Dagur - 25.08.1922, Blaðsíða 2

110
DAOUR
34. tbl.
Fregnmiði „Dags“.
22 ágúst 1922.
Talning Iandkjörsatkvæða fór fram í gær og var lokið kl, 11 lh e. m.
Úrslit:
A-Iistinn 2035
B-listinn 3196
C-listinn 2675
D-listinn 3259
E-listinn 633
ógild 151
Eftirfarandi listar koma að einum manni hver.
D-listinn (Jón Magnússon)
B-listinn (Jónas Jónsson)
C-listinn (Ingibj. H. Bjarnason)
Ótalið á listunum en líklegt að pessir efstu menn séu kjörnir.
Akureyrarkaupstaður
60 ára.
Akureyringar sóttu um það til kon-
ungs 8. okt. 1855, að bærinn væri
skilinn frá Hrafnagiishrepp og fengi
bæjarmálefna stjórn út af fyrir sig,
en stjórnin svaraði þessari málaleitan
28. apríl 1856 á þá leið, »að hún
gæti ekki sagt neitt víat um það, fyr
en hún fengi ítarlegt frumvarp um
málið.« Amtmaðurinn ( Norður- og
Austuramtinu setti 7 manna nefnd á
Akureyri nokkru síðar til þess að
semja slíkt frumvarp (til reglugerðar
um stjórn bæjarmálefna á Akureyr).
Lagði nefnd þessi til grundvallar
reglugerð um bæjarmátefni og stjórn
f Reykjavfk. — Frumvarp Akureyringa
var svo sent Alþingi 1859. Voru nöfn
42 bæjarmanna undir bænarskránni.
Var Sveinn Skúlason ritstjóri »Norðra«
á Akureyri flutningsmaður málsins;
sat hann þá á þingi sem fulltrúi
Norður-Þingeyinga. Nefnd var sett í
málið, og áttu þessir þingmenn sæti
í henni: Stefán Jónsson á Steinstöðum
(þm. Eyf.), formaður, Sveinn Skúlason
ritstjóri (þm. N-Þing.), Halldór Kr.
Friðriksson (þm Rvlk), framsögum.,
Vilbjálmur Finsen land og bæjarfógeti
(kgkj. þm.) og Gfsli Brynjólfsson frá
Khöfn. (þm. Skagf ), skrifari.
Engin veruleg mótmæli komu fram,
helzt andaði kalt frá þm. Gbr.- og
Kjósarsýslu, Guðmundi Brandssyni.
Hann segir við 3. umræðu málsins,
áð »það lfti nú út fyrir, að Akureyr-
arbúum ætli að takast að kreista upp
kaupstað* bjá sér með frumvarpi
þessu . . .« — Þingið afgreiddi frum-
varp nefndarinnar til konungs, og
1861 var það eitt af konunglegu
frumvörpunum, er lögð voru fyrir
þingið.
Var nú enn kosin nefnd í málið,
þeir Stefán, Sveinn og Halldór og
auk þeirra Jón Sigurðsson á Gautlönd-
um (þm. S.-Þing.) og Jón Pétursson
yfirdómari (kgkj. þm ). Var frv. sam-
þykt af þinginu, en 29. ágúst 1862
gaf konungur út lagaboð um kaup-
staðarréttindi Akureyrar (Anordning
angaaende Handelsstedet Akureyris
Oprettelse til Kjöbstad og Sammes
ökonomiske Bestyrelse), sbr. Lovsaml.
for Isl. 18. bindi, bls. 385—412.
* Lcturbreytingin mín. B. T.
Akureyrarkaup3taður er því sextfu
ára 29. þ. m.
»3. dag febrúarmánaðar 1863 setti
sýslumaður Stefán Thorarensen, sett-
ur amtmaður, rétt á skrifstofu sinni
hvar hann samkvæmt áður uppfestri
auglýsingu hér í bænum birti bæjar-
búum
REGLUGERÐ
um að gera verzlunarstaðinn Akur-
eyri að kaupstað og um stjórn bæj-
armála þar, sem er dags. 29. ág.
1862; voru þá flestir heimilisráðend-
ur mættir.«
(Norðanfari.)
Bæjarfulltrúar voru 5 fyrst framan-
af, og kusu þeir gjaldkera kaupstað-
arins ásamt bæjarfógeta.
Kírkjan hér er á svipuðum aldri og
kaupstaðurinn, var reist 28. maí 1862
eða miðvikudaginn næstan fyrir upp-
stigningardag.
Annars er það eigi ætlan mfn að
segja sögu kaupstaðarins, en úr því
að eg pára þessar línur á annað borð,
ætla eg að bæta dálitlu við um stofn-
un prentsmiðju hér á Akureyri.
Það eru um þessar mundir 70 ár
liðin frá þvf prentsmiðja var fyrst sett
hér á laggirnar. Stjórnin veitti félagi
í Norður- og Austuramtinu leyfi til
að stofna prentsmiðju á Akureyri
14. apríl 1852, sbr. Lovs. for Isl. 15.
bindi, bls. 226—227. — Prentun
byrjaði samt ekki fyr en eftir nýár
1853. Norðri hóf þá göngu sína.
En íyrsta bókin, sem prentuð var
hér, var Bœnir og sálmar, úlg. og
kostað af Grfmi L' xdal bókbindara.
— Það virðist hafa verið töluverð-
ur áhugi hér norðanlands á stofnun
prentsmiðju; má nokkuð marka það
af fjársöfnun til prentsmiðjunnar.
Akureyri 19. ágúst 1922.
Brynleifur Tobiasson.
Mannshvarf enn. A mánudagsnótt-
ina hvarf enn einn maður hér f bæn-
um, Sigtryggur Sigurjónsson, bróðir
Sveins Sigurjónssonar kaupm. Hann
hafði verið heilsuveill undanfarið af
hjartabilun. Gekk hann út um nóttina
og kvaðst mundi ganga stuttan spöl
sér til hressingar, en hefir ekki sést
sfðan, þrátt fyrir mikla leit. Sigtryggur
var fyrrum póstur til Grenivíkur, gæíur
maður og góður drengur og hinn mesti
iðjumaður jafnan.
Símskeyti.
Reykjavik, 23. ágúst.
Austurríki er svo aðþrengt að
hrun þess er fyrirsjáanlegt. Það
vill sameinast Tjekkoslovakíu.
Hindenburg hefir verið heiðr-
aður mjög í Suður-Þýzkalandi.
Italía vill koma á tollbanda-
lagi milli Italíu, Austurríkis og
Þýzkalands.
Iðnaðarfélög og jafnaðarmenn
í Berlín héldu mikla samkomu,
til að glæða samvinnu Breta og
Þjóðverja.
Kolaverkfalli, sem staðið hefir
í Bandaríkjunum er lokið.
Noregsbanki hefir lækkað út-
lánsvexti ofan í 5°/o.
Hundrað pýzk mörk fást nú
fyrir 48 aura danska.
Northcliffe lávarður, blaðakon-
ungurinn breski, er látinn.
Fréttaritari Dags.
Félagslíf.
Samkvæmislff og samstarf í fram-
kvæmd er eitt með öðru, sém hefur
fólk yfir dýr merkurinnar og villimenn,
sem eta hverjir aðra.
Hver sá maður, sem ekki tekur
þátt í samstarfi meðbræðranna, grefur
pund sitt í jörðu og hvert það fólk,
sem ekki starfar f sameiningu er á
lægsta stigi menningar og hverfur úf
sögunni, sem dögg fyrir vindi. Þjóð f
einu landi, hvort hún er stór eða smá
getur ekki talist þjóð án félagsskapar.
En félagsskapurinn er á misjöfnu stigi
bæði að fyrirkomulagi og vfðtæki.
Eitt af því, er tilfinnanlegast hefir
staðið — og stendur enn f dag —
fyrir vexti og viðgangi okkar þjóðar,
er það, hversu félagsviljinn — einlægur
og traustur — á eifitt uppdráttar.
Tökum nokkur dæmi.
Fyrsta búnaðaríélag hér til sveita
er myndað 1843 f (Svínavatnshreppi).
Þessi félög hafa f hendi sér að geta
bætt búnaðinn að miklum mun, bæði
er viðkemur jarðyrkju og búpenings-
rækt og meira að segja: komast að
niðurstöðum— fleiri eða færri, — sem
hafa mætti til undirstöðu fræðigrein
þeirri sem á að heita: íslenzk búvfs-
indi.
En 3VO er högum háttað fyrir þess-
um félögum enn i dag, að þau mega
teljast aðeins nafnið tómt og jafnvel
verra en það, þar sem svo er háttað
að íélögin eru við lýði aðeins til að
hirða þá aura, sem miðlað er úr rfkis-
sjóði á dagsverk, unnin til jarðabóta
f félögunum.
Hér er ekki verið að finna að þvf,
þótt styrkur þessi sé veittur, heldur
hinu, að félagsmenn skuli ekki sjá
lengra nefi sfnu og ná útsýni yflr
gagnsemi þá sem öflug starfsemi
búnaðarfélaga mundi færa fyr eða
síðar, bæði er cfnahag áhrærir og
þekkingu.
Einn bóndi í sveit hefir lag á að
fóðra fénað betur en allir aðrir bændur
f sömu sveit. Þeð getur liðið manns-
aldur, án þess að nágrannar hans læri
þetta af honum og maðurinn getur
farið í gröfina með þessa þekkingu
sfna, án þess að aðrir en hann notfæri
sér hana En hefði félagsandinn ríkt
f sveitinni, þá hefði þekking þessi
komið öðrum að liði. Hér þurfti skoð-
un á íénaði bænda að vetrinum og
verðlaun fyrir hagkvæma fóðrun. Hefðu
búnaðarfélögin — meðal annars —
talið þetta atriði sem sjálfsagt með
annari starfsemi félaganna og gengið
þar vel fram, væri nú betur fóðrað
og þó um leið roikið fóður sparað,
móti því sem nú er og ásetningur
betri.
Fyrir nokkrum árum voru stofnuð
nautgriparækíarfél. (eftirlitsfél.). Þeirra
verkefni er að komast að niðurstöðu
um það, á hvern hátt skuli velja gripi
til lífs; hver afbrigði nautfjárins séu
aðalkynin og hver afbrigðin séu blend-
ingar hinna og á þann hátt ákveða
og rækta aðalkynin, sem geyma kyn-
festuna og á hvern hátt skuli fóðra
svo að réttast sé.
Þessum félögum fer hægt að fjölga
og virðast flest starfa með hangandi
hendi, en komast að fáum eða engum
niðurstöðuatriðum, þau njóta Iftilsháttar
styrks frá Búnaðarfél. íslands. Munu
sum þeirra hanga saman vegna styrks
þessa og skoða hann sem aðalatriði
félagsskaparins. Kemur þar enn í ljós
skamsýnin, þar sem að hitt, er nefnt
var, eru aðalatriðin og með starfsémi
við þau má ná miklum arðs auka
þessa fénaðar og styrkurinn yrði
enkis virði móti þvf.
Smérbúin sem þutu upp um alda-
mótin, hafa og fengið að kenna á
hinni sömu skamsýni manna. Á ófriðar-
árunum, þegar viðskiftahömlurnar voru,
og eitthvað meira íékst fyrir snaérbögla f
Reykjavík, heldur en ákvæðisverðið
var á útfluttu sméri og bændur gátu
laumað þvf til Reykvíkinga fyrir hærra
verð en leyfilegt var að selja f verzl-
anir eða hönd hendi, hættu búin að
starfa hvert af öðru, rifu niður hús
sín og áhöld og seldu við uppboð,
engu verði og standa nú jafnilla að
vígi og áður en byrjað var, að efnum
til, en ver að áliti. Nú er smérið eða
mjólkurvörur hinar einu af íslenzkum
landbúnaðarafutðum, sem hægt er að
keppa með á heimsmarkaðinn, sem
fyrsta flokks vöru, eins og nú er í
pottinn búið.
Fleira mætti hér tilgreina þessu
lfkt, en fleiri dæmi verða ekki til-
greind að þessu sinni.
En þetta er sjáanlegt: Félagsmenn
hinna ýmsu félaga skilja ekki insta
kjarna samstarfsins í heild —í flestum
tilfellum — og gera sér aðeins óljósa
grein fyrir aðalatriðum hvers félags
eða starfsemi þess og hitt er einnig
ljóst, að ef óáran kemur yfir félögin
vilja menn leggja þau niður og fyllast
ótrú á þeim. En hvílfk skamsýni!
Kemur ekki óáran f búskap okkar
bændanna og er það ekki gamla sag-
an að erfiðleikar mæti og að misjafnt
gangi. Félagsstarfsemin og samtökin
eru jafn sjálfsögð fyrir því þótt ár og
ár sýni tap.