Dagur - 19.06.1924, Blaðsíða 1

DAGUR
Kemur úf á hverjum flmtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagi
fyrlr 1. júlí. Innhelnituna annast
Árnl Jóhannsson í Kaupfél. Eyf
VII. ár. J
Akureyrl, 19. júní 1924.
AFOREIÐSLAN
er hjá Jónl í>. I>ór.
Norðurgðtu 3. Talsiml 112
Uppsögn, hundln vlð áramót
sé komln til afgrelðslumanns
tyrlr 1. dei.
24. blaö
NÝTT!
efni sem notað er sam-
an við sement í gljáhúð
á steinbyggingar,
útvegar
lón Stefánsson.
Strandgötu 35. Sími 23.
íhaldið og
sparnaðurinn.
Enn munu nokkrir minnast þess,
að Jón Þorláksson, nú fjármálaráð-
herra, ferðaöist á sfðastliðnu hausti
milli nokkurra helztu bæja Iandsins,
til þess að flytjafyrirlestra umstjórnmál
rétt fyrir kosningarnar. Lagði hann þá
einkum út af »sparnaðarbanda!aginua
svokallaða, en það voru samtök
nokkurra þingmanna um, að gera
yfirlýsingu um það, að þeir vildu
spara fé ríkissjóös. Hann breiddi
sem mest úr þessu »sparnaðarbanda-
lagi" að unt var; þandi það blátt
áfram út og fylti hlustir kjósend-
anna með smjaðrandi lofmælgi um
þetta svokailaða »sparnaðarbanda-
lag".
Þingmannaefni íhaldsflokksins á
síðastliðnu hausti voru öll samtaka
um, að hefja sparnaðarsóninn. Viö-
reisn á fjárhag landsins átti að verða
í þvi fólgin, að færa saman embætti
stórkostlega, skera niður bitlinga
miskunarlaust. Björn Líndal bauð
sig, til dæmis að taka, fram upp á
þá skoðun, að það þyrfti að spara 2
milljónir árlega af gjöldum rikis-
sjóðs og íhaldsliðið kaus Björn, þó
hann hefði ekki þá, né hafi siðan
fengið, neina hugmynd um, hvernig
ætti að fara að því, að spara þessar
2 milljónir.
Væri nú fróðlegt að Iíta yfir sparn-
aðarafrek þessa sæla bandalags og
þeirra þingmanna, sem urðu fyrir
þeirri náð, að Jón Þoriáksson breiddi
yfir þá blessun sparnaðarsamtakanna
á siðastliðnu hausti. Nú skyldu
menn ætla, að þessir sparnaðarvík-
ingar hefðu hvarvetna átt frumkvæði
i þessum viðreisnarmálum og barist
blóðugum hnefum fyrir framgangi
þéirra. En þessu hefir samt á nokkr-
um ekki lítilvægum atriðum viljað
víkja við á annan hátt, eins og nú
skal sýnt:
1. Stjórnarskrármálið. Áður hefir ver-
ið sýnt rækilega fratn á svik og óheil-
indi »sparnaðar«mannanna i því
máli og hefir íhaldsmálgagnið hér
nyrðra ekki treyst sér til að mæla
flokknum bót i því máli. Var sýnt
hvtírnig flokkurinn Iét sína eigin
menn drepa máliö fyrir sinum eigin
ráðherra. Framskóknarflokkurinn
studdi Jón Magnússon að því að
spara þinghaldskostnaðinn annað-
hvort ár, en »sparnaðarbandalagið«
varð sterkara og drap málið.
2. Hcestlréttur. Jón Þorláksson var
þó sparnaðarhugsjóninni trúr, er
hann bar fram frumv. um fækkun
dómara i Hæstarétti. Allur Fram-
sóknarflokkurinn í báðum deildum
studdi Jón, en »sparnaðarbandalagið“
vildi heldur bregðast. Lá nærri að
því tækist að eyða málinu fyrir for-
ingja sinum og lá grunur á, að i
þvi máli væri fyrirhugaður sami
svikaleikurinn eins og í stjórnar-
skrármálinu.
3. f-járlögin frá síðasta þingi eru
gætilegri en fjárlög nokkuð margra
síöustu ára. Kl. Jónsson tók ákveðna
sparnaðarstefnu, þegar hann lagði
fram fjárlagafrumvarpiö og hefir
einkum verið Iögð áherzla á að
verjast tekjuhalla, en hinsvegar ekki
gert ráð fyrir að hlífa skattþegnum
Iandsins við þungum útgjöldum. f
Efri deild er íhaldsfl. i greinilegum
meirihluta og hefði þvf »sparnaöar-
bandalagið0 átt að geta sniöið út-
gjöldin til f hendi sér eftir sfnu
rótgróna sparnaðarinnræti. En hvað
skeður? Sparnaðarsnið fjárlaganna
minkaði mikið í Efri deild.
4. Sendiherrann. Blessað »Sparnað-
arbandalagið" hefir haft tækifæri, til
þess að sýna rögg af sér f því, að
fella niöur þetta dýra embætti og
spara tugi þúsunda. Neðrí deild
samþykti Iög í þá átt með atbeina
Framsóknarflokksins og sumra í-
haldsmanna. Björn Lfndal, sem
sumir kjósendur Akureyrar töldu á
sfðastliðnu hausti að mundi verða
tveggja milljóna króna virði fyrir
ríkissjóð, barðist á móti þessum
sparnaði og flutti sina jómfrúræðu
í þvi máli. í Efri deild settist íhalds-
flokkurinn gersamlega á málið. Var
talið að þeir göfugu menn hefðu
bæði bliknaö og blánað, er þeir
sáu framan f konungsritara og að
þeir hefðu þá gleymt sinni sparn-
aðarhugsjón. íhaldsliðið ber nú á-
byrgð á þessari og margri annari
óspilunarsemi i fjárhag landsins.
5. Embœttafœkkanir. íhaldsliðið eða
»sparnaðarbandalagið« hefir yfirleitt
verið á móti embættafækkunum. Það
barðist á móti sendiherraafnámi,
dómarafækkun, samfærslu Háskólans,
niðurfellingu prófessorsembættis í
hagnýtri sálarfræði, docentsins í
klassiskum fræðum, afnámi aðstoð-
arlæknisembættis á ísafiröi (B. L.
flutti þá einu breytingartillögu við
frjárlögin að hækka laun þess góða
manns), afnámi aðstoðarmanna vega-
málastjóra og vitamálastjóra og af-
námi skógræktarstjóraembættisins.
Enn baröist það á móti og kyrkti
í greip sinni sitt eigið höfuðsparn-
aðarmál, fækkun þinga.
Hvernig mætti það annars verða,
að kúluvembdir embættismenn i
Reykjavik gerist forsprakkar í sparn-
aðarmálum. Þeim mun Iáta margt
betur en sparnaöur. Reynslan sýnir
iika hið sanna innræti mannanna.
En þess mun langt að bfða að
nokkur flokkur stjórnmálamanna i
landinu verði svo slysinn, að velja
sér svo háðulegt heiti eins og »sparn-
aöarbandalagið" sæla.
Fótafæðíngf.
Ekki verður með sauni. Bagt að
slðasta þingi hðfi farist sérstaklega
höndulega f sparnaðarmálunum. í stað
þess að íhaldsflokkurinn féllist á inn-
flutningsbannsfrumvarp það, er menn
úr Framsóknarflokknum báru fram,
réði hann því að verðtollurinn var f
lög leiddur. Verðtollurinn átti að vinna
tvent: ganga af innflutningsbanninu
dauðu og afla rfkissjóði tekna. Hið
fyrra tókst, og var þá kipt sterkustu
stoðinni undan almennum sparnaði f
landinu. Um hið sfðara atriðið er það
að segja, að nú hefir landstjórnin
gefið út reglugerð, þar sem bannaður
er innflutuingur þeirra vara, sem
verðtollurinn hafði verið á lagður.
Það cr því ekki annað sýnilegt, en
að tilgangur verðtollslaganna sé að
mestu leyti að engu orðinn með fæð-'
ingu fyrnefndrar reglugerðar, svo
framarlega sem hún f reyndinni á að
verða nokkuð annað og meira en
tómt psppfrsgagn. Það hefði . verið
vit f þvf, eða að minsta kosti fult
samræmi, að banna fyrst innflutning
á vörum og leggja sfðan verðtoll á
óbannsettar vörur, en nú hefir verið
farið öfugt að: verðtollur settur á vörur,
sem sfðan er bannað að flytja inn f
landið. Þessi vinnubrögð eru svipuð
þvf að neyta sxarinnar & þann hátt
að halda um blaðið og höggva með
skaftinu, Snarfarl.
Pingsaga.
22. Sparnaður við ríkisrekstur-
inn. Jónas Jónsson og Guðm. Ólafs-
son fluttu svohljóðandi þingsályktun:
»Efri deild Alþingis ályktar að fela
rfkisstjórninni að taka til rækilegrar
yfirvegunar, hversu spara megi út-
gjöld rfkissjóðs við starfsrækslu f
binum ýmsu greinum rfkisrekstrarins,
svo sem f umboðs- og dómsmálum,
heilbrigðismálum, kirkju- og kenslu-
málum og samgöngumálum. Telur
déildin æskilegt að stjórnin neyti til
þessa aðstoðar nefndar eða nefnda
og væntir hún, að það geti orðið án
nokkurs verulegs kostnaðar fyrir rfkis-
sjóð«. Samþykt.
23- Endurheimta skjala og hand-
rita. Tryggvi Þórhallsson og Bene-
dikt Sveinsson fluttu svolátandi till.
til þingsályktunar: »Neðri deild Al-
þingis ályktar að skora á rfkisstjórn-
ina, að gera ráðstafanir til þess, að
skilað verði landinu aftur öllum þeim
skjölum og hándritum, sem fyrrum
hafa verið léð Árna Magnússyni, eða
af öðrum svipuðum ástæðum hafa lent
f söfnum f Kaupmannahöfn, en eru
úr skjalasöfnum biskupa, kirkna, klaustra
eða annara embætta eða stofnana hér
á lsndi, en hefir ekki verið skilað til
þessa*. Samþykt.
Næst skulu talin nokkur mál, sém
vfsað var til stjórnarinnar:
24. Vinnutími á skrifstofum rlk-
isins Þóiarinn Jónsson flutti frv. til
laga um ofangreint efni: »i. gr. í
öllum skrifstofum rfkisins skal vera
minst 8 stunda vinnutfmi á dag. z.
gr. Rfkisstjórnin skal annast um, að
ekki séu fleiri menn á skrifstofum
rfkisins, en þörf gerist samkvæmt
þessari ákvörðun «. Vtsað til stjórnar-
innar.
25. Um skrifstofur landsins.
Jónas Jónsson og Ingvar Pálmason
fluttu þingsályktunartillögu um flutning
á eftir töldum skrifstofum rfkisins f
Landsbankahúsið, Pósthúsið eða hús-
eign landsins f Bröttugötu: Skrifstofu
lögreglustjóra, bæjarfógeta, skáttstof-
unni, veðurfræðisstofnuninni, skrifst.
vegamálastjóra, vitamálastjóra og húsa-
meistara rfkisins. Tiliaga sáma efnis
var flutt á þingi f fyrra en eigi hefir
orðið á framkvæmdum. Embættismenn-
irnir, sem hafa skrifstofurnar i heima-
húsum vilja leigja rfkinu, þykir það
betri leigjandi og lfklega refjaminni
en aðrir leigendur. í fyrra var tillagan
samþykt, þó eigi hafi orðið af fram-
kvæmdum. Nú var þeim mun íjær