Dagur - 08.04.1925, Blaðsíða 1

DAGUR
Kemnr út ð hverjum fimtudegl.
Koatar kr. 6.00 árg. Ojalddagi
tyrlr 1. júli. Innheimtuna annaaf,
Arni Jóhannsson í Kaupfél. Eyf*
VIII. ár.
Akureyrl, 8. april 1025.
AFOREIÐSLAN
er h]4 Jónl Þ. t>6r.
Norðurgðtu 3. Talsiml 112
Uppsðgn, bundin vlð áramðt
té komln tll afgreiðilnmanni
lyrlr 1, dei.
15i blað,
Alúðar þakkir til allra þeirra, sem með nærveru sinni og á annan
hátt heiðruðu minningu móður okkar og tengdamóður, Kristbjargar
Haildórsdóttur, við jarðarfðr hennar þann 3. þ. m.
V*. 1925.
Börn og tengdabörn.
Um víða veröld.
Sfefna Breta í utanrikismálum.
Bretar hafa Iöngum fengið orð
fyrir að aka seglum eftir vindi f
utanrikismálum. Þeir hafa þótt Iægnir
á, að iáta aðra leggja fram töluvert
af þeim fórnum, sem hefir þurft, til
þess að byggja upp heimsveldi
þeirra. Stefna þeirra hefir þótt vera
mótuð af þeim höfuðtilgangi, að
styðja minni máttar veldi gegn þeim
vaxandi stórveldum, sem friðnum
og veldi þeirra sjilfrar stæði hætta
af, en vaxa svo sjilfir við hliðina á
striðandi keppinautum. Síðan Banda-
rfkjamenn brutust undað valdi þeirra
og lækknðu f þeim rostann, hafa
þeir ekki, svo kunnugt sé, gert sig
seka f mikilsháttar ójafnaði nema
Búastrfðinu. Nýlendupólitik þeirra
hefir verið meinhægur yfirgangur
og ýtin lægni i viðskiftum við keppi-
nautana. Og þeim hefir, enn sem
komið er, tekist að búa svo að ný-
lendunum, að veldi þeirra hefir enn
ekki gliðnað af geirneglingum, þó
sumstaðar muni vera bætt komiö.
Viðskifti Breta við nibúa þjóðirnar
hafa verið þessu marki brend. Þeir
hafa barist á mörgum vfgvöllum
lEvrópu. í vfðbúðinni við tvo stærstu
tnágrannana, Frakka og þjóðverja,
bafa þeir varpað teningum sitt á
hvað, Bæði við Waterloo og við
Marne liggja bein brezkra hersveita,
er þjóðin hefir orðið að fórna, til
þess að halda uppi þessari óbeinu
sjálfsvörn.
Enn hefir hins sama gætt f við-
skiftum Breta við Tyrkji. Þeir hafa
þótt óheilir og undansláttarsamir
gagnvart hryöjuverkum og yfirgangi
þeirra. Hefir þar þótt gæta mikillar
varkárni að styggja ekki Múhameðs-
trúarmenn i löndum Breta f Asiu.
Slðan f lok styrjaldarinnar hefir
stefna Breta i vandamálum Evrópu
verið nokkuð reikul. Raunar er talið,
aö eigi hafi gætt neinnar ákveðinn-
ar stefnu i utanrikismálum þeirra
k 'im sfðastliðin tiu ár, eða sfðan Sir
Eu Award Orey fór með þau mál. Að
lokh. styrjöldinni vann Uoyd Geotge
stórkos. ^eean kosningasigur i æsing-
unum gv*^n Þjóöverjum. Hann lét
berast með sesfum straumi sigurvim-
unnarog hef^Í2irninnar sá straum-
ur bar hamt upp I valdasessinn á
nýjan leik. Og; þegar hann sá sig
um hönd og vildi breyta stefnunni
I mildilegra horf gagnvart Þjóðverj-
um, brast hann Iraust þjóðar sinnar.
Bonar Law tók upp þráðinn þar,
sem Lloyd George slepti, en varð
litið ágengt vegna ofstopa Frakka.
Hans naut við skamma stund. Ram-
say MacDonald hefir verið farsælasti
og áhrifamesti forsætisráðherra Breta
í seinni tfð. I hans stuttu stjórnartíð
vanst mjög mikið á f þvf efni, að
færa Evrópumálin f skaplegra horf
og lægja yfirgang Frakka.
Chamberlain heitir núvérandi utan-
rikisráðherra Breta. Hann hefir gert
tilraun að marka ákveðna stefnu f
utanrikismálunum. Undir stjórn hans
hefir utanrfkisráðuneytið gefið út
plagg eitt, sem á aö teljast eins-
konar stefnuskrá ráðuneytisins. Þetta
plagg mun af ýmsum fremstu stjórn-
málamönnum Breta vera talið mjög
mishepnað. Skaf hér f stuttu máli
gerð grein fyrir þeim ágreiningi,
sem uppi er í Bretlandi viðkomandi
Evrópu-málunum.
Frakkar hafa verið sterkastir i Ev-
rópumálunum siðustu árin. Yfirgang-
ur þeirra og frekja hefir mestu
ráðið. Þeir hafa verið seinir til að
láta sér skiljast að vægðarlaust nið-
urbrot Þjóöverja og næstum tak-
markalausar fjárkröfur á hendur þeim
geti eigi samrýmst. Ofsi þeirra hefir
heft eða drepið á dreif skynsamlegri
viðleitni annara þjóða, að reisa fjár-
mál Þýzkalands úr rústum og koma
málefnum Evrópu f fastara og frið-
vænlegra horf. Afskifti Breta hafa að
mestu verið hálfgerður mótþrói og
hálfgerð eftirgjöf við þessa stefnu
Frakka. Ramsey MacDonald sýndi
þar mesta einbeitni, enda varð mest
ágengt.
Frakkar reyna að ala á þeirri trú
að veldi Þjóðverja£sé sú ógn, sem
öryggi Evrópu stafi af sú mesta
hætta. Og þeir halda dauðahaldi f
þann skilning, að öryggi Frakklands
gegn yfirgangi Þjóðverja sé um Ieið
öryggi Bretlands. Að Frakkland og
Belgía hljóti i framtfðinni að verða
einskonar varnarvirki Breta gegn
Þjóðverjum og varnarvirki, sem ekki
megi falla. Krafa Frakka til Breta
um sameiginfegar landvarnir er reist
á þessum skilningi.
Áður umgetin stefnuskrá Cham-
berlains hefir vakið óinægju i Bret-
landi, vegna þess að hún er i veru-
legum atriðum eftirgjöf við þessa
stefnu Frakka, enda hefir hún orðið
þeim gleðiefni. Þarsegir, að það sé
sameiginlegnauösyn Breta og Frakka
að varna þvf að Þjóöverjar fii að-
stöðu fyrir hernaðartæki sfn á bökk-
um Rinar. »Ef Þjóðverjar gera inn-
rás í Frakkland og Belgíu,* segir
þar, »stendur England opið fyrir
árásum flughers Þjóðverja. Þessvegna
er það meginatriöi að tryggja Frakk-
land og Belgfu fyrir slikum inn-
rásum." Þvf er svarað, að Bretland
standi nú þegar opið fyrir árásum
lofthers frá meginlandinu og að
hundrað mflna fjarlægðarmunur skifti
Iitlu máli. f öðru Iagi hafa komið
fram skarpar ádeilur á þessa stefnu
og hún talin miklu viðsjárverðari
fyrir öryggi Bretlands. Á það er
bent að friðnum f Evrópu stafi nú
miklu meiri hætta af Frökkum heldur
en af Þjóðverjum. Uppgangur Frakka
og ofsi sé viðsjárverður. Enn eru
borin fram þau rök, að af undan-
genginni reynslu verði ekki séð fyrir
hvoru megin Bretar standi f næstu
styrjöid, ef til styrjaldar kynni að
leiða. Llkurnar séu eins miklar eða
jafnvel meiri með þvf, að þeir berjist
þá með Þjóðverjum en móti
Frökkum. Þessi fastheldni viö þá
afstöðu þjóðanna, sem af hendingu
hafi skapast f siðasta stríði, sé ekkert
annað en seinlæti að skilja og laga
sig eftir breyttum ástæðum. Það,
sem Ðretar þarfnist og krefjist sé
frlður og vlðrelsn I álfunni. Atstaða
Chamberlains sé fremur til þess fall-
in, að tefja fyrir réttum skilningi á
þessari afstöðu og því sé tilraun
hans mishepnuð og gagnslaus. Bretar
þurfi að taka sérstöðu til málanna
og knýja fram jafnvægi, frið og
réttlát viðskifti þjóðanna. Þvi fari
mjög fjarri að Bretar geti talið
Þjóðverja féndur • sfna fremur en
Frakka.
Af þessu sést að allskorinorðar
gerast þær raddir, sem vilja taka
upp andstöðu gegn Frökkum og of-
metnaði þeirra. Kemur þar upp hin
eiginlega hlið á utanrikismálastefnu
Breta, að hamla vexti nágrannans,
sem gæti orðið ofjarl.
Liklega verður ekki um það deilt,
að eins og nú er málum háttað,
væri það vænlegast fyrir málefni Ev-
rópu að Bretar taki skarpa sérstöðu
til ágreiningsins tnilli Frakka og
Þjóöverja. Að þeir taki vind úr segl-
um Frakka, en styðji Þjóðverja til
efnahagslegrar viðreisnar og láti sfð-
an báðar þjóðir hafa hita f haldi.
Viðreisn álfunnar er mjög undir þvf
komin hverja stefnu Bretar taka f
utanrikismálunum og að þeir sýni
þar festu og einbeitni, svo að eigi
megi telja, aö þeir taki með annari
hendinni það, sem þeir gefa með
hinni.
Júlíus Tryggvi Valdimársson
sfud. arf.
(F. 24. nóv. 1900, d. 13. des. 1924.)
Kom bleBsaður hingað fjarlægð frá,
vor faðmur þér opinn stendur,
þótt hljóðnuð sé tunga þfn, brostin brá,
hér bfða þfn vinahendur,
því bjartkær þú varst og ert oss enn,
sem engill af himni sendur.
Þú birtist f gervi glæsimanns
með gáfur og ásýnd frfða
og dýgð þá og kærleik til lýðs og
lands,
sem ieiðtoga þarf að prýða.
Og æskunnar Hliðskjálf þú áttir þér,
með útsýnið bjarta og vfða,
Og mentagyðjan, sém máttug er
vort mannvit og anda’ að glæða,
hún vafði þig hlýtt að hjarta sér
og hugðist þig manna’ og fræða.
Þar reyndist þér vistin vera góð
og vegurinn skýr til hæða.
En löngum er valtur vonaknör
og viðsjált á Iffsins bárum,
— að vfsu er saga þfn sigurför
og sæmd yfir liðnum árum —.
Hve æfin varð stutt er undur það,
sem angri' oss veldur og tárum.
Og vertu nú sæll, við sjáumst skjótt,
°g syrgj* Þ*g eg eigi.
Mér sýnist liðið svo langt af nótt
og ijóma af björtum degi.
Lfð heill yfir gröf, mót sumri’ og sól
á sannleikans dýrðarvegi.
D. J.
Sonáfórn heitir Ijóð eitt nýútkom-
ið, eitir Porstein Bjðrnsson úr Bæ.
Þetta ljóð er selt til ágóða fyrir ekkj-
ur hinna mörgu manna, er druknuðu á
sfðastliðnum vetri. Vegna hins góða
tilgangs ættu menn að kaupa þetta
kvæði.