Dagur - 28.08.1924, Blaðsíða 2

130
DAOUR
34. tbl.
brúna er bugða á gljúfrinu norður á
við og myndast hvammur. Þar er
lágur foss f ánni. Á fossbrúninni
er bygð stífla, 5 metra há og 4 metra
þykk f grunninn en þynnri eftir þvf
sem ofar dregur. Á stlflunni er botn-
rás og úthlaupshlið, eins og gerist á
sltkum mannvirkjum. Stfflan leiðir rúman
helming af vatninu (miðað við minsta
vatn) f vatnsþró, sem er 2X3,5 metrar
að flatarmáli. Vatnsgeyminum er lokað
með járngrind (fssigti). Úr vatnsþrónni
fellur vatnið síðan gegnum pfpu ofan
f vélahúsið, gegnum túrbfnu, ofan f
gegnum góflið og út f ána. Fallafl
árinnar gegnum pfpuna snýr túrbínunni
en túrbfnan rafmagnsframleiðsluvélinni.
Sprengd hefir verið rás gegnum
hamarinn fyrir vatnsleiðslupfpuna og
sjálft vélahúsið er bygt á þriggja
metra háum grunni, hlöðnum frá
lsegsta vatnBborði og stendur það í
gjá, sem hefir verið sprengd norðan
megin f gljúfrið, en áin fellur vestur.
í vöxtum árinnar »sýður og svellur*
upp að húshliðinni iðan neðan við
fossinn og f norðanátt, sem slær frá
syðri vegg gljúfursins, ber úðan úr
fossinum ýfir húsið. Ofan f húsið er
bygður, frá gjábarminum, 10 metra
langur stigi. Frá húsinu, sem er
3.5X2,5 m. að innanmáli, er rafmagnið
leitt heim að bænum, túml. 2/j km., á
17 staurum.
Að lýsa vélum og útbúnaði f húsinu
er alveg ástæðulaust. Rafmagnsfræðin
er svo flókin, að þeir ófróðu verða
engu nær, en hinir fróðu vita miklu
meira en hér gétur orðið segt. Hið
eina, sem segja má, almenningi til
fróðleiks, er, að rafmagnsþræðir eru
leiddir um alt húsið í stálpfpuro, að 40
rafmagnslömpum og á 22 stöðum eru
tengsli sett fyrir hitunar og suðutæki.
Auk þéss eru 2 ljóstæki úti og við
vélahúsið er einn lampi inni og annar
úti.
Ásgeir Bjarnason Þorsteinssonar
frá Siglufirði hefir séð um útvegun
og niðursetningu á vélum og leiðslum
öllum og er það verk, að þvf er
virðist, prýðilega af hendi leyst, bæði
kunnáttulega og vandvirknisiega.
Hér eítir verður eigi brent áburði
á- Munkaþverá. Heimilið á nú ráð á
yfirfljótanlegu afli til heimilisnota,
hvort heldur er til reksturs smávéla,
til Ijósa, suðu, eða hitunar. Stefán
bóndi er ókvikull maður, greindur vel
og athugull. Hann hefir nú unnið á
jörð sinni einhverja stórvægilegustu
umbót, sem verða má.
S ö n g u r.
Norska söngkonan Wisa Axelsrn
söng hér tvisvar nýlega.
Hún er óefað langbezta söngkona,
sem sungið hefir hér f bæ. Rödd
hennar er hár og þróttmikill Ijóðrænn
(lýriskur) sopran, frábærilega bjartur
og hreimfagur. Kunnátta hennar er f
fullkomnasta lagi, og kom það bezt f
Ijós f óperulögunum, einkum Pagens
arie av Hugenolten eftir Meyerbeer og
Valsarien av La Boheme eftir Puccini.
Þau lög eru ekki viðvaninga meðfæri,
en hún söng þau svo, að eigi var að
finna nokkur missmfði á meðferðinni.
En það, sem var bezt við söng Wisu
Axelsen, var skilningur hennar á anda
Ijóða þeirra og laga, er hún söng, og
leiklistargáfa hennar, enda hreif hún
flesta áheýrendur algerlega. Ef segja
skal, hver lögin hún söng bezt, þá
vandast málið, þvf öll voru ljómandi
vel' sungin. Emna yndislegust voru
lögin eftir Grieg, sérstaklega Móður-
sorg (seinna kvöldið), einkum sfðara
erindið, þar sem heyra mátti engla-
raddirnar f niðurlagi lagsins. Enn-
fremur Wiegenlied eftir Brahms (bæði
kvöldin)og Du bist die Ruhe eftir Schu-
bert (fyrra kvöldið). Snildarlega söng
hún sænskuþjóðvfsuna Splnn Spinn. Þess
er vert að geta, að hún söng tvö lög
með fslenzkum textum: Bí,bíogblaka
eftir R. Bay og Taktu sorg mína eftir
séra Bjarna Þorsteinsson, bæði lög
og texta ágætlega, Hefi eg fáa ís-
lendinga heyrt bera fslenzkuna jafnvel
fram f söng og engan útlending nema
frú Dóru Sigurðsson, enda tóku áheyr-
endur þessum lögum með miklum
fögnuði.
Molli Tjensvold lék undir á »flygel«
og leysti það yfirleitt prýðilega af
hendi.
Hafi þær báðar þökk fyrir komuna;
Wísa Axelsen er lfkleg til að verða
til sæmdar þjóð sinni, sem eignast
hefir svo marga afburðamenn á sviði
lista og bókmenta.
Akureyri 10. ágúst 1924.
Áskell Snorrason.
Litli Kláus og stóri Kláus.
Þegar fréttir bárust til Danmerkur
um hið vfðtæka innflutningsbann, sem
fyrrverandi stjórn setti á um þing-
tfmann f vetur, fór danska afturhalds-
blaðið B. T. á fund þeirra stórkaup-
manna Thor. E. Tuliniusar og Berlémes
og átti tal við þá um málið.
Báðir luku þeir miklu lofsorði á
þessar ráðstafanir frá sjónarmiði fs-
lendinga og kom piýðilega saman um,
að þær mundu verða landinu til mik-
illa hagsbóta og rétta gengi krónunnar
á tiltölulega skömmum tfma.
Komst Tulinius svo að orði, að
það væri »forstaae!igt og rimeligt, að
Islænderne nu har besluttet sig til
at lukke af for den altfor overhaand-
tagende Import*. Og enn fremur
sagði hann: »disse rigoristiske For-
anstaltninger vil antagelig burtigt
skabe Ballance*.
Berléme taldi þetta »sikkert et
méget klogt og virksomt Skridt, som
forbaabentlig hurtigt vil rette paa
Tingene*.
Tulinius gat ekkert um, hvort sér
sjálfum kæmu þessar ráðstafanir betur
eða ver, en er leið á samtalið, gerð-
ist Beriéme klökkur og mintist á, áð
hann ætti margar verzlanir úti á
íslandi, og þeim yrði hann nú Ifklegá
að loka. »Mit Firma har flere Filialer
der oppe. De maajonu sandsynligvis
helt nedlægges* sagði bann. Mundi
hann þvf sjálfur bfða mikið fjárhags-
legt tjón af þessum aðgerðum, svo
héillvænlegar sem þær væru fyrir
fslenzku þjóðina f heild sinni.
Berléme virðist þvf þá hafa talið
sig vésæian, lftinn karl — litla Rláus
—, sem ætti bara einn hest, þar sem
íslenska þjóðin væri stðri Kláus með
marga hesta: stjórnina, þingið og
íhaldið ait, sem á þingmálafundunum
hafði lofað svo fögru um að bæta
fjárhag landsins.
En Berléme tók fljótt aftur gleði
sína.
, Hann hressir sig upp og auglýsir
bannvöru nýkomna til ídands, meðan
hið stranga bann er enn f giidi.
Berléme þarf engri búð að loka.
Og Berléme er engu látinn tapa.
Það er íslenzka þjóðin í heild sem er
látin tapa — til þess, að Berléme
geti grætt.
Beriéme þurfti þvf ekki að telja sig
lftinn karl. Hann er sem sé eitt með
þvf erlenda, hálfinnlenda og alinnlenda
dóti, sem Btendur að Morgunblaðinu
og er svo sett f landinu, að það
tapar á þvf, sem er heillavænlegt
fyrir þjóðina f heild sinni, en græðir
á slysum hennar og axarsköftum.
Berléme iýsir þessari aðstöðu sinni
sjálfur, þegar hann talar við bræður
sfna úti f Danmörku.
Og hann hefir sýnt tengdir sfnar
við Morgunblaðið með því að rétta
því 2000 kr.
Hann keypti ekki blaðið með þvf
fé. Morgunblaðið segir, að það sé alt
of lftið.
Hann þurfti ekki að kaupa það.
Hann átti það áður, þvf að hann og
dótið, sem að því stendur, er eitt.
Hann rétti blaðinu þessar krónur f
svipuðu viðurkenningarskyni og Egill
gamli á Bakka, þegar hann rétti 5
króna gullpening að meri, sem hann
var búinn að hafa til reiðar og áburðar
f 20 ár og sagði: »Hafðu þetta, Kúfa
mfn, fyrir langa og dygga þjónustu<.
Berléme og Morgunblaðsdótið f
einingu er braskarinn litli Kláus.
íslerzka þjóðin f heiid sinni hefir
gert sig að einfeldningnum stóra Kláusi.
Og nú er sá hvlldardagur í fslenzkri
pólitfk, að stóri Kláus lánar litla Kláusi
alla hestana sfna.
Litli Kláus — Berléme & Co. —
kann að nota sér lánshestana. Hann
situr keikur f söðli, þveitir stjórninni,
rekur hinar íhaldsdrógarnar og tuskar
þær svo til, að þessar lötu og stöðu
húðarbykkjur bregða á skokk og iátast
vera fjörhestar.
Það á þetta litla við þær að heyra
truttað á sig á dönsku, er Berléme
hottar:
»Hyp, alle mine Hestel
Hyp alle mine Hestel*
nSkutulb.
Úfílutnlngur Iifandi fjár. Kf. Þing.
birtir auglýsingu um hann á öðrum
stað f blaðinu. Eftir þvf sem fregnir
hafa borist blaðinu eru horfur með
þennan útflutning betri en f fyrra og
þótti þó gefast vel þá. Menn ættu
þvf að kynna sér þessar horfur, áður
en þeir hlaupa eftir auglýsingum kaup-
manna um »hátt< verð á fé á fæti f
haust,
F réttir.
Sveinbj. Sveinbjörnsson tónskáid.
Bæjarstjórn Reykjavíkur hefir samþykt
að undanþiggja hann opinbérum gjöld-
um til bæjarins, þegar hann dvelur
þar, — í viðurkenningar og virðingar-
skyni.
Fœreyskir rœningjar. »Hænir< á
Seyðisfirði hefir fylgst með og skýrt
frá ránum og yfirgangi færeyskra sjó-
manna á Norð-austur og Austurlandi.
Þeir hafa gengið þar að fuglabjörgpm
með skothríð og eigi þyrmt friðhelg-
um landsnytjum Íslendíuga. Þessar
aðfarir mælast mjög illa fyrir, einnig
f Færeyjum. Merkis og sæmdarmað-
urinn Jóhannes Patursson hefir skrifað
um þetta mjög röksamlega grein f
»Tíngakrossur» 18, júnf s. 1., en
Hænir hefir tekið greinina upp á
færeysku. J P. heimtar að þetta mál
verði tekið til umræðu og aðgerða á
Lögþingi Færeyinga í suraar. Grein
hans er rojög vinsamleg f garð ísiend-
inga og skrifuð af góðum skilningi á
nauðsyn vinsamlegra skifta þessarar
frændþjóða.
Gullfoss fór á laugardaginn var.
Meðal farþega voru Heinrick Erkes,
háskólabókavörður frá Köln, ungfrú
María Jónsdóttir frá Flugumýri, gjald-
keri Sambandsins, Gunnlaugur Claes-
sen læknir og frú, frú Irsa Stefánsson,
Valdemar Þórðarson starfsmaður við
Kf. Reykjavíkur o. fl.
Fœr Kvarán Nóbelsverðlauij? í
fyrra var Einar H, Kvaran skáld einn
af þeim mönnum, er tilnefndir voru,
sem lfklegir menn, til þess að koma
til greina við úthlutun Nobelsverð-
launanna. í það sinn hlaut hann þau
þó ekki. Nú hefir hann aftur verið
tilnefndur. Pólitfken n. júlf s. 1. flytur
mynd af Kvaran og mjög lofsamlega
grein um hann. Lætur blaðið þess
getið, að alment muni vera litið svo
á hér á landi, að Kvaran sé verðug-
astur þess heiðurs allra núiifandi
skálda hér á landi. Blaðið ler nokkr-
um orðum um skáldverk Kvarans og
getur þess að lokum, að það mundi
gleðja Dani ef skáldið yrði fyrir þeim
heiðri og landið, sem hefði á miðöld-
unum unnið bókmentalegt afrek,
sem alt af verði talið stórkostlegt og
einstætt að gerð.
Sameinuðu verzianirnar. Póiítfk-
en 29. júnf þ. á. skýrir svo frá:
»Hlutafélagið Hinar sameinuðu fs-
lenzku verzlanir hélt aðaifund sinn í
gær undir forstöðu yfirréttarmálaflutn-
ingsmanns Paul Thomsen. Formaður
íélagsstjórnarinnar, Hans H. Sthyr
stóikaupmaður gaf skýrslu um starf-
semi íélagsins. Kom þar f ijós, að
reksturshalli féiagsins sfðastliðið ár
hafði gert félaginu mjög miklu erfið-
ara fyrir á þessu ári, þar sem hvorki
nógu snemma né heldur nógsamlega
hafði verið unt að birgja verzlunar-
búðir félagsins á ísiandi með vörur.
Þar að auki höfðu fiskiveiðarnar verið
tregar, svo að kaupgeta fólksins var
^yrir þá sök lömuð. Umsetningin hefir
verið um 2V2 milljón kr. minni