Dagur - 28.02.1924, Blaðsíða 3

8. tbl.
DAQUR
31

á fjölmennum fundum, þar sém hver
maður kemur ófráður og óundirbúinn
að taka ákvörðun um mikilsverð mál
er fram koma á fundum eða jafnvel
algér nýmæli. Dagur vill mselast til,
að héraðsbúar vildu taka þettá mál
til athugunar.
»KefmarkaöurInn« heitir ftarieg
og vel skrifuð grein, sem nýléga birt-
ist f Tímanum eftir ^Jón Árnason fram-
kvæmdarstjóra útflutningsdeildar Sam-
bandsins. Er þar sýnt fram á, hversu
norski tollurinn á ketinu er alveg
óbærilegur orðinn, þar sem hann er
nú sem stendur 60 aurar á hvert kg.
eða um og yfir 70 kr. á hverja ket-
tunnu. Þessi hái tollur hækkar svo
verð á ketinu, að það verður ekki
samkepnisfært. Fáist ekki leiðrétting
á þvf bráðlega, má búast við að norski
ketmarkaðurinn verði sama sem lok-
aður íslendingum. Er þá einsætt að
láta koma gegn slfkum búsifjum af
hendi Norðmanna tollstríð eftir mætti
og versto aðbúð til handa síldveiði-
mönnum þaðan. Skal hér tekið fram,
að þessar tillögur eru ekki teknar upp
úr grein Jóns Árnasonar. En Jón
bendir á þau líkindi, að okkur verði
með þessu lagi bolað út af norska
markaðinum og þvf sé það biátt áfram
lffsnauðsyn fslenzkum landbúnaði, að
fundin séu ráð, til þess annað tveggja
að fá tollinn stórlega lækkaðan eða
afnuminn, ellegar að fá annan markað
fyrir ketið og þá með útflutningi lif-
andi fjár og útflutningi á kœldu og
frystu keti. Hann bendir á, að út-
flutningur lifandi fjár sé mjög miklum
annmörkum bundinn og rauni því ekki
geta nema að sára litlu leyti leyst
vandræði þessi. Lfklegustu leiðina
telur hann útflutning til Englands á
kældu og frystu keti. Bendir hann á,
að framkvæmdastjóri Emil Nielsen rit-
aði f sumar sem leið góða grein um
nauðsyn íslendinga, áð eignast kæli-
skip til flutnings á nýmeti til Eng-
lands, bæði fiski og keti. Hefir fram-
kvæmdastj. Nielsen fengið uppdrátt
að slíku skipi, sem er álitið mjög
hentugt til slfkra flutninga en má þó
nota til hverskonar flutninga. Er talið
að slíkt skip gæti tekið f einum farmi
um 40 000 dilkakroppa og að lfkur
séu til, að það gæti farið tvær ferðir
til Englands meðan á slátrun stæði.
Myndi sá útflulningur nema 2h af
venjulegum ketútflutningi landsins.
AUur kostnaður við kæli- og frystiút-
búnað skipsins er áætlaður 100 þús.
kr. danskar og yrði þá slfkt skip þeim
mun dýrara verjulegum flutningaskip-
um vegna þessa sérstaka ætlunarverks
og verður að telja það lftilvæga upp-
hæð f samanburði við þá nytsemd, er
af henni gæti hlotist: bjargráð til
handa atvinnuvegum landsins. — AI-
þingi er nú komið saman. A sínum
tíma tók það með mikilli alvöru á
Spánartollsmálinu, sem von var. Nú
liggur fyrir þvf að bjarga fslenzkum
landbúnaði úr svipaðri klfpu, og hlýt-
ur dómur bænda um þetta nýskipaða
þing að stjórnasf af þvf, hversu það
lftur á nauðsyn þeirra og leysir hana.
Taugaveikin. ísi. 8. tbl. skýrir
frá taugaveikinni og kemur svo fyrir
sig orði, að eigi þyki ólfklegt að tauga-
veikin hafi borist f sméri fraroan úr
Eyjafirði, »en þar hefir veikin verið,
t. d. á Eyrar!andi«, segir blaðið.
Kunnugt er að veikin hefir hvergi
verið »fram« í Eyjafirði nema á Eyr-
arlandi. Sfðar er talað um, að lækn-
arnir telji hættulaust að neyta mat-
væla á hotel Goðafoss »þvf veikin
smitar ekki, ef hreinlæti og aðgæzla
er viðhöfð á útlátnum matvælum.* Af
þessum samsetningi getur ekki orðið
dregin önnur ályktun, en að á Eyrar-
landi skorti á »hreinlæti« og »aðgæzlu«
við útlát og meðferð matvæla.
Þess má geta, að f forföllum r/tstjór-
ans var fenginn »lærður« maður, til
þess að sjá um þetta eintak blaðsins,
maður, sem getur tæplega stungið svo
niður penna, að það verði ekki ein-
hverjum til skaða, en honum til mink-
unar. Hann hefir nú sem áður sýnt
»lærdóm« sinn með þvf að sletta la-
tfnu kring um sig. Færi óaeitanlega
bezt á þvf, að hann skrifaði jafnan á
latfnu. Þess má geta, að ekkert smér
hefir verið sent út af Eyrarlandsheim-
ili á þessum vetri.
Símskeyti.
Rvík 21. febr.
Hafnarverkfallinu í Bretlandi lokið.
Frakkaþing hefir hækkað skatta
utn 20 prósent. Ráðstafanir gerðar
til hindrunar gengisbralli f Frakk-
landi.
Uppgripaafli f Sandgerði. Bátar
hafa orðið að afhausa til að koma
aflanum á land.
Rvík 26. febr.
Frakkaþing samþykti með 100
atkv. meirihluta öll skatthækkunar-
frumv. stjórnarinnar.
Á yfirstandandi fjárhagsári Breta
hefir tekjuafgangur orðið 50 miiljónir
sterlingspunda, sem varið verður til
afborgana á rikisskuidum. Hafnar-
verkfallið brezka héit áfram sumstað-
ar eftir sættina, en er nú Iokið.
Rvík 27. febr.
Bretar hafa lækkað inn-
flutningstoll á þýzkum vör-
um úr 26% niður i 5% og
auk þess veitt Þjóðverjum
gjaldfrest á tollinum, þar til
f járhagsmál þeirra eru kom-
in í fast horf.
Oiíuhneykslismálið i Bandaríkj-
unum magnast altaf. Allir helztu
stjórnmálamenn stjórnarflokksins eru
taldir bendlaðir við það.
Fréttastofan.
Steinolíumálið
°g Ragnar Ólafsson.
1. í 5. tbl. »Da?rs« þ. á. er miög
gerð að viðfangsefni þátttaka Ragnars
Ólafssonar f umræðum um steinolfu-
sölu á þingmál&fundinum á dögunum,
ásamt ýmsu öðru, er lýtur að afskiftum
haas af verzlun með steinoliu. Þótt
eg sé alls ekki samþykkur áliti R. Ó.
á stcinoliu-einkasölusamningi þeim, er
Mágnús KristjSnsson gerði í fyrra og
þótt eg telji það bæði hyggilegt og
sjálfsagt áð rfkið bafi einkasölu á
steinoKu, eins og nú horfir, [Kt eg
svo á, að »Dagur« sé ekki fyllilega
sanngjarn i garð R. Ó. f þessum efn-
um. Og vegna þess að Ragnar var á
förum til útlanda, er »Dagur« birti
greinina sem hér ræðir um (Rágnar
Bretakonsúll) og hann hefir þvf ekki
haft tíma til að svara henni, ætla eg
að fara nokkrum orðum utn efni
hennar frá mínu sjónarmiði án þess
þó, að mér sé kunnugt um, hvernig
R. Ó hefir litið á greinina, eða hvort
hann hefir tatið sig þurfa að svara
henni.
2. Skömmu eftir að R. Ó. kom frá
Reykjavík í vetur, sýndi hánn mér
afskrift af steinolfusamningi þeim ér
svo mjög hefir verið rætt um, hér í
bænum, f haust og vetur og sagði, að
Kl. Jónsson atvinnumálaráðherra hefði
látið sér hann f té. Kvaðst hann hafa
krafist þess af ráðherranum »sem fs-
lenzkur kaupmaður« að fá þessa af-
skrift, þar eð samningutinn snerti svo
mjög bæði verzlunarstétt landsins og
alla þjóðina f heild. Þetta var auðsótt
við ráðherrann. Og f sambandi við
þetta, vil eg geta þess, að eg hefi
aldrei, fyr né sfðar, orðið þess var,
að Magnús Kristjánsson (sem auk þesa
að vera Landsverzlunarforstjóri, þegar
hann gerði samninginn, var forseti
sameinaðs Alþingis og þvf f raun
rétíri æðsti maður í stjórn landsins)—
hafi ætlast til þess, að samningurinn
ætti að vera leyndarmál, enda var
hann lagður fram á sfðasta Alþingi.
Að R. Ó. hafi fengið samninginn, sem
brezkur vfsi-konsúll og svo notað hann
frá sfnu sjónarmiði, sem fslenzkur
borgari f »deilumálum dagsins* tel eg
með öllu ástæðulaust að gefa f skyn
og þykir leitt að »Dagur« hefir gert
það. Ragnar ér enginn undirhyggju-
maður og slfkt atferli mundi hann
vissulega ekki telja sér sæma.
3. Um skyldur R. Ó. gagnvart brezk-
um þegnum, þeim er að steinoifusamn-
ingnum standa, get eg ekki verið
samdóma »Degi« og tel ennfremur
vera óralangt frá því, að samningur-
inn nálgist nokkuð það að vera milli-
rfkjasamningur. En þótt svo væri,
að R. Ó. hefði einhvers að gæta
gagnvart brezkum þegnum, f umræðum
sfnum um steinolfu einkasöluna tel eg
honum vegsauka f, en ekki vansæmd,
að hann fer sfnu fram f málinu. Eg
hefi þá sannfæring, að álit hans á
einkasölu rfksins á steinolfu, sé ekki
bygt á þeim rökum er geti vegið móti
ástæðum þeim er fylgisménn einka-
sölunnar telja fyrir gildi hennar og
réttmæti, en eg sé ekki betur en fram-
koma hans f málinu sé öll drengileg
og hann eigi eins mikinn rétt á að
halda fram sinni skoðun eins og
við andstæðingar báns okkar, ekki sfzt
vegna þess, að hann er af eigin raun
kunnugri steinolfumarkaðinum erlendis,
en nokkur annar maður hér nyrðra og
hefir sennilega átt meira við steinolfu-
verzlun en nokkur snnar íslendingur,
eins og nú skal drepið á.
4. Það er kunnugt, að »D. D. P. A.«
hafði fullkomið einveldi hér á landi f
steinolíuverzluninni, frá þvf > rétt úr
aldsmótunum sfðustu og þangað til
igii. \msir kaupmenn og samvinnu-
forkólfar reyndu að veikja veldi þess
og gerðu ýmsar tilraunir f þá átt, en
þær mishepnuðust allar, þangað til
loks að Ragnari Ólafssyni tókst að ná
viðskiftasambandi við »S. A, P. A.«
er um þær mundir reyndi að andæfa
einveldi »D. D. P. A.« á Norðurlönd-
um. Mér er kunnugt um, að það var
hvorki auðvelt mál né auðsótt fyrir
R. Ó. og töldn ýmsir mikilhæfir fjár-
sýslumenn það þrekvirki, að honum
tókst að koma þvf f kring. Og þvf
fer mjög fjarri, að hann væri »leppur«
félagsins. Hann varð blátt áfrám að
kaupa alla þá steinolfu er hann fékk
frá félaginu, taka við hverri tunnu
f Kaupmannahöfn, annast flutninginn
á sinn kostnað og ábyrgð og bera
alla áhættu og rýrnun, félaginu að
skaðlausu. Gekk svo nokkur ár, að
Ragnar hélt uppi samkepni gegn »D.
D. P. A «, þrýsti verði þess á stein-
olfu niður, þegar er hann hóf stein-
olíuverzlun sfna, og hélt verðinu f
hæfilegum skorðum miðað við alment
verð á steinolíu þá f nágrannalöndun-
um. Er enginn efi á, að hann vann
þjóð sinni þar hið mesta gagn, enda
Var það metið að verðleikum af mörg-
um sannfsleszkum fjármálamönnum á
þeim árum og studdu ýmsir hann
drengilega, en engir eindregnar en
þeir Hallgr. Kristinsson og Pétur á
Gautlöndum, er þá stýrðu Kaupfélög-
um Eyfirðinga og Þingeyinga, og var
það, svo sem vænta mátti, af þeim
báðum. — Sfðla á ófriðartfmabilinu
náði »D. D. P. A « litlum meirihluta
af hlutafé »S A. P. A.« og lét þá
kné fylgja kviði, svó að Ragnar varð
að hætta viðskiftum við »S. A. P. A.«
Leitaði hann þá þegar annara sam-
banda, til þess að halda áfram að
etja kappi við »D. D. P. A.« en það
mun öllum skiljanlegt, að ekki var
auðhlaupið til þess á sfðustu strfðs-
árunum og varð óhjákvæmilega að
bíða betri tfma. En ekki lagði hann
árar f bát og hygg eg hann hafi verið
í þann veginn að fullgera samninga,
f þvf augnamiði að taka aftur upp
skjöldinn gegn »D. D. P. A.«, er
einkasalan hófst. Er það skoðun mfn
að Ragnar hafi unnið merkilegt þjóð-
nytjaverk með þessu sem hér er sagt
frá og hygg eg að »Degi« hafi ekki
verið nógu kunnugt um þessa starf-
semi hans á fyrri árum, er greinin
»Ragnar BretakonsúlU var skrifuð.
Akureyri 26. febr. 1924
Jðn Stefánsson.