Dagur - 22.10.1923, Blaðsíða 2

176
DAQUR
48. tbl.
þess bæjarfélags, sem hann Iengst
hefir starfað fyrir og landsins alls.
Hann hefir ekki hampað rnikið inn-
antómum sjálfstæðis lögskýringum.
Hann hefir jafnan gripið á kjarna
málsins. Og það er áreiðanlegt, að
ef M. Kr. hefði ráðið nógu miklu
um skifti landsins út á við síðan
1916, þá hefðu landsmenn ekki
skuldað jafnmikið og þeir gera nú.
Á síðasta þingi ýtti M. Kr. fram
kvennasólamálinu norðlenzka með
því að knýja stjórnina, til að hefja
samninga við Akureyrarbæ um málið.
Hann barðist allra manna djarf-
legast gegn norska bankanum og
fyrir hinni óhjákvæmilegu athugun
á íslandsbanka. Hann átti mikinn
þátt i að laga svo tekjuskattslögin,
að þau yrðu ekki algerlega óbæri-
Ieg fyrir mikinn hluta af ibúum
kaupstaðanna. Hann hafði fyrir
nokkrum árum komið í gegn frv.
um vélfræðiskóla, til aðtryggja vél-
bátunum sérfróða menn. í áframhaldi
af þvf kom hann nú gegnum þingið
frv. um atvinnu við vélgæslu á ís-
lenzkum mótorskipum. Hafa nógu
mörg slysin orðið á vélbátunum,
fyrir vankunnáttu sumra vélamanna,
þó að nú séu gerðar ráðstafanir, til
að fyrirbyggja slysin.
Spádómur Guðiaugs Guðmunds-
sonar hefir ræzt. M. Kr. hefir meir
en látið rætast þær glæsiiegu vonir,
sem þessi reyndi maður gerði sér
um hann eftir fyrsta þingsumarið.
Hann hefir með miklu starfi heima
fyrir trygt fæðingarbæ sfnum marg-
háttuð þroskaskilyröi. Hann hefir á
þingi tekið þáttflausn hinna mestu
viðreisnarmála. Hann hefir notið
mikils trausts og viröingar á Alþingi,
löngum gengt erfiðustu störfum f
vandamiklum nefndum og þaö engu
sfður, þó að hann hafi setiö þar að
starfi með andstæðingum sínum.
Hann hefir um siðustu ár gengt
því starfi, sem virðuiegast þykir á
Alþingi, að vera forseti sameinaös
þings. t
Menn munu spyrja, hvað það sé
f fari M. Kr. sem hefir gert hann
að svo óvenjulega farsælum borgara
bæjarféiagsins og landsins. Allir, sem
þekkja M. Kr., munu vita, að yfir-
burðir hans eru langsamiega að
mestu leyti að þakka viljastyrk hans
og drengskap. Hann hefir leuað að
hinni heppilegustu lausn málanna,
eins og þau horfðu við frá sjónar-
miði almennra hagsmuna, en aidrei
með neinni umhugsun um, hvað
honum kæmi vel sjálfum. Og þegar
M. Kr. hefir tekið ákvörðun, þá
stefnir hann hiklaust að markinu,
þó að leiðin þangað sé svo löng
og torsótt, að flestum hrjósi hugur
við erfiðinu.
Meðan M. Kr. rak verzlun og
útgerð á Akureyri hafði hann fjölda
manns i vinnu. t»ar voru engin
verkföll eða verkbönn. Peir sem
höfðu unnið hjá M. Kr. vildu ekki
skifta um húsbændur. Eins mun
fara flestum þeim er unnið hafa
með M. Kr. í landsmálum Þeim
þykir traust og örugg leiðsaga hans.
Þeir vita, að þar sem hann er með,
er Iagst með fullum þunga á árina.
Slfkir menn eru torsóttir á vopna-
þingi kosninganna. Þvi meiri sem
þroski kjósenda er, því betur kunna
þeir að meta þá fáu menn, sem
bera gæfu til að ryðja stærstu stein-
unum úr þjóðbraut almennings.
J. J.
Aldarháttur.
(Framhald)*
Sandi’ og leðju sumir ata
saklaust blað og þykjast af,
framsókn alla’ af hjarta hata,
halda að þeir séu í bata;
enga stígi rétta rata,
róta f sorpi, ef þeir næðu í draf.
Smekkvisin er hrjáð og hrakin
hvar sem brekka nokkur sézt;
mælgi út af öllu vakin,
eintóm mælgi blá og nakin
sifelt heima hjá sér klakin,
hún er það, sem dugar einna bezt.
Þótti og tildur vakka á verði,
vefja táli hismi allt,
og þau taka upp tonna erði;
tvíeggjuðu gómasverði
bregða þau í Gáfnagerði,
gera drafið hundraðþúsundfalt.
Gáleysisins Glámujökull
glepur manni daufa sýn.
Fariseans Hannes’s hökull
herðarifinn, óttuvökull,
allra vagna-skrölta-skökull
skaðar kirkju. Hvar er hempan þfn?
Byggt á sandi sauðhús snarast,
sóminn hrynur on’ f grunn;
þjóðarment og frægðir farast;
framhald smánar enginn varast.
Vantar salt, er kálfur karast.
Kvæði manna, bæði mjó og þunn.
Þeirra, sem að engan eiga
ftaksreka fram við sund,
ölheitunnar ekki mega
eignast málskrúð dýrra veiga.
Hinir, sem að tugum teiga,
taka laun i þessum keitu-mund.
G.(ottlieb) F.(redmans)
• Upphaf þessa .háttar" birtist i .íslend-
ingi" 41. tbl. þ. á.
Hðf.
Vofforðið. Þess skal getið að við
nöfn þeirra kjósenda, sem bafa undir-
ritað vottorðið, frá Sameinuðu verzl-
ununum, hér f blaðinu, var einnig
ritað heimiiisfang hvers og eins en var
felt úr, vegna þrengsla. Er þessa hér
getið, til þess að gildi vottorðsins
skerðist ekki, það sem það nær.
Heybrunar. Úrkomurnar eru að
vinna skaða á beyjum manna. Sagt er
að brunnið hafi hey nýlega f Krókum
á Fiateyjardalsheiði og fyrir nokkrum
dögum brunnu 40 hestar af töðu á
Glerá f Glæsibæjarhr.
Framboðsfundurinn
Stórkostlegar hrakfarir
Kaupmannaliðsins!
Frambjóðandinn, Björn Líndal, hleypir upp fundin-
um með ofstopa og lögleysu og stekkur af fundi.
Eins og auglýst hafði verið hófst
framboðsfundur þingmacns Akureyrar,
Magnúsar Kristjánssonar, og mótfram-
bjóðanda hans, Björns Lfndal, kl. 7
á íöstudagskvöldið. Húsið troðfyltist.
M. Kr. setti fundinn með stuttri ræðu,
þar sem hann lýsti tilefui fundarins,
sem væri það fyrst að kynnast skoð-
unum frambjóðendanna. Sínar skoð-
anir á landsmálum væru kunnar og
nægði að mestu vfsa til landsmála-
ræðu sinnar, er birtist f 45 tbl. Dags
þ. á. Hitt aðalverkefnið yrði það, að
meta ráð þau, er frambjóðendurnir
og aðrir fnndarmenn bæru fram, til
þess að bjarga landinu úr núverandi
tlárhagsvandrceðum.
Að lokinui ræðunni stakk M. Kr.
upp á bæjarstjóra Jóni Sveinssyni fyrir
fundarstjóra, sem báðir keppinautar
höfðu komið sér saman um og var
það samþykt með lófataki.
M. Kr. hóf þá aftur mSls og flutti
framboðsræðu sfna. Gerði hann fyrst
grein fyrir skoðun sinni á hinni verð-
andi flokkask’pun < landtnu. Kvað hann
hana f aðalatriðum stjórnast af sömu
meginBtefnum og f Danmörku, þ. e.
hægrimenn eða sem hér væru ncfndir
íhaldsmenn, vinstrimenn eða aem hér
nefndust iramsóknarmenn og ennfrem-
ur jafnaðamenn. Tveir stjórnmála
flokkar væru þegar myndaðir f land-
inu. Framsókn og jafnaðarmannaflokk-
urinn. Sá þriðji: fhaldsflokkurinn, væri
væntanlega f fæðingu.
Þá mintist frambjóðandinn á fjár-
hagsástandið. Taldi hann skuldir þjóð-
arinnar um síðustu áramót hafa verið:
Bankanna. . 15V2 milljón
einstaklinga . 15 milljónir
rfkissjóðs. . 16V2 miiljón
Samt. 47 milljónir
króna. Auk þess stæði rfkissjóður f
ábyrgðum á erlendum skuldum fyrir
Rvfkurbæ, togara og íslandsbanka
fyrir alt að 15 milljónir kr. Skuldir
og skuldbindingar rfkissjóðs við út-
lönd væru því alt að 65 milljónum
króna eða yfir 600 kr. á hvert nef f
landinu.
Þá fór ræðumaður nokkrum orðum
um bankamálin. Benti á, að stjórn
íslandsbanka hefði ekki verið vftaverð
fram á strfðsárin En þá hefði lána-
austur bankans til verzlunarreksturs
með inniendar og erlendar vörur keyrt
úr hófi. (Hinn mikll vöxtur heildsala-
stéttarinnar í Rvfk og Fiskhririgurinn
með um 8 milljóuir af fé íslandsbanka
i veltunni eru ljós dæmi um rekstnr
bankans á þeim árum.) Tapið kom
með verðfallinu. Það fyrirkomulagsat-
riði bánkans, að gjatda stjórnendum
hans ágóðahlut, hefði reynst hættu-
legt fyrir útlánapólitík hans. Á þeim
árum, sem bankinn var að tapa fé
sfnu, var gróðinn á pappfrnum mestur.
Þá varð ágóðahluturian svo hár, að
launin stigu upp i 80 þús. kr. og þar
yfir. Sjá allir hversu óhæfiiegt það er.
Bankinn hefir frá landinu um 30—40
milljónir króna. Á verðfalls og tapár-
um, tatdi ræðum., að full ástæða væri
til að athuga hversu trygt té landsins
væri bjá bankanum. Eins þyrfti að
gæta varúðar að láta ekki bönkunum
haldast uppi með að taka óhæfilega
háa vexti. Tap sitt yrðu þeir að vinna
upp á mörgum árum og lægri vöxt'-
um. Báðir bankarnir væru átöluverðir
fyrir slælega framgöngu til varnar þvf
að fsl. króna félii f verði.
Næst mintist frambjóðandinn á inn-
jlwningshöjtin. Benti á að reynsla
undantarmna ára hetði látið kenning-
arnar um lækningamátt hinnar ótak-
mörkuðu, frjálsu samkepni reynast tál.
Gjaldþrot þjóðarinnar væri fyrir dyr-
um, ef ekki væri tekið í taumana og
þjódin minkaði iivflutning sinn um
að minsta kosti 5 mdtjómr króna á
ári þar til viðre'lting fengist. Benti á
mismunandi leiðir til tramkvæmda. Þá
mintist hann á sölu ajurða landsins.
Kvað mikið af andvirðmu renna f vasa
útlendinga. Benti og á mismunandi
leiðir, til þess að kippa þessu í lag.
Þá miutist frambjóðandinn á vetzl-
anatjöldann í landinu. Benti á að þær
myndu nú vera á 2. þús. og að um
20 þús. manns eða alt að því hefðu
lifsframfærslu sfna af því, að annast
verzlunina fyrir landsmenn eða um 5.
hver maður f landinu. Stéttiu væri
of fjölmenn. Kvaðst vilja vernda heil-
brigði og þrif innlendrar kaupsýslu-
stéttar, en þessi ofvöxtur myndi leiða
til ómenningar, fátæktar og máttleysi
stéttarinnar. Það þyrfti að reisa skorð-
ur við þvf, að hver sem vildi, jafnt
þekkingarlausir menn sem hinir, gætu
hrúgast inn í þessa stétt.
Loks gat frambjóðandinn þess, að
næsta þing þyrfti að taka til álita á
hvern hátt yrði unt að taka fyrir
kverkar vfnsmyglunni f landinu og
sömuieiðis þyrfti það, að setja hörð
sektarákvæði gegn þvf, að sjást ölv-
aður á almannafæri.
Næstur tók til máls hinn frambjóð-
andinn Björn Lfndal. Hann fór fyrst
mjög mörgum og hjartnæmum orðum
um vináttu afna og M. Kr. fyr á árum
og um það hver ágœtisdrengur og liðs-
maður M. I(r. hefði verið að sinni
rcynslu. Síðan gerði hann grein fyrir