Dagur - 06.09.1923, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Ojalddagl
fyrlr 1. júlí. Innhelmtuna annast
Árnl Jóhannsson í Kaupfél. Eyf.
VI. ár.
Akureyrf, 6. septeml
AFOREIÐSLAN
er hjá J6nl 1». Þ6r,
Norðurgötu 3. Talslmi 112,
Uppsögn, hundln við áramót
sé komln til afgrelðslumanns
fyrir 1. des.
38. blað.
Forsikrings — Aktieselskabetj
-U-R-Á-N-I-A-
Brunatryggir: Hús, kirkjur,
sveitabæi, húsgögn, vörur, skip á
iandi og báta, o. 11.
Sjóvátryggir: Skip og báta,
vörur hvort sem eru smásendingar,
eða heiiir skipsfarmar.
Aðalumboðsmaður á íslandi:
Jórj Stefánsson.
Akttreyri. - Sími 23 og 94.
„btéttahatrið."
I.
Andstæðingar samvinnublaðanna
hafa sifeldiega núið peim því um
nasir, að pau væru að ala á siétta
hatri í landinu. Er par átt við verzl-
unardeilur pær, sem staðiö hafa
undanfarið. Þeir hafa lýst pví með
mjög sterkum oröum hvilík óbless-
un fyrir land og lýð fylgdi því, að
ata á stéttahatri þessu.
Andróöurinn gegn fjármátastetnu
kaupsýslustéttarinnar nú á síðustu
árum, ádeiiur f garð þeirrar stéttar
iyrir gersamlega óhugsaöan og sér-
gæðislegan mótþróa gegn ölium
viöreisnar og varúðarráðum um fjár-
hag landsins kalla þeir árás á og
róg um áðurnefnda stétt; — árás á
atvinnu þeirra manna og mannrétt-
indi og mannorö.
Þessi stétt, sem ver nokkrum
hluta af verzlunarágóða sínum, til
þess aö gefa út stærstan blaöakost
allra flokka í landinu, hefir með
elju og einbeitni þeirra manna, er
eiga hagnað sinn f húfi, látiö blöð
þessi sýna þjóðinni fram á, að viö-
reisnarvon hennar og íramtíðarheili
sé undir því komin, að þessi »fram-
sýna" og HVÍðsýna" stétt fái að
starfa óhindruö. Frjáis samkepni
tryggi þjóðinni ávalt sanngjörn við-
skifii, frjáls vetzlun geri þjóðina
njótandi yhrburöa þessara manna í
því að tryggja henni hagkvæm verzl-
unarkjör o. s. irv. Til áhetzlu hafa
svo verið gefnar út bækur, til þess
að róma ágæti kaupmannastéttar-
innar, en ófrægja, niðra og tortryggja
keppinauta þeirra, samvinnuverzlanir
bænda.
Siikar bókaútgáfur og taumlausar
árásir á samvinnuverzlanirnar í iand-
inu sýnist vera alleinstök framkvæmd
nkærieiksíögmálsins", sem þessir
menn telja, að samvinnublöðin séu
ait af að brjóta. Ef árásir á verzl-
únarstefnu og fjármálapólitík þá, er
kaupsýslustétt landsins hefir rekið
undaniarin kreppuár, er árás á stétt r
í landinu, sem gæti skaöað þjóðfé- {
Iagið, eru árásarrit þau, er í blðð-f
um hafa birzt og í flugritum gegn
samvinnuverzlun Iandsins eigi síöur
árás á slétt og hana stórum fjöl-
mennari, þar sem á í hlut stór hluti
af alþýðu manua til sjávar og sveita.
/
II.
Kaupsýslumennina má óefað telja
sérstaka atvinnustétt. Þeir stunda á-
kveðna atvinnu og reka hana eftir
vissum höfuðreglum. Oagnsemi
þessarar stéttar getur vitanlega verið
mikil fyrir hverja þjóð, séu kaup-
sýslumermirnir mentaðir og síðferð-
islega þroskaðir. Hér er ekki rúm
né heldur ástæða, til þess aö gagn-
rýna kaupmannastéttina íslenzku.
Vitanlega eru þar margir góðir
menn. En fjölmennið í stéttinni og
ásókn ómentaöra og óvalinna manna,
að hljóta þá atvinnuaöstöðu, bendír
á óheilbrigöi í þessum atvinnuvegi.
Viðskifti við almenning er í augum
þessarar stéttar einskonar almenn-
ingur eöa ótakmörkuð veiðimið.
Þessi mikla iöngun til þess að hafa
atvinnu sína af því, að selja vörur,
hefir gert þessa stétt alt of fjöl-
menna. Hin harövítuga samkepni,
sem fjöimennið skapar, ieitar sér
útrásar I aukinni fjölbreytni um vöru-
tegundir. Á þann hátt hefir kaup-
sýslustétt lsndsins smám saman auk-
iö óhóf og eftiröpun íslendinga í
kaupum og hagnýtingu erlends
varnings meira en pessari afskektu
og fátæku pjóð hæhr.
Vitanlega er engin ástæða til þess
að ásaka íslenzka kaupsýslustétt sér-
staklega í pessu efni, pví þannig
mun pessu vera variö um allan
heim. En petta kemur til álita, þeg-
ar meta skal gagnsemi stéttarinnar.
Eðli atvinnuvegarins er slikt, að
honum fylgja jafnan miklir ann-
markar. Annmarkarnir liggja i því,
aö mannleg ásælni og eigingirni
iær rýmra svigrúm í kaupmensk-
unni en víðast hvar annarsstaðar.
En einkum kemur petta til áiita,
þegar meta skal þær staðhæfingar
kaupsýslustéttarinnar, að viðreisn
þjóðarinnar sé undir því komin, að
hún fái að starfa óáreitt. Ófarnaður
þjóðarinnar á sfðustu árum gerir
þær staðhæfingar tortryggilegar.
Eins og kunnugt er hefir kaupsýslu-
stétt landsins brotið á bak aftur all-
ar hömlur gegn eyðslusemi þjóðar-
innar, til þess að vernda rétt sinn að
starfa óáreitt. Afleiðingin er botn-
iausar skuldir. Bjargráð þjóðarinnar
er því ekki undir því komið, að
kaupsýslustéttin fái að starfa óáreitt,
heldur að þjóðin leggi sjálf hömlur
á óhóf sitt og eyðslusemi, hvað sem
kaupsýslustéttinni líður; — því þó
að í henni sé mætir menn, er fjár-
hagslegt og stjórnarfarslegt sjálfstæði
þjóðarinnar meira virði en þeir;
enda bjargast og yfir örðugleika
þessara ára þeir menn í þessari stétt,
sem hæfastir eru og gagnsamastir
þjóðinni.
(Meira.)
Magnús Guðmundsson
og innflntningshöftin.
Snemma á árinu 1920 gaf rlkis-
stjórnin út bráðabirgðalög og setti
reglugerð um takmarkanir á aðflutn-
ingi á óþöríum varningi. Jafnframt
skipaði stjórnin nefnd manna — við-
skiftanefndina — til þess að sjá um
framkvæmd þessara fyrirsktpana.
Þó rá 'stöíun þessi mæitist misjafn-
lega íyrir og framkvæmd hennar t eynd-
iat ötðug og í sumra augum vafasöm,
má þó benda á, að innflutningur vara
árið 1922 var mjög miklu meiri en
árið 1921, eða milli 10 og 20 miilj.
kg. meiri. £n árið 1921 munu áhrif
innflutningshaftanna haia komið eink-
um í ljós. Um það verður þvl tæp-
lega deilt, að árangur innflutningshaft-
anna varð allmikill og meiri en vænta
mátti, hvilíkum andróðri sem þau
mættu frá kaupsýslustéttinni.
En hvað sem þvf Ifður, má telja
þessa stjórnarráðstöfun með þeim
merkilegri á sfðari árum og þáverandi
stjórn til sóma. Hún var ótvíræður
vottur þess, að stjórnin skyldi hvert
stefndi fyrir þjóðinni, ef hún héldi
áfram að safna skuldum erlendís og
að fyrir frekari skuldaaukmngu varð
ekki girt nema með valdi.
Siðan voru þessar gerðir stjórnar-
innar lagðar í dóm þingsins 1921.
Stjórnin lýsti því yfir í þingbyrjun, að
hún gerði þelta að stefnumáli sfnu.
Að hún vildi á þennan hátt gera til-
raun að bjarga þjóðinni. Undir þetta
málefni runnu nokkrar stoðir. M. Kr.
gerði þessi mál að aðalmálum á þing-
málaiundi á Akureyri og stóð fast
með Btjórninni í þeim ásamt Fram-
sóknarflokknum.
En mótþróinn, sem I nærfelt ár
hafði barist gegn þessari ráðstöfun,
var búinn að grafa svo um sig og
átti þau ftök í þinginu, að þessi stefna
stjórnarinnar var ofurliði borin og
henni drepið á dreif.
Þá kom það mjög átakanlega f ljós,
að stjórnin var ekki vaxin þeim vanda,
er á henni hvfldi. Hún lét sér lynda,
að bjargráðasiefnan vœri drepin í hðnd-
um hennar, een iðk þó jafnframt við
af þlnginu ‘hinum gapalegusiu fjárlög-
um.
Framkoma Jóns Magnússonar á
þessu þingi var ófrægileg. Valdalöng-
unin virtist skina út úr hverju orði
hans og viðviki. Hann þorði naumast
að láta skoðun sfna í ljósi óhifcað f
neinu máli, heldur sló þessu og hinu
fram »til álita<, en ekki, að hann vildi
»gera slfkt að kappsmálic. Alþt. frá
umræddu ári eru vottur um mjög
vesælmannlega framkomu stjórnarfor-
manns. Með þessari lægni tókst hon-
um að hanga við völdin, þvf að hon-
um skaut upp, þar sem meiri hluti
var f hverju máli, eftir að hann hafði
þreifað fyrir sér.
Magnús Guðmundsson sótti mjög
fast fram á þinginu f innflutningshafta-
málinu. Honum mun hafa komið til
hugar að setja málið á odd og standa
með þvf eða falla. Ea hverjar sem
orsakirnar hafa verið, beygði hann sig
íyrir blindri singirninni og mótþróan-
um og iét draga þetta mikilsverðasta
mál úr höndum sér.
Einmitt þarna var örlagastund M.
G. sem stjórnmálamanns. Ef hann
heíði þá fallið með sfnu sannfæringar-
roáli, væri hann nú stærri persóna f
stjórnmálum landsins. Nú sést, að
þjóðin gerði glappaskot, þegar hún
ieysti innflutningshöftin og nú sést að
M. G. var ekki fær um að taka vexti
þeim, er úrslitastundir færa þeim mönn-
um, er til afreka eru bornir. M. G.
viidi bjarga sinni upphefð f stjórnar-
sessinum en er nú lftiiiækkaður f
augum þcirra, er báru traust til hans
f bjsrgráðamálunum og meðal þeirra
var þetta biað.
í kosningamáigagni sfnu, er M. G.
að róma innflutningshöftin, en þorir
ekki vegna núverandi sifja við kaup-
mennina, að halda þeim fram að nýju.
Afsökunin er sú, að þjóðin hafl ekki
viljað þau og verði þá að grfpa til
annara ráða, en þau ráð eru: Að al-
menningur forðist sjálfur kaup á varn-
ingi þeim, er bann getur án verið.
Þessi er stefna M. G. í bjargráðamál-
um landsina. Hann veit, að sú stefna
er kaupmönnunum ekki mjög hættuleg.
En hver getur um það sagt nú, að
þjóðin vilji ekki innflutningstakmarkanir
f einhverri myndf