur Krisfjánsson 54 —
5. Valdemar Jónasson 54 —
6. Frfmann Karlesson 67 —
Sfeinolíufélagið, Aiþýðubi. frá 11.
ágúst segir svo frá, að þá fyrir 3
dögum hafi Steinojfuíélagið fengið
farm af olíu, 1000 tn , frá Danmörku,
og selji hana 21 kr. dýrara hverja
tunnu en Landsverzlunarolían var
seld, sem þá var fyrir skömmu upp-
gengin. Blaðið tilgreinir verðið á þeim
tveim tegundum olíu, sem voru f farm-
inum og ber saman við Landsverzlunar-
verð og nemur hækkunin satnkv. því um
20%. Raunar má telja það vfst, að blaðið
sé féiaginu ekki vilhalt í frá3ögninni,
en ekki heldur ástæða til að ætla hið
gagnstæðaj þar sem það tilgreinir
verðið nákvæmlega. Steinolfuverð hefir
verið að lækka. Þessi farmur félagsins
kemur seinna til landsins en umrædd
Landsverzlunarolía. Þessi verðhækkun
virðist þyf benda á eitt af tvennu,
nema hvorttveggja sé, að félagið hafi
notað sér olíuleysið, til þess að okra
á olfunni, ellegar að Landsverzlunin
hafi f þetta skiíti reynst fullkomlega
samkepnisfær. Meðhaldsmönnum fé-
lagsins en móthaldsmönnum Lands-
verzlunar þykir lfklega slæmt að þurfa
að viðurkenna hvort heldur sem er.
En það verða þeir nú að gera samt.
Á venjulegum tímum getur félag
þetta brotið niður hvaða samkepni
sem er í olíuverzlun. Að sjálfsögðu
hefir það sinn eigin hag fyrst og
og fremst fyrir augum, eins og eðli-
legt er um slíkt gróðafélag og eins
og hefir sýnt sig nú fyrir skömmu.
Rfkis einkasala á olíu ætti því að
yera sjálfsögð þegar eftir næsta þing.
Kaupmenn þyrftu ekki að rfsa upp á
endann út af þvf. Þeir geta, hvort
sem er, ekki staðið Steinolfufélaginu
á sporði.
íslenzkur gjaldeyrir. Eins og
von er til verður töluvert kapp á milli
þeirra, sem verzlun reka, að ná í fs-
lenzkar afurðir. Þetta er eðlileg afleið-
ing af yfirfærsluvandræðunum. Það
hefir jafnvel brytt á því, að menn hafa
boðið meira fyrir vöruna en þeir hafa
gert sér von um ftð fá fyrir hana á
erlendum markaðí, með það fyrir aug-
um, auðvitað, að vinna þann halla
aftur upp á aðfluttri vöru eða jafnvel
á væntanlegu gengisfalli íslenzkrar
krónu. Siðasti Sambandsfundur skor-
aði á samvinnubændur, að iátav félög-
in njóta gjaldeyrisins í sem íylstum
mæli. Þeim, sem skilja erfiðleika þess-
ara tfma og er ant um félögin, bregð-
ast ekki undan nú, þegar mesk Hgg-
ur við. Að vfkjast undan kvöðinni
væri í raun og veru að svíkja sjálfa
sig. Með því mundu þeir vinna sjálf-
um sér tvöfafdan skaða. Þeir mundu
láfft félagi sfnu ganga úr greipum
gulls fgildi, þar sem væru íslenzkar
gjaldeyrisvörur og þeir fengju í stað-
inn hálfóriýta seðla eða vörur, sem
þeir þyrftu að borga að öllum jafnaði
jafnháu eða hærra verði en í kaupfé-
lögunum, án þess þó að geía gert
sér vonir um nokkurn verzlunarhagn-
að um áramót. Þannig mundu þeir
skaða félag sitt og sjálfa sig.
Eftiríekfaverf göfuglyndi. Stúika,
að nafni Valgerður Sigurgeirsdóttir frá
Vindbelg f Mývatnssveit, sem iengi
hefir legið fársjúk á I.auganesspftala,
hefir sent Heilsuhælissjóði Norður-
lands 30 krónur. Þetta er svo stór-
feld gjöf, þegar tekið er tillit til
ástæðna, að sjálfsagt er að geta þessa
opinberlega. Nefnd Heilsuhælissjóðsins
sendir hinni góðu og göíuglyndu
stúlku innilegt þakklæti.
Kaupmenn og Landsverzlunin.
Mörgum mönnum gengur illa að
skilja andúð kaupmanna gegn Lands-
verzlun*. Ofstækislausir menn líta á
hana bara sem keppinaut stórkaup-
mannftnna í Rvík. Andstaða þeirra er
því skiljanleg, en andstaða smákaup-
mannanna úti um alt land miklu sfð-
ur. Margir smákaupmenn hafa stórhag
af Landsverzlun eins og skiljanlegt er
um þá, sem hafa litla gjaldeyrisvöru
til yfirfærslu. Landsverzlunin verkar
því eins og tilraun frá ríkisins hálíu,
að bjarga þeim frá eyðileggingu, sem
standa verst að vfgi og eru að troð-
ast undir í öngþveiti viðskiítanna. En
það er vanþakklátt verk og líklega
ekki þarft, að bjarga þeim mönnum,
sem vilja sfna eigin eyðileggingu.
En eins og liggur f augum uppi er
Landsverzlunin ekkert annað en stór-
sala ríkisins. Hún er keppinautur stór-
kaupmanna f Rvík. Stórkaupmennirnir
hsfa á undanförnum árum grætt stór-
fé. Til þess voru dæmi, að reynslu-
litlir en öttilir strákar, sem ekki höíðu
úr neinu að spila, blésu sundur á
skömmum tíma og urðu fokríkir stór-
kaupmenn. Jafnvel þó að stórkaupm.
standi nú margir tæpt á brúninni og
sumir séu þegar oltnir fram af meðal
annars vegna yfirspents kaupbrasks
(síldin, lýsið 0. fl) er ekki vafi á þvf,
að fslenzk stórkaupmenska er ekki
smávaxin féþúfa. Þsð er þvf uudar-
legur þegnskaparvottur að sjá ofsjón-
um yfir þvf, að eilthvað af þessu
mikla fé, sem »lagt er á« nauðsynjar
landsmanna, renni í rfkisfjárhirzluna.
Annars er aðal röksémd kaup-
mannanna gegn Landsverzlun sú, að
hún sé ekki samkepnisfœr. Það virðist
vera einkennilegur vopnaburður af
hyllendum frjálsrar samkepni, að finna
keppinaut sfnum það til foráttu/ Það
virðist óhyggilegt að eggja hana með
þesskonar brýningum. Hitt væri skyn-
samlegra, að láta reynsluna dæma
Landsverzlun til dauða og sanna um
leið ágæti og lffsnauðsyn stórkaup-
mannanna.
Eu ef til vill óttast þeir, að fá ekki
að lifi þann dag, sem færir þeim þann
fögnuð.
Dánardægur. Látnir eru nýlega
Þórður Guðmundsson, sem kallaður
var Spítala-Þórður. Hann var búinn
að vera um 22 ár á Sjúkrahúsi Akur-
eyrar, en lengst af rólfæ% og tók þar
maigt handarvik. Hann var jaínan
glaður f bragði og hress, þrátt fyrir
vanheilsu, og vinsæll af öllum. Krabba-
mein varð honuin að bana. Ennfremur
Björn Arnþórsson frá Hrísum f Svarf-
aðardal. Hann lézt að Syðra-Dalsgerði
22. þ. m.
Jarðskjálffa varð vart ú Akureyri
þann 23. þ. m. Var ]iað aðeins lítils-
háttar kippur. Ekki hefir frézt um að
meiri brögð hafi verið að honum
annarsstaðar.
Gjaldeyrislánið. Eftir viðtaii við
mann í Rvík f gær, hefir stjórnin enn
ekki tekið lánið. Sagt, að sú hafi verið
tilætiuhin að taka lánið mestmegnis
í Englardi. En nú falli gengi Sterlings-
pundsins grfðarlega, svo lántaka f
Englandi virðist verða óálitlegri meðftn
svo er. Ekki verður því neitað að
stjórnin virðist hafa verið heldur
úrræðasein í þessu lántökumáli, að
vera enn að velta því fyrir sér síðan
um þing. En svo miklar geta verið
hermar málsbætur, að varlega er um
þetta daunandi. Samt sem áður gerir
Dagur sig ekki ánægðan yfir þessum
gangi málsins fyrri en þær málsbætuf
koma á daginn.
Goðafoss, hið nýja skip Eimskipa-
félags íslands, er væntanlegur hingað
til Akureyrar í dag.
Hestur,
6 vetra gamall, þægur í allri brúkun,
er ti! sölu hjá
Jötii Samsonarsyni,
Qarði.