Dagur - 09.02.1922, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagi
fyrir 1. júlí. Innheimtuna annast
ritstjóri blaðsins.
AFOREIÐSLAN
er hjá J6ni !>, Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundin við áramót
sé komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
V. ár.
Akureyri, 9, febrúar 1922.
6. blað.
E-L-D-F-Æ-R- A-V-E-R-Z-L-U-N,
Miklar birgðir af allskonar ofnum, elda-
vélum, þvoffapoffum, ofnrörum, rörþnjám,
eldheldum leir o. fl. þessh. ávalt fyrirliggj-
andi og selt með verksmiðjuverði.
Panfanir afgreiddar úf um land.
Jón Stefánsson.
Talsími 94. j&r Akureyri.
Flokksmenn og
flokkleysingjar.
Síðan ríkisréttardeilu íslendinga
og Dana lauk, hefir verið ömur-
legt um að litast í stjórnmálaflokkum
íslendinga. Pó millilandanefndar
frumvarpið frá 1908 féili og gerði
mikinn þyt í landinu, átti pað mikinn
þátt í að draga hugi manna saman
í deilumálinu. í frumvarpinu 1918
falla lfnurnar sarrian. í þinginu varð
því nær engin mótstaða. Gamlir
harðvítugir, andstæðir fiokkar mætast
og afgreiða deiiuefnið með samkomu-
lagi. Grundvöllur flokkskifdngarinnar
er þat með úr sögunni. En eftir eru
nöfnin.
Ekkert sýnir betur reikandi ráð
þjóðarinnar í stjórnmálum en fast-
heldni manna við þessi gömlu flokka-
nöfn, sem eiga tilveru sína í dauðu
deiluefni fortíðarinnar. Gömlu flokk-
arnir hafa eftir mætti reynt að halda
þeim við lýði. Þá hópast menn ekki
lengur um stefnur í málum heldur
hver um annan. Menn standa á verði
hver um annan og tengibandið eru
gamlar minningar um margra ára
pólitískan samhernað. Og enn í
dag er talað um Sjálfstæðisflokk,
Langsum og jafnvel heimastjórnar-
menn.
Það mun ekki vera neitt ýkja al-
gengur viðburður, að stjórnmál
einnar þjóðar standi alt í einu á
,»dauðum punkti" í aðalatriðum. Þá
er Iagt upp í hendur hennar það
örðuga viðfangsefni, að skifta liði á
nýjan leik; finna hvar aðalleiðir
skiftast og koma til leiðar heilbrigð-
um pólitískum vinnubrögðum, þar
sem höfuðflokkar sækja fram eða
standa til varnar. Það verður verkefni
ungrar kynslóðar. Eldri mennirnir
flestir eru um of rótfastir í sínum
tíma og sínum viðfangsefnum.
En þetta mikla verk, að marka
nýar leiðir í pólitískri flokkaskift-
ingu er örðugt og seinlegt. Úr for-
tfðinni velta margir örðugir steinar
í götuna, en framtíðin er eins og
óvörðuð leið. í pólitísku lífi þjóðar-
innar hlýtur að verða einskonar
millibilsástand. Þar hlýtur að verða
reikndai ráð,
Fiokkaskifting þjóðarinnar á þingi
og utan þings hefir á síðustu árum
borið á sér glögg kennimörk þessa
ástands. Margar tilraunir til flokka-
myndunar hafa verið gerðar, en með
litlum árangri enn sem komið er.
Tilraun var gerð að taka upp flokka-
heiti eftir erlendri fyrirmynd: hægri
og vinstri, en við því hefir þjóðin
daufheyrst. Bændaflokkurinn var
fyrsta verulega byrjunarsporið og
upp úr þeim samtökum rfs Fram-
sóknarfiokkurinn, sem setur sér
ákveðna stefnuskrá. 10 manna sam-
tökin á þingi er og ein tilraunin,
sem fór með öllu í mola. Þessar
umleitanir eru eðlilegar og ekki
furöa þó þær verði ekki til fram-
búðar aiiar. Nýja liðið er að miklu
klofið út úr eldri flokkum. Bygging
arefntð er því ósamstætt og ósam
kynja. Traust byggtng verður ekki
gerð úr hnausum sem eru fyrir
öngu þornaöir í fornum vegg.
Af þessu hefir leitt að ýtnsir þing
menn hafa verið laustr í tlokki.
Þeir hafa stöðugt reikað á milli og
tæplega heftr verið hægt að treysta á
flokkssamheldni. Aldret heftr pó reikið
oröið jafn bert og ógæfusamlegt og
á síðasta þingi, þegar hvorki var
hægt aö koma fram formlegri trausts
eða vantrausts yfiriýsingu á stjóm-
ina.
Nú hefir ásökunum til beggja
handa ‘ verið haidið jafnt á lofti.
Menn hafa verið sakaðir um blint
flokksíylgi og aðrir um hringi og
steínuieysi. Etnstaklingarnir eru tæp-
lega ásökunarveröir nema þá fyrir
það eitt, að una við siíkt ófremdar-
ástand í stjórnmálum landsins.
Bráöa nauðsyn ber, tii þess að
hverfa svo fijótt, sem unt er, frá
samsteypustjórnarfyrirkomuiaginu.Á-
vextir þess eru nú komnir í Ijós:
Síefnuleysi hik og hálfverk í œðstu
stjórn landsins og ábyrgðarleysi þings-
ins á slíku stjórnarfari.
Á botni þessa óskapnaðar eru
andstæð öfl í þjóöareölinu að drag-
ast til tveggja skauta og koma fram
á yfirborðinu með meira og minna
óljósri meðvitund um eigintiiveru-
rétt í stjórnmálum. Annarsvegar er
Morgunblaðsliðið, sem á sér enn
ekkert virðuglegra nafn. Þar í rann
á sfðasta sumri Lögrétta meö jón
Magnússon í sínum móðurfaðmi.
Þessum fiokki er Ijóst hvað hann
vill. Þann flokk fylla kaupsýsiumenn,
fésýslumenn aliskonar, stórsaiar inn-
lendra og erlendra vara, þjónar er-
lendra stórgróöamanna hér á landi,
stór-útvegsmenn og margir embætt
ismenn. Stefnan er, að draga umráð
og afnot véltufjár þjóðarinnar í hend-
ur einstaklinga og þau ein afskifti
löggjafarvaldsins af viðskiftamálum
og fjármálum, sem ekki koma í
bága við þeíta. Hér er um nýmynd-
un að ræða, sem verður tií fram-
búðar. Aðeins vantar nafnið.
Við hitt skautið hefir vaxið upp
Framsóknarflokkurinn. Hann er ó
samstæður, vegna þess að nokkuð
ósamkynja menn og jafnvel fylgis-
menn Jóns Magnússonar, sumir,
standa þar að. Aðalstefnan er enn
tæplega Ijós fyrir mörgurn í þeim
flokki. Aðalstefnan hlýtur að verða
þvetöfug við áðurnefnda stefnu Mbl.
manna. Almenningsgagn sem grund
vallarregla í öllum afskiftum lög-
gjafarvalds og stjórnar af viðskifta-
málum og fjármálum. Slík myndun
á lika að verða til frambúðar og
nafnið hlýtur að veiða Samvmnu
ftokkur.
í þriðja lagi verða jafnaðarmenn,
sem halda smum einkennum og
sinni stefnu.
Þingmenn og alpýða manna þarf
að gera sér Ijóst, að liði verður að
skifta eftir þjóðmálastetnum en ekki
eftir einstökum pjóðmálum og því
síður mega persónutengsli og gaml
ar minningar ráöa flokkaskipun.
Kosningar standa fyrir dyrum í
Þingeyjarsýslu og bráðum gengur
þjóðin öll til kosninga. Dagur vill
alvarlega áminna kjósendur utn að
gera sér ljóst hvert stefnir og að
öðru jöfnu veija fremur þá menn,
sem eru fúsir að ganga framtiðinni
á hönd, sem ber í skauti sér óhjá-
kvæmiiega nauðsyn, að skifta liði
eftir áðurnefndum höfuðleiðum, en
sneiða hjá þeim, sem eru fastir á
báðum fótum í fortíðinni. Þó margt
kunni að vera golt um slfka menn,
verða þeir annað hvort flokksleys
ingjar eða hreinir aridstæðingar Sam-
vinnuflokks f þinginu. Við þurfum
að koma skipulagi á í stað gtund
roðans, sem nú ríkir á þingi. Við
þurfum fremur flokksmenn eri flokks-
leysingja.
F-u-n-d-a-r-g-e-r-ð.
Ár 1922 hinn 24. janúar var fund-
ur haldinn að Bieiöumýri til þess
að ræða ýms þingmál. Hafði alþm.
Sigurjón Friöjónsson boðað til
fundarins í samráði við nokkra
merin. Á fundinum voru mættir
rúmlega 150 kjósendur. Fundar-
stjóri var kosinn Sigurður Bjarklind
kaupfélagsstjóri, og nefndi hann til
skrifara Jóhannes Þórkelsson á Fjalli
og Þóri Steinþórsson í Álftagerði.
Á fundinum gerðist þetta:
i. Tekið til umræðu Ijárhagsástand
ríkisins, og urðu um það langar og
ftarlegar umræður. Kom fram í þeim
flestölium sú skoðun, að það væri
komið í svo óvænt efni, að mjög
bráðra og róttækra aðgerða væri þörf.
Að þeim loknum var borin upp þann-
ig löguð tillaga, og hún samþykt með
öllum atkvæðum:
Fundurinn skorar á alþingi að
afgreiða næstu fjárlög tekjuhallalaus
án skattaaukningar og lántöku, en
gæta þó fullrar varúðar í áætlun tekj-
uliðanna. — Til fullnægingar þeim
kröfum telur hann óhjákvæmilegt:
a. að fella niður allar verklegar fram-
kvæmdir, sem ekki miða beinlinis að
mjög skjótri aukningu framleiðslunnar.
b. að afnema alla dýrtíðaruppbót.
c að feila niður alla bitlinga og tild-
ur^embætti.
d. að rannsaka hvort ekki mætti spara
fé við rekstur opinberra starfa og stofn-
ana á fieiri vegu en þegar er bent á.
2 Fundurmn ákorar á alþingi-, að
láta einskis ófreistað til þess að fult
jafnvægi komist á innflutning og út-
flutning vara, þegar á þessu ári, og
rétta á þann hátt viðskiftahag lands-
ins gagnvart útlöndum. — Til þess
að ná þvf marki bendir fundurinn á:
a. Undantekningarlaust innflutningsbann
á öllum þeim vörum, sem ónauðsynlegar
má telia, og takmörkun innflutnings á
öðrum vörum, svo sem frekast er unt.
b. Skipulagsbundna afurðasölu fyrir alt
landið, og strangt eftirlit ríkisvaldsins á
meðferð andvirðis útfluttra vara.
Samþykt í einu hijóði.
3. Fundurinn lýsir vonbrigðum og
óánægju á því að þrátt fyrir stórfeid-
ar lántökur skuli ekkert greiðast úr
viðskiftateppu bankanna, og skorar
jafnframt á þingið að gæta fullrar
varúðar í samningum ríkisins við ís-
landsbanka, sérstaklega um hlutakaup,
ef þeim er ekki þegar lokið.
Samþykt í einu hljóði.
4- Fundurinn lýsir megnri óánægju
yfir meðferð sfðasta þings á fasteigna-
skattinum, þar sem ekki verður séð
að hann svari til nafns, eftir þær
breytingar, sem Alþingi gerði á hinu
upphaflega frumvarpi. Á hinn bóginn
álitur fundurinn ekki vert að eyða
tfma næsta Alþingis í þref um skatta-
mál á nýan leik.
Samþykt í einu hljóði.
Fundargerðin lesin upp og sam-
þykt.
Fundi slitið.
Sig. S- Bjarklind.
Jóhannes Pórkelsson.
Pórir Síeinþórsson.