Dagur - 23.12.1921, Blaðsíða 2

102
DAGUR
1
51. tbl.
timans, sem kemur meö heilaga
stund. Stjörnuskygni á himni. Hæg-
lát noröurljós. Kyrð, íriður og há-
tign!
Oleðileg jðl!
Nýjar bækur.
Ólafía Jóhannsdóffir:
Dé Ulykkeligste. —
2. Udgave. Frede-
rikstad. 1920.
Ágætlega akrifuð bók og íslending-
um til sóma.
Góði lesari. Þú sem lest svo mik-
ið; fáðu þér heldur þessa bók og
lestu hana, heldur en einhvern bann-
settan reyfarann, sem þú eyðir tíman-
um f að næra þig á. Því þessi bók
er bæði fróðleg til að kynnast eitur-
lofti stórbæjanna og hún vekur mann
til að hugsa um þær syndir og sjúk-
dóma, sem fáum eða engum er unt
að lækna. Hjá sumum vaknar máske
Fariseahugsun, en hjá öllum betur inn-
rættum glæðist auðmýkt við að lesa
þessar dæmisögur. Þær sýna svo vel
hvað freistingar, og segjum — tæki-
færissyndir—, geta gert jafnvel gott
fólk að glæpamönnum.
Eg heimsótti Ólafíu í Kristjaníu í
hitteð fyrra. Heimsótti hana þar sem
hún bjó f einni smágötunni, innan um
þær »bersyndugu«, sem hún var að
hjálpa og vildi frelsa, einmitt sams-
konar sálir og hún lýsir svo meistara-
lega f bók sinni.
. Ólaffa hélt sig ekki rfkmannlega,
en þó þótti mér vistlegra f hennar
stofu en á »Grand«* og óbreyttu
réttirnir hjá henni smökkuðu mér bet-
ur en dýrar krásir þar. Þvf Ólaffa
gerir hvert hreysi vistlegt með vitur-
legum og andrfkum samræðum, jafn-
vel þó skiftar verði skoðanir um marga
hluti. »Sys(ir« Ólafía var hún kölluð
í Noregi, og hún átti sér þar og á
sér enn ótal vini og velunnara víðs-
vegar um land, af æðri sem lægri
stéttum. Og eg hjó eftir því, að marg-
ir voru þeir, sem litu upp til hennar
með helgilotning. Þó efnalaus væri,
hafði hún ætfð öðrum að miðla — »á
lfkn við fátæka fátækt sfna ól.« Hvern-
ig hún gat það, var flestum gáta og
henni sjálfri, — en einhverjir göfug-
lyndir efnamenn munu hafa sent henni
gjafir og má gera ráð fyrir, að hún
hafi skoðað þær lfkt og Elfas brauðið
sem krummarnir færðu honum. Þegar
þessar gjafir komu, gladdist hún yfir
að geta ausið þeim út til bágstaddia,
og gleymdi hún því þá oft hvað hún
sjálf var þurfandi. Þesskonar harð-
rétti mun það vera að kenna, að Ólafía
hefir verið heilsulftil f mörg ár.
Flestar sögurnar, sem hér ræðir um,
fara illa. Rétttrúaðir vinir Ólafíu hafa
kvartað um það við hana, að hún f
fyrri útgáfunni af þessari bók, segi
aðallega frá þvf, hve illa gengur að
frelsa sálir. Þessvegna hefir hún f
* Það er nafnkunnasta veitingastofan
f Kristjanfu. Þar var Ibsen heitinn
daglegur gestur.
þessari nýju útgáfu bætt ofurlítið úr
skák. En það er vitanlegt að það
gengur illa að »frelsa« þær sálir, sem
mest sýnast þurfa þess með, Gengur
illa, jafnvel Ólaffu, sem mun þó vera
með þeim sSnnkristnustu og hæfustu
til að snúa fólki til betra vegar, því
hún hef 'u jafnan sýnt ttú sína í verk-
inu og hún lætur sér ekki nægja með
eintóma þröngsýni andans.
Við að lesa bókina, rifjaðist upp
fyrir mér það sem gárungar sungu
hér á árunum:
»Ó, það er ömurlegt,
hve Eriksen gengur tregt,
að frelsa fólkið hér,
feykileg þörfin er«.
Ekki vantar þó að Evangelium sé
prédikað. En *Herrann hefir sinn tfma«
eins og þar stendur.
Margir frelsast að vfsu, að því er
sýnist við að umvcndast, og aðrir
frelsast af ýmsum öðrum atvikum, en
oft er það þá annaðhvort fyrir það,
að þeir eru ekki eins afvegaleiddir
og margur heldur, eða þeir eru í þann
veginn að vðxa upp úr veikleika sín-
um. Með aldrinum kulna ástrfðurnar.
En sá tfmi er enn ekki kominn, að
ráð séu fundic til að bæta siðferði
þeirra, sem fyrir margfalt erfðaböl
hafa spilt líkama og sál. Óskfrlffi er
sumum ásköpuð og óviðráðanleg á-
strfða. Þeir og þær eru öðruvfsi en
fjöldinn. Þannig ert^margar af þeim
sem Ólafia nefnir »de ulykkeligste*.
Við vitum nú að þegar svo er, þá
er einnig lfkaminn engu sfður óheil-
brigður en sálin — þar er sérstakt
og margháttáð ósamræmi f kirtlaþroska
og kirtlastarfsemi lfkamans.
Seinni ára uppgötvanir læknisfræð-
innar, gefa okkur nokkra von um, að
hægt muni verða að lækna óskfrlffis-
ástrfðu og aðrar kynviliur, engu sfður
en sýfilis.
Maður samhryggist Ólafíu, þar sem
hún f góðri viðleitni að leiða sfnar
seku systur á dygðarinnar braut, rek-
ur sig á, áð þær sumar finna sig ekki
lengur eiga erindi meðal »siðaðra«
manna. Þær er »fallnar«. Og »fallnar
kanur« f augum fólksins eiga erfiðlega
afturkvæmt upp á yfirborðið.
Ólaffa segir með rettlátum þótta:
»En enginn talar um »fallna menu«.
Þeir mega lifa og leika sér og halda
áfram að seiða systur sínar »f svarta
hamarinn inn«. Þeir komast til vegs
og valda og verða kvennagull á æðri
stöðum. »Þar greyptu á kýlinu «
Þarna er himinhrópandi ranglætið. En
þar á kvenþjóðin nokkra sök, og
þá ekki sfzt — þær sem frakkastar
eru að kasta fyrsta steininum, og eru
þó margar þeirra f bjarta sfnu óskfr-
lffar sjálfar.
»Að skilja er að fyrirgefa*. Hræsni
og skinhelgi og skfrlífisuppgjörð, verð-
ur ætfð til bölvunar f heiminum eins
og hver önnur lýgi. Mikiil hluti þess
skfrlífis sem menn halda vera dygð,
er oft fjarri öllum hreinleik. Anatole
France fer um það svofeldum orðum:
»Það er ekki annað en feiknarleg
hræsni, en mjög almenn (bætir hann
við) og er f þvf fólgin, að ekki má
nema f laumi tala um þá hluti, sem
hugurinn löngum dvelur við«.
Að svo mæltu vil eg að sem flest-
ir lesi bók Ólaffu, fyrst og sfðast, til
þess að kynnast góðri og stórhuga
konu, þar sem höfundurinn er. Hún
hefir slitið kröftum sfnum á að vilja
vel og að reyna að bæta þennan
syndumspilta heim. Það er ekkert á-
hlaupaverk, en vel sé hverjum, sem
notar krafta sfna alla meðan endast,
öðrum til góðs — »til hjálpar hverj-
um hal og drós, sem hefir vilst af
leið.
. Sieingrimur Matthíasson.
Úr öllum áttum.
FálkaorBan- Fyrir skömmu kom
sú fregn að nýlega hefðu 28 menn
verið sæmdir heiðursmerki Fálkaorðuna
ásamt viðeigandi titlum. Yfirleitt mun
mönnum blöskra að fé skuli vera fleygt
f slfkt tildur og að menn skuli geta
tekið við þvf eins og nú er komið
atvinnumálum og fjárhag þjóðarinnar.
Ekki verður annað sagt en að Jón
Magnússon hafi Iátið hendur standa
fram úr ermum við þenna þarfa og
er engu Ifkara en að hann sé að
keppast við að »krossa« gæðinga
sfna, áður cn hans politfsku dagar
enda. Allur almenningur hlær að þess-
um »verðleika uppfyllingum* og þess
ver ’ur ekki langt að bfða, að almenn-
ingsálitið dæmi þær dauðar og ómerkar
og að þær verði fremur hemdargjöf
en sæmdar hverjum sem þiggur. Eitt
af þvf, sem gerir þessar orður og
titla ómerkar og óvinsælar er sú hlut-
drægni, sem kemur fram f veitingu
þeirra. Þær eru ekki yfirleitt veittar
eftir verðleikum, heldur eítir stjórn-
málaskoðunum og flokksfylgi. Að þessu
mun auðvelt að færa gild rök, ef
þörf krefði, en þetta er á allra manna
vitorði.
SHíðabiKar íslarjds. Skfðaféiagið
á Siglufirði hefir gefið verðlaunagrip
til eflingar skfðafþróttinni. Gripurinn
kallsst Skíðabikar /slands. Á að keppa
um hann árlega á Skfðamóti íslands
og f fyrsta skifti f Siglufirði einhvern-
tfma á tfmabilinu frá 15. febr. til 15.
apríl. Oilum félögum innan í. S. í. er
heimil þátttaka í þessu kappmóti. Þó
þurfa keppendur að vera eldri en 18
ára. Enginn útlendingur má taka þátt
f mótinu nema hann hafi dvalið á
íslandi sfð stliðin þrjú ár. Siglfirð-
ingar eru miklir skfðamenn og eiga
þakkir skyldar fyrir áhuga sinn og
viðleitni, að efla þá fögru og gagn-
legu fþrótt.
Verðlaunarifgerð. Stjóm iðnfræða-
félaga íslands auglýsir, að það heiti
500 kr. verðlaunum fyrir bezt samda
ritgerð um annaðhvort eftirtaldra efna:
1. Hvað eiga menn að gera, þegar
ekki er hægt að stunda sjó og eyrar-
vinna bregzt? 2. Hvað eiga menn að
gera í sveitunum á veturna? Ritgerð-
irnar mega ekki vera lengri en ein
örk f Sindra (8 blaða brot). Þær
mega ekki vera undirritaðar með
nafni höf. heldur nafnið sent í sér-
stöku umslagi merktu sama kjörorði
og handritið. Hvorttveggja sé komið
til formanns félagsins fyrir 13. marz
1922. Til að dæma um ritgerðirnar
hafa valist þessir menn: Helgi H.
Eiríksson form. félagsins, Pétur Jóns-
son, atvinnumálaráðherra og Guðm.
Finnbogason, prófessor.
Stórveður fengu þeir báðir f hafi
nýlega Lagarfoss á leið til Amerfku
og Gullfoss á leið hingað frá Dan-
mörku. Sagt er að þó nokkrar skemdir
hafi orðið á skipunum en fregnir um
þær ógreinilegar.
Gleðiboðskapur
blindum.
Stórmerkileg uppgötvun til ýrnsra hluta
nytsamleg.
»Hvað skal blindum bók?« -r eða
«hvað á blindur við bók að gera?«
segir máltækið. Reynslan hefir verið
þessi, að þegar maður er orðin blind-
ur, verður hann að leggja bækur sfn-
ar á hilluna. Að vfsu hafa fyrir löngu
verið gerð leturspjöld með upphleyptu
letri, sem blindum hefir verið kent
að lesa, með þvf að þreifa sig fram
úr stöfunum. Á blindrastofnunum hafa
blindir átt kost á, með þessu móti,
að kynnast ýmsum heimsfrægum rit-
verkum, auk þess sem þeir þannig
öðluðust undirstöðumentuu í almenn-
um fræðum, en þar fyrir utan hefir
þessi fyrirhafnarmikla bókagerð komið
[ð litlu liði.
Nú nýlega kemur sú frétt frá Lund-
únum, að tekist hafi að gera blindum
fært að lesa venjulegar bækur. Stafina
geta þeir að vfsu ekki séð, en með
hugvitsömu áhaldi (optofon), hefir tek-
ist að láta þá læra að þekkja stafina
gegnum heyrnina. Með þvf að láta
Ijósdepla lfða yfir stafina í hverri lfnu,
speglast Ijósáhrifin frá hverjum staf í
áhaldinu, en um leið framleiðast stutt
eða löng einkennileg hljóð fyrir hvern
staf, sem heyra má gegnum móttöku-
áhald talsfma (mikrofon). Þessu er
með öðrum orðum Ifkt háttað stafrofi
því, er loftskeytamenn og reyndar
ritsfmamenn lfka, læra að lesa eftir
hljóðinu, en hver stafur táknast með
mismunandi löngum hljóðum og bilinu
milli þeirra. Stafrofið lærist mjög fljótt
við æfingu.
Áhaldið sem breytir Ijósóhrifunum
f hljóð, er grundvallað á þeirri athug-
un (sem lengi hefir kunn verið), að
málmur sá er seleninum nefnist, er
tneð þeirri náttúru, að hann leiðir
rafmagc vel f Ijósbirtu en mjög illa f
myikri. Fyrir þetta breytist stöðugt
rafstraumur sem leiddur er gegnum
seleniumspöng í áhaldinu, þegar skift-
ast á svörtu partar stafanna og
bjartari bilin milli þeirra og innan
þeirra, og má með þessu láta straum-
in gefa ákveðið hljóð fyiir hvern staf
eða hvert orð. Þannig verður það, að
hinir blindu geta hlustað stafina og
heyrt hvað f bókinni stendur.
Jeg hefi þessa frétt eftir merkum
dönskum augnlækni, K. Lundsgaard,
sem hefir séð áhaldið og hlustaði á
blinda stúlku lesa með hjálp þess