Dagur - 30.10.1924, Side 1

dagur:,
Kemur úf á hverjum fimtudeg;r.
Kostar kr. 6.00 árg. Qjalddagi
fyrir 1. júlí. Innheimtuna annasti
Arni Jóhannsson í Kaupféi. Eyf
VII. ár.
Akureyri, 30. október IÖ24.
AFQREIÐSLAN
er hjl Jónl |>. I>ár.
Norðorgótu 3. Talsimi 112
(Jppsögn, bundin við áramót
«é komin til afgrelðslumanns
fyrir 1, dei,
44. bl«6.
Kvarai) og J'Jordal.
I.
Nýlega hefir gerst atburður í fs-
lenzkutn bókmentaheimi, sem verður
að telja mjög leiðan. Svo er mál
með vexti aö þeir, sem hafa með
höndum úihlutun Nóbelsverðlaun-
anna, hafa tekiö Einar H. Kvaran
meðal annara tit álita. f fyrra sumar
kom hingað til lands frú ein frá
Slockhólmi, Tora Oarm að nafni,
til pess að kynnast Iandi og þjóð.
Hvort för hennar hefir að nokkru
staðíð f sambandi við væntanlega
veitingu Nóbelsverðlaunanna ereigi
kunnugt, en mjög var það á orði
haft, að erindi hennar væri eitikum
það, að kynnast bókmentum fslend
inga og sérstaklega Esnari H. Kvaran.
Eins og vænta mátti Ieitaði frú
Qirm á fund dr. Sigurðar Nordals,
til þess að leita álits hans um nú-
tfðarbókmentir þjóðarinnar. f 40.
tbl Tfmans þ. á. segir Nordal:
■Vitanlega tók eg frúnni vel, leysti
úr spurningum hennar um ýmsa
hluti og taldi upp fyrir henni nokkra
merkustu liöfunda vora og lýsti
þeim eftir beztu vitund. Meðal
þeirra var Einar H. Kvaran".
f spríl 1924 birti frú Oarm sfðan
útdrátt úr saratali sfnu' við dr.
Nordal, i sænsku blaði. Vecko Jour-
nalen. Þar eru Nordal lögð f munn
eftirfarandi ummæli um E H. K:
•att det aldrig kan vara iámpligt
att giva ett sádant pris till nágon,
som inte representerar det básta í
landets diktning. Kvaran er visser-
ligan en god novellist, men hans
arbeten kunna inte sáttas pá ett sá
hágt plan, att de med fog bör náaanas
f samband med ett Nobelpris".
(„aö það gæti aldrei talist viðeigandi
að veita þau verðlaun neinum
þeim, sem eigi gæti talist fulltrúi
þess bezta f skáldskap þjóðarinnar.
Kvaran er vissulega góður smá-
sagnahöfundur, en verkum hans
gæti ekki orðið gert svo hátt undir
höfði, að þau með réttu meginefna
f sambandi við Nóbeisverðlaun").
Næzt gerist það í málinu, að séra
Magnús Helgason fer á fund dr.
Nordals og óskar eftir þvi að hann
andmæli þessum ummælum, ef þau
séu eigi rétt eftir höfð. Nordal
taldí að ftúin hefði hert nokkuð á
ummæfum sínum. »En annars hefði
hún með kvenlegum næmleik sínum
farið svo nærri skoöun minni á E.
H. K., að eg þyrfti ekki að andmæla.
Ef eg færi að rita um þetta mál,
myndi eg hispurslaust segja álit
mitt á skáidsksp E. H. K-, og að
öllu samanlögðu yrði það ekki meiri
meðroæli en þetta" - segir Nordal
sjálfur í áðurnefndu 40. tbl. Tím-
ans. — Magnús Helgason, ásamt
17 öðrum embættis ogmentamönn-
um í Reykjavík, sendu sfðan and-
mæli gegn ummælunum og voru
þau birt I Vec'ío Journaien. í þeim
andmælum er það tekið fram, að
þessir 18 menn telji Kvaran efslaust
fremsta skáldsagnahöfund íslands
og eru færð nokkur rök fyrir þeirri
skoðun.
Þessir atburðir voru svo, eins og
vænta mátti, mjög umtalaðir í Reykja-
vík og vfðar og misjafnt á þá litið.
En mjög mun unnendum Kvarans,
sem skálds, hafa þótt fyrir þvi, aö
Nordal skyldi taka svo skarpa afstöðu
gegn þeim hugsanlegu iíkum, að
Kvaran hiyti Nobelsverölaun og
jafnvel hafa átt örðugt með að skiija
þá afstöðu. En þrátt fyrir þá miklu •
athygh, sem þetta vakti, hefir það
eigi fyr en nú nýlega verið gert að
blaðamáii, og liggja til þess þau
drög, er nú skal greina:
Prófessor Sigutður Nordal hefir
sett saman ístenzka lestrarbók, þar
sem er úrval úr íslenzkum bók-
mentum frá 1400—1900, og látið
fylgja merkilega grein um sam-
hengiö i fslenzkum bókmentum.
Bókarinnar verður nánar getið hér
f blaðtnu. Jón Björnsson, bókmenta-
týra Morgunblaðsins, skrifaði ritdóm
ura bókina, fremur ógætilegan. Auk
þess að hæla bókinni stórlega og
eindregið, sem vænta mátti, varð
og af ritdóminum ráðið, að Nordal
heföi uppgötvað samhengtð í isienzk
um bókmentum. Þetta var illa gert
og ómaklega, pvi eigi veröur af
grein Nordals ráðið, að hann líti
svo á sjálfur. (Sbr. bls. X i ritgerð-
inni: »Samhengið f isíenzkum bók-
mentum.") t>á rís upp ritstjóri Lög-
réttu, Þorsteinn Qíslason, til mót
mæla, en svo undarlega fórst honum,
að hann kennir Nordal um það,
sem grunnfærni og hóflausu smjaöri
og fiaðri Jóns Björnssonar er um
að kenna. Hefir Þorsteinn Iitið gott
um bókina að segja, en nægan
forða af hnjóðsyrðum ígarð hennar
og prófessor Nordals. Og um leiö
og Þ. O minnist á ummæli lestrar-
bókarinnar um E H. K., og sem
hann vítir mjög, minnist hann og
á áðurnefnt mál, sem hann kallar
■baktjaldamakkið við hina sænsku
ritfrú, til þess að spilia fyrir Einari
Ættingjum og vinum tilkynnisf, að okkar ástkæri sonur, Bolli
Jónssor), andaðist aðfaranótt 24. p. m. Jarðatförin fer fram
Laugardagínn 1. Nóvember n. k. og hefst með húskevðju á
heimili okkar kl. 1 e. h.
Akureyri 27. október 1924.
Pórunn Friðjónsdóttir. Jón J. Jónataiisson.
H. Kvaran erlendis« — Þá segir
Nordal sögu málsins, eins og pað
horfir við frá hans bæjardyrum
skoðað og birtist sú grein f 40 tbl.
Tímans, etns og áður ergetið. Hafa
nú verið raktir hér, eftir þörfum,
atburðir þessa máls.
Sögur úr sveitinni.
Kristín Sigfúsdóttir.
Sögur þessar eru sex talsins og
heita: Æskudraumar, Digra Gudda,
Pélur frœndi, Gunna frá DJ, Gömlu
hjðnin og Birta.
Sögurnar eru dálítið sviplfáar, vegna
þess, að þær fjalla allar um nokkuð
svipað eíni. Þær eru um átökin milli
drauma Hfsina og véruleika þess.
Þær eru um lifsbaráttu æskuástanna
gegnum hregg og storma lffsins; um
ósigra þeirra og sigra. Að þessu
leyti mætti teija sögurnar dálítið ein-
hæfar, en tven9 er þó að gæta. Skáldið
er sveitakona, sem með óvenjulegri
glöggskygni skilur lffið þar og bar-
áttuna til rótar og dvelur við þau
viðfangsefni, sem mikilvægust eru f
llfi manna og henni bezt kunn. — í
öðru iagi eru æfiaögurnar jafn margar
og mennirnir og jafnóllkar og menn-
irnir. Sömu atvik og aðstöður leiða
til óifkra úrslita, eftir því sem þræðir
skapgerðanna rekjast. Þess vegna eiu
Hérmeð tilkynnist, að Pálmi
Jónsson á Vegamótum, lézt þann
25. þ. m. Jarðarförin er ákveðin
þriðjudaginn 4. nóv. frá kirkjunni
kl. 1 e. h.
Guðrún Jónsdóttir.
Hannes Sveinsson.
harmleikir lffsins óendanlega marg-
brigðilegir og sigurstundirnar einnig
misjafptega stórar og fagrar.
Þvf er það, að Krlstfn bregður
upp .margbreyttum myndum úr lffs-
baráttu sveitafólksins fslenzka. Vafa-
laust roá segja, að meira hefði orðið
úr ýmsum viðfangsefnum hennar f
hðndum meira skálds. Viða eru tals-
verð lausatök á efninu. En tvent er
til f meðferð skálda á yrkisefnum.
Annað er það að segja satt um lffið,
skilja það vel og lýsa þvf rétt, Hitt
er að skapa nýja htuti, ef til vill
stórfenglegri og átakanlegri en um
leið svo oft reiíaða öfgum og ósann-
indum. Kristfn er, að þvf er virðist,
sannleikanum svo trú, sem verða má
og um leið er hún trú fslenzkri sveitaal-
þýðu. Hverju brotlegu barni væri
óhætt að leggja höfuð sitt f skaut
hennar. Hún myndi ekki misbjóða
tilfinningum þess eða sannindum
lffsins með hégómtegu fálmi eftir
frumleik og sterku valdi yfir hugum
lesendanna.
Hér hefir verið, að þvf er eg hygg,
gripið á höfuðkosti þessara skáldsagna.
Þær eru meira en í meðallagi góðar
eftir þvf sem við íalendingar höfum
nú um skeið átt að venjast um
skáldsagnagerð, af þvf að þær eru
sannislenzkar iýsingar á Kfinu, lát-
lausar og hreinar. Er þeim mjög á
aðra lund háttað en öfgaþvættingi
sumra okkar skálda, sem vegna þræls-
legrar dýrkunar á aðdáun lesendanna
kunna sér eigi læti f frumleiksfálmi
um málfar eða myndagerð Eða þá
hinum, sem teyga lífið og eitur þess
á knæpum suður f löndum og þykjast