Dagur - 23.12.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurinn.
Ojalddagi fyrir 1. ágúst.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni I>. I>ór,
Norðurgötu 3. Talsímt 112,
(nnheimtuna annast ritstjórinn.
IV. ár,
Akureyri, 23. desember 1921.
E-L-D-F-Æ-R-A-V-E-R-Z-L-U-N.
Miklar birgðir af allskonar ofnum, elda-
vélum, þvoffapottum, ofnrörum, rörþnjám,
eldheldum leir o. fl. þessh. ávalt fyrirliggj-
andi og selt meS verksmiðjuverði.
Pantanir afgreiddar út um land.
Jón Stefánsson.
Talsími 94. l&r Akureyri.
Um samgöngumál.
Varnir.
I siðasta biaði var farið nokkrum
orðum um hættur þær, sem eru á
Ieið Eimskipafélagsins, að gróða-
stefnan verði ofan á og ráðandi,
að hlutirnir safnist smátt og smátt
í fárra manna hendur og að félagið
missi á þann hátt samúð þjóðarinn-
ar. Slíkt má síður koma fyrir Eim-
skipafélagið en mðrg önnur hluta-
félög, sem stofnuð eru með líkum
hætti. Hvorugt má án annars vera fé-
lagið og þjóðin. Félagið sjálft er sönn-
un þess, að þjóðin getur brotið af
sér samgönguánauð og gerir það,
þegar henni býður svo við að horfa,
annaðhvort öll í sameiningu, eða
einstakir landshlutar.
Tvent ber til að skorður verður
að reisa við þessu. Fjárbyggjustefn-
an hefir þegar rutt sér talsvert til
rúms innan félagsins og að þó
hægt væri að benda á að svo væri
ekki, er sú hætta á leið félags, sem
þannig er vaxið og verður ekki á
móti því mælt. En félagið er al-
þjóöarstofnun, eign og ástfóstur ríkra
og fátækra.
Hr. kennari Páll Jónsson í Ein-
arsnesi, hefir í „Tímanum" bent á
þessar hættur og ráð við þeim.
Hann kraföist þess að alþjóð yrðu
jafnan trygð yfirráðin í félaginu á
þann hátt, að sjá til þess að hluta-
bréfin kæmust í eigu ríkissjóðs frem-
ur en stóreignamanna, þegar eig-
endaskifti yrðu og að ríkið eignað-
ist meiri hluta alls hlutafjár og að
umráðin kæmust um leiö í hendur
Alþingis.
Þetta er vafalaust hárrétt stefna f
málinu og sú eina Ieið, sem fær er
til þéss að koma því í ákjósanlegt
horf. Áður er bent á, að samtök
með hinum smærri hluthöfum og
dreyfðari eru lítt hugsanleg og tæp-
Iega þess að vænta, að holl og föst
stefna yrði trygð, þó hægt væri að
smala saman allmiklu af þeim
dreifðu kröftum við úrslit mála á
fundum félagsins. Þessvegna verður
að tryggja yfirráð þjóðarinnar gegn-
um ríkissjóö og Alþingi.
Á stríðsárunum réðist Iandið í
skipakaup, eins og kunnugt er, til
þess að tryggja flutninga að og frá
landinu. Þetta var bjargráða ráöstöf-
un. Nú eru hlutföllin orðin öfug
við það sem þá var; flutningaþörfin
minni en skipakosturinn. Það kom
í Ijós að útgerðarstjórn var ekki
sem bezt' fyrirkomiö í höndum
landsstjórnarinnar. Það ráð var þvf
tekið, sem telja verður hið ákjósan-
Iegasta, að fela framkvæmdastjóra
Eimskipafélagsins stjórn á þessum
skipum. Sú ráðstöfun hefir hvar-
vetna mælst vel fyrir og Nielsen
framkvæmdastjóri mun vera einn af
þeim fáu mönnum, sem nýtur al-
þjóðartrausts.
En ekki er laust við að það ■ sé
andhælislegt, að skipafloti íslendingfa
sé þannig klofinn sundur, að hlut-
hafar úr öllum stéttum eigi sum
skipin, en þjóðin öll eða ríkið sum
og útgerðin sé rekin f tvennu lagi
undir einni og sömu stjórn. Á þann
hátt væri útgerðarstjórn Eimskipa-
félagsins í lófa lagið, að beita hlut-
drægni þannig, að láta skip ríkis-
sjóðs sitja við þann eldinn sem lak-
ar brennur.
Meðan erlend eimskipafélðg sjá
sér hag í því, að halda uppi sigl
ingum hér við land, jafnvel á þeim
viðskiftakrepputímum, sem nú eru,
er einsætt að enn er skipakostur
okkar ónógur á heilbrigðum tfmum
ekki sízt til strandferða. Þessvegna
virðist vera mesta þörf á, að efla
og stækka verzlunarflotann jafnharð-
ann og þörf krefur og færi gefst.
en um leið verður það áherzluvert
atriði, að koma siglingunum fyrir
í föstu, hagkvæmu kerfi undir einni
útgerðarstjórn. Á þann hátt verður
bezt og sanngjarnlegast séð fyrir
þörfum hinna ýmsu Iandshluta og
á þann hátt verður sneitt hjá ýms-
um misfellum í siglingunum, sem
yrðu bæði þjóðinni og útgerðunum
til skaða o s. frv.
Dagur vill því taka undir tillögu
Páls f Einarsnesi og leggja það til
að hlutafé Eimskipafélagsins sé auk
ið að mun og að ríkið kaupi alla
hina nýju hluti og borgi þá með
skipum sínum. Eimskipafélagið
mundi þá eignast skip ríkissjóðs en
ríkissjóður hlutafjárauka, sem þeim
svaraði í félaginu. Á hann hátt virö-
ist auðgert að tryggja yfirráð þjóð-
arinnar og koma í veg fyrir að fé-
lagið gangi úr eigu alþjóðar eða
hætti að vaka yfir hagsmunum henn-
ar. Meiri hluti Eimskipafélagsstjórn-
arinnar yrði kosinn af Alþingi og
þingið hefði með þeim hætti íhlut-
unarrétt um flutningagjöld, strand-
ferðir o. s. frv.
Það verða þvi tillögur Dags, að
skip rfkissjóðs renni inn í Eimskipa-
félag íslands, að ríkið eignist meiri
hluta alls hlutafjár í félaginu og að
með lögum verði trygt, að svo skuli
jafnan vera, Alþingi skipi meiri hluta
félagsstjórnar, að allar okkar sam-
göngur á sjó verði samræmdar í eitt
kerfi og að fyrir strandferðum verði
séð með samvinnu félagsins og rík-
isvaldsins.
]ól í óbygðum.
Stjörnuskygni á himni. Hæglát
norðurljós. Molflin er sveipuð hjúpi
hreinnar mjallar. í stjörnuskini jóla-
næturinnar tekur umhverfið á sig
mildan helgiblæ. Fjarst í austri syrt-
ir í skógi klæddar lágheiðir, þar
sem járnbrautin teygir sig í Iangri
bugðu út úr hæðunum, yfir slétt-
una, eins og lífæð jarðlíkamans. Eftir
þessu svarta bandi þeysti járnbraut-
arlestin hlaöin vinarkveðjum, jóla-
óskum, gjöfum og glaðningum fram
hjá einsetumanns-kofanum áóbygðri
sléttunni. Hún er horfin fyrir löngu,
komin á ákvörðunarstað og búin að
létta af sér farminum.
Eg er einsetumaður um þessi jól
og bý í óásjálegum kofa fast hjá
brautinni. Eg er brautarvörður. Um
þessi jól hefi eg fórnað samvistum
við alla vini og allri jólagleði, svo
þúsundum manna þurfi ekki að
bregðast jólavonirnar sínar.
Eg er einn í kyrð og hreinleik
heilagrar nætur. Qegnum frosthart
loftið berst mér að eyrum daufur
ómur frá klukknahringingu. Það er
hringt til aftansöngs í kaþólsku
kirkjunni í þorpinu hinum megin við
hæðirnar. Eg sé og heyri í anda
alvörugefið fólk aka til kirkju Sleða-
bjöllurnar hringja. Það marrar í
meiðum. Fólk f hátíðaskapi fyllir
kirkjuna og guðsþjónustan er hafin.
Eg þekki lítillega kaþólskar guðs-
þjónustur og mér virðist, að ka-
þólskir menn standi mótmælendum
framar í því að tilbiðja guð. Þeir
tilbiðja af hjarla meir en af huga.
Skilyröislaust og án gagnrýni lyfta
þeir hugum í hæðir. Þeir gefa sig
á vald heilögum stundum. Mótmæl-
endur sitja kaldir og rólegir undir
stólræðum presta sinna. Hjörtun hrær-
ast sjaldan. Hrifning stórra stunda
nær ekki að hreinsa þau og gleðja.
51. blaö.
En hugurinn fylgist með, oftast.
Fullur gagnrýni og alloft fullur þver-
úðar mælir hann og vegur hvert orð
af vörum drottins þjóns. Á þann
hátt er- ekki guði þjónað, heldur
mannlegum breyskleika.
Þessi kyrð og helgi lokkar hug-
ann til djúprar íhugunar. Eg finn
að einveran gerir mér jólin dýrðleg,
því hugurinn hvarflar langt aftur í
tímann og eg lifi f endurminning-
um jól æsku minnar. Eg minnist
jólanna á fátæklega æskuheimilinu.
Alt var þvegið og fágað eftir föng-
um. Við vorum, litlu drengirnir,
klæddir í beztu flíkurnar. Kertin
voru til taks og við áttum von á
laufabrauði og öðrum jólafagnaði.
Amma gamla kom inn og sagði:
uLátið þið nú vel, drengir. Það er
að verða heilagt.* Og við setjumst
hljóðir og hugsandi og bíðum eftir
því, að hin heilaga^stund komi yfir
okkur. Við hlustum á straumnið
tímans, sem Iíður fram hjá og jóla-
helgin kemur yfir okkur barnslega
auðmjúka.
Nú finn eg, að á slíkum stundum
hefir fátæktin gert mig ríkan, þar
sem jól fullorðinsáranna hafa með
ys sínum og umsvifum, rfkulegri
gleðkosti og meira á milli handa
smátt og smátt svift mig þeim rík>
dómi. Einveran um þessi jól undir
himinsins heiða stjörnuhvolfi er mér
svo dýrmæt, vegna þess að eg verð
aftur barn og nýt jólahelginnar eins
og barn ótruflaður af - umstangi
þeirra, sem gera jólin að ærslastund,
þar sem allsnægtir gera menn
heimtufreka.
Síðan á þessum jólum hefi eg oft
um það hugsað, að jólahald ókkar
er að taka á sig breyttan blæ. Nú
er næstum öll áherzla lögð á aö
þóknast munni og maga og að
gleðjast. Húslestrar eru að leggjast
niður. Jólahelgin er að hverfa. Eftir
er þetta sem jafnan hefir fylgt jól-
unum: mikill fagnaður í mat og
drykk og öþreytandi viðleitni að
gera sér hátíðina gleðiríka og ánægju-
lega. Ástríða mannanna aö gera sér
alt á jörðu undirgefið kemur fram
í jólahaldinu og við missum hæfi-
leikann til þess að geta gefið okkur
á vald sameiginlegri, heilagri stund.
»Látið þið nú vel, drengir. Það
er að verða heilagt." Þessi orð
ömmu minnar berast til mín f
einsetumannskofanum á sléttum Ame-
ríku gegnum áratugi. Gleði hjarta
míns er ómælileg því eg finn aftur
fögnuð barsins, sem fátæktin gerði
ríkt. Eg get aftur setið hljóður og
auðmjúkur og hlustaö á straumnið