Dagur - 19.01.1922, Page 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagi
fyrir 1. jú!í. Innheimtuna annasl
ritstjóri blaðsins.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni I>. í>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112,
Uppsögn, bundin við áramót
sé komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
V. ár.
Akureyrí, 19, janúar 1922.
E-L-D-F-Æ-R-Á-V-E-R-Z-L-U-N.
Miklar birgðir af allskonar ofnum, elda-
vélum, þvoffapoffum, ofnrörum, rörþnjám,
eldheldum leir o. fl. þessh. ávalt fyrirhggj-
andi og selt með verksmiðjuverði.
Panfanir afgreiddar ú f u m 1 a n d.
Jón Stefánsson.
Talsími 94. Akureyri.
Flóaáveitan.
I.
Dagur 30. des. síðasti., flutti smá-
grein um Flóaáveituna fyrirhuguðu,
þar sem hann gat þess, að í ráði
mundi vera að fela Jóni Þorlákssyni
verkfræðing forstöðu verksins og
jafnframt heitið á atvinnumáiaráð-
herrann, að iáta slíkt ekkt koma fyrir
að svo vöxnu máli og þess aö iok-
um látið getið, að saga máisins yrði
sögð hér í blaðinu síðar, ef þörf
gerðist.
Sama tölublaði barst, á síðustu
stundu fyrir útkomu þess, símskeyti,
sem tilkynti, að stjórnin væri búin
að ráða Jón Porláksson, til að standa
fyrir verkinu með 15. þús kr. árs-
Iaunum í tvö ár.
En nú með því að þessi stjórnar-
gerð orkar mjög tvímælis, vegna
ýmsra hluta, verður hér sögð í fáum
dráttum saga málsins.
pað fyrsta, sem framkvæmt var f
málinu, var, að Búnaðarféiag íslands
útvegaði danskan verkfræðing Tal-
bitzer að nafni, árið 190ó og 1910,
til þess að mæla og gera áætianir um
skurði, uppþurkun landsins og til
að gera uppdrátt yfir takmörk jarða
og svo framvegis. Síðar fóru fram
frekari mælingar, sem Jón ísleifsson
framkvæmdi undir stjórn Jóns Þor-
lákssonar og var þá að nokkru vikið
frá áætlunargerð Talbitzers og henni
breytt. Áriö 1916 er svo stofnað á-
veitufélag með lögum og híuttaka
lands ákveðin í fyrirtækinu, þannig,
að ríkissjóður skyldi leggja fram
>/4 hiuta fjár. Jafnframt var á-
kveðið aö landsstjórriin skyldi í sam-
ráði við stjórn Áveitufélagsins, ráða
mann til að hafa yfirumsjón með
verkinu.
Sfðan lá málið í dvala, þar til
innan lands ríkislánið var tekiö, en
þá var svo til ætlast að ein milljón
króna af þremur gengi til fram-
kvæmdar verksins. Settu bankarnir
það að skilyrði.
Á síðast liðnu sumri fór að koma
skriöur á málið. Stjórn Áveitufélags-
ins kom til Reykjavíkur og átti tal
við stjórn eða forseta Búnaðarfélags-
ins um málið. Var þá svo að skilja
að Áveitufélagsstjórninni væri það
mjög hugleikiö, að Búnaðarfélagið
tæki að sér, að hafa stjórn og fram-
kvæmd verksins með höndum, enda
alkunnugt að Búnaðarfélagið hefir í
þjónustu sinni eina sérfróöa mann
íandsins i þessari grein. Atvinnu-
málaráðherra var þess og mjög fýs-
andi. En áður en slfkir samningar
eða ákvarðanir kæmust í kring, var
haldinn annar fundur um málið í
Reykjavík, þar sem saman voru
komnir atvinnumálaráöherra, stjórn-
arnefnd Áveitufélagsins og 2 eða 3
verkfræöingar og þar á meðal Jón
Þorláksson. Hvað á þeim fundi gerð-
ist, er ekki kunnugt, en upp úr
honum urðu þau skringilegu veðra-
brigði, að stjórn Áveitufélagsins sló
upp á og reið heim, án þess að
bera ráð sín frekar saman við Bún-
aðarfélag fslands. Það næsta, sem
gerist I málinu, er, að Jón Þorláks-
son tekur sér ferð á hendur austur
í Flóa, til þess að ræða málið frekar
við stjórn félagsins og síðan þykir
það hafa verið einsætt, að stjórn Á-
veitufélagsins eða þeir, sem þar hafa
ráðið mestu, hafi horfið fjær og fjær
því ráði, að fela Búnaðarfélaginu
framkvæmd verksins. Þykir þetta
bera vott um, að Jón Þorláksson
hafi talið það mikiu skifta, hvar yfir-
umsjón með þessu mikla verki lenti
bæði af fjárhagslegum ástæðuin og
sennilega einnig af umhyggju fyrir
þessu stórræði, sem veriö er að
ráöast í.
Eins og áður er tekið fram, virt-
ist atvinnumálaráðherra vera þess
fýsandi að Búnaðarféiaginu yrði fal-
in framkvæmd verksins. Hið næsta,
sem hann gerir f málinu er, að hann
leiíar til Búnaðarfélagsins og biður
um, að það segi álit sitt um málið.
Áveitufræðingur félagsins, hr. Valtýr
Stefánsson og Búnaöarfélagsforset-
inn unnu að þessu eftir því sem
tími leyfði, en hann var mjög tak-
markaður og því borið við, að mjög
lægi á aö ráöa framkvæmdastjóra.
Lögðu þeir síðan fram álit sitt á
fundi, sem, að tilhlutun atvinnumála-
ráðherra, var enn haldinn um mál-
ið austur frá. — Um leiö og for
seti Búnaðarfélagsins lagði fram
þetta álit, lýsti hann yfir því í heyr-
anda hljóði, að Búnaðarfélagið byð-
ist til að taka að sér framkvæmd
verksins. Á fundinum var Jón Þor-
láksson staddur meðal annara. Til-
boði félagsins var ekki svarað á
fundinum, en upp úr honum gerist
svo þetta, sem marga furöar á, að
stjórnin gerir þennan áðurnefnda
samning við Jón Þorláksson.
II.
Oert er ráð fyrir að áveitan kosti
P/a miljón króna. Jarðirnar, sem
eiga að njóta góðs af henni, eru
150. Á hverja jörð kemur því milli
5 og 10 þús. kr. kostnaöur. Nú er
bústofn þessara jarða til jafnaðar
ekki nema 5 nautgripir 7 hestar og
50 fjár. Það er því sýnilegt, að
mörg strá þurfa aö vaxa í Flóanum
fram yfir það sem nú er, til þess
jarðirnar beri uppi þenna gífurlega
kostnað.
Það virðist því ástæöa, til að fara
gætilega í þessu máli og rasa ekki
fyrir ráð fram, því fyrirtækið hefir
enn ekki hlotið nema hálfan undir-
búning. Önnur hliðin aðeins rann-
sökuð, sú sem snýr að verkfrœðinni,
en hin, sem snýr að áveiiujrœdinni,
alls ekki. Það er órannsakað að
mestu hversu vatnið, sem nota á,
mundi verka á jarðveginn sem fyrir
er og hversu mikils grasauka megi
vænta o. s. frv. En þetta er óhjá-
kvæmilegt rannsóknarefni, ef fram-
kvæmd verksins á að vera á viti
bygð.
Ein aöal tillaga Búnaöatfélagsins
lýtur að þessu mikilsverða atriði.
Það Ieggur til, að byrjað verði
heima fyrir á jörðunum. Að þar
veröi grafið skurðakerfi þéttara og
dýpra en áður hefir verið gert ráð
fyrir og flóögarðakerfi verði bygt.
Sé öllu svo hagað, að það verði í
samræmi við hina fyrirhuguðu að-
aláveitu. En með þessu hyggur fél-
agiö að tvent vinnist. Vatn það, sem
til felst heima fyrir í Flóanum, kem-
ur að notum sem áveituvatn, en
reynsla er fyrir, að það gerir tölu-
vert gagn. Jarðirnar fara strax að
batna og verða færari um að bera
uppi aðalkostnaöinn. í öðru iagi
fæst frá Skeiðaáveitunni, sem nú er
undir framkvæmd, reynsla fyrir því,
hversu slíkar áveitur gefast, því að
þar stendur líkt á með vatn og
jarðveg.
Önnur tillaga féiagsins, sem stend-
ur í nánu sambandi við þetta, er
að áveitulögunum verði breytt þann-
ig, að lánsheimildin nái til flóð-
garðahleðslu, sem samkv. lögunum
er ætlast til að bændur sæju sjálfir
um.
Aðtar tillögur Búnaðarfélagsins
Iúta að framkvæmd verksins að öðru
leyti, svo sem:
Að framkvæmdastjórn áveitunnar
fái til umráöa og ábúðar eina eða
fleiri jarðir á áveitusvæðinu, til þess
að gera þar nauðsynlegar tilraunir
viðvíkjandi rekstri áveitunnar,
að séð verði fyrir því, áður en
3. blað.
verkið er hafið, að nægilegt fé sé
fyrir hendi, svo framkvæmd verks-
ins þurfi ekki að stranda í miðju
kafi,
aö komið verði í veg fyrir jarða-
brask í Flóanum, sem gæti hækkað
verð jarðanna óhæfilega og gert
þær iilsætilegar og að alt verkið
verði boðið út í stærri eöa minni
ákvæðisvinnu, þó þannig að bænd-
ur geti að fullu notað sinn vinnu-
kraft.
Virðast tillðgur þessar vera bygð-
ar á varúð og framsýni og óvíst að
Jón Þorláksson hitti á vænlegra ráð.
Og enn mælir það með þvi, að taka
þessum tiliögum, að enn er ekki
full rannsakaö hvar bezt muni vera
að aðalskurður áveitunnar liggi, því
á leiðinni er hraunspilda, sem þörf
væri aö sneiða hjá eftir föngum, því
sprengingar kosta afar fé.
III.
Af því sem að framan er sagt,
mun flestum virðast, að öll skyn-
semi, varúð og fjárhyggindi hefðu
mælt með því, að fela Búnaðarfélag-
inu verkið á þessu stigi málsins.
Liggja til þess þær ástæður, sem nú
skal greina:
1. Áveitufræðislega hliðin á verk-
inu er órannsökuð, en á vegum
Búnaðarfélagsins er eini sérfróði
maðurinn í þeirri grein.
2 Að svo vöxnu máli, virðist það
eiit skynsamlegt, að byrja á flóð-
garðahleðsíu og framræslu heima
fyrir. Forstaða þess verks er hverj-
um búfræðingi fær, hvað þá áveitu-
fræðingi Verkfræðisvit Jóns Þorláks-
sonar of dýr »luxus*, til þess að
beita því á þetta einfalda verk,
hversu sem honum persónulega
kann að vera það nauðsynlegt, að
fá þarna atvinnu.
3 Að Búnaðarfélagið er að sjálf-
sögðu vaxið því, að sjá um fram-
kvæmd áveituverksins að öllu leyti,
því þaö mun standa í samböndum,
sem gætu trygt því verkfræðiskunn-
áttu þá, sem til kynni að skorta og
sem ekki stæði í neinu að baki verk-
fræðiskunnáttu Jóns Þorlákssonar.
Því miöur virðist, að einhver ó-
heillarás viðburðanna hafi ráðið
þessum úrslitum, að hverju sem
verður. Eftir því sem atvik liggja
til, verður ekki komist hjá að álíta,
að jón Þorláksson hafi lagt mikið
kapp á, að ná tökum á þessu verki.
Sinnaskifti Áveitufélagsstjómarinnar
og ferð hans austur, benda freklega
í þá átt, að hann hafi komið ár
sinni fyrir borð hjá henni, svo sem
honum nægði. Allir vita að forsæt-