Dagur - 20.08.1925, Blaðsíða 2

134
DA8UR
34. tbl.
réttmæt og sjálfsögð. Hitt er enn þá
mikið álitamál, hversu þeim afskiftum
eigi að vera háttað. Greinir þá einkum
á um hvort hömlur skuii setja með
íhlutun rfkisvalds um innflutning og
alla meðferð áfengra vökva eða fullar
skorður reistar gegn innflutningi og
nautn áfengis.
Höfuðávinningurinn með setningu
bannlaganna er þessi almenna viður-
kenning á þörf ríkisvalds og löggjafar-
fhlutunar, Meginávinningurinn af
ðrðugleikum og ósigrum f framkvæmd
laganna er almennari skilningur en
áður var á eðli málsins. Þeim mönnum
fækkar, sem lfta á það sem einfalt
löggjafarmál. Hinum fjölgar, sem lfta
á það bæði sem löggjafsr- og upp-
eldismál, og þó fyrst og fremst sem
uppeldismál, þar sem með fræðslu og
áhrifum gegnum félagssamtök, skóla
og kirkju verði f framtfðinni bygður
traustari grunnur undir lög um áfengis-
várnir. Slfk vfðsýn f roálinu kemur nú
fram f ritum og ræðum fremstu manna
þess. Má f þvf efni benda á grein
Stórtemplars, Brynleifs Tobiassonar
»SkÓlarnir og Reglan« f mafblaði
Templars þ. á.
III.
Mjög eru skoðanir manna skiftar
um það, hvort með bannlögunum hafi
hlotist gróði eða tap fyrir þann aðal-
tilgang, að útrýma áfengisnautn. Með
setningu þeirra laga var gerð tilraun
að ná takmarkinu í einu skrefi. Eigi
verður um það sagt meðneinni vissu,
hvernig ástatt hefði verið f landinu,
ef þau lög hefðu aldrei verið sett, en
starfssvið vfnsala þrengt og hömlur
settar með lögum og reglugerðum
um innflutning og sölu vfna. En um
það verður ekki deilt, að siðan bannlögin
voru sett, hefir vfnnautúar ekki gætt
svo teljandi sé á stórum svæðum f
landinu og óvfða verulega nema f
kaupstöðunum, Mun þvf mega telja,
að þótt skrefið yrði ekki fult, hafi það
verið talsvert f áttina. Rök þau og
ásakanir, er andstæðingar laganna
hafa fært gegn þeim, hafa að mestu
verið dsanngjarnar og haldlitlar. Auk
áður umgetinna brizla að lögin væru
þrælalög hefir þeim verið fundið það
til foráttu, að þau væru brotin meira
en önnur lög og væru á þann hátt
til siðspillingar. Lög eru ýfirleitt ekki
sett í þeirri von, að þau verði alla
eigi brotin og þess vegna eru jafnframt
sétt refsiákvæði. Þess ber og að gæta,
að bannlagabrot segja til sfn fremur
en önnur lagabrot, af þvf að lögbrjót-
arnir komast f breýtt ástand og vitna
með þvf sjálfir um brotið.
Nærri mun láta að það, sem vanát
á eina hönd með lögunum, tapaðist á
aðra. Um leið og þau gengu f gildi,
féll að mestu niður bindíndishreyfingin
i landinu. Forgöngumennirnir voru of
bjartsýnir á árangur laganna og sáu
eigi fyrir fram nægilega glögt við
hvað myndi að fást, að halda uppi
slfkum lögum f strjálbygðu landi og
vogskornu með allan þorran af lög-
regluBtjórum landsins andvfgan stefnu
laganna.
Við þetta hefir grundvöllur laganna
veikst, þar semáhefir reynt. Talsvert
óvinsæl lög með slælegu eftirliti komu
f stað hinnar lifandi varnar og daglegu
sóknar bindindishreyfingarinnar um alt
land. Forgöngumennirnir hafa nú séð
að við svo búið mátti ekki standa.
Reglan hefir þvf að nýju færst f aukana.
Enn skortir bindindiahreyfingu f sveit-
unum. Hvorttveggja bygði grundvöll
laganna. En um leið og gengið var
að maikinu eyddist sú orka, er hafði
undirbúið það skref. Við það hefir
mönnum orðið ljósara en áður, að
þó miktu skifti um hver lagafyrirmæli
gilda og hversu þeim er fylgt fram
skiftir mestu hversu traustur er sá
grundvöilur, sem lögin hvfla á. Því
að baki allra laga eru hin óskráðu
lög f meðvitund þorra manna.
S í m s k e y t i.
Rvfk 17. ágúst
Sfmað frá Parfs að alvarlegur
ágreiningur sé kominn upp milli
Belgfumanna og Bandarlkjamanna út
af samningi um skuldir fyrnefndra,
er ekki vilja greiða strfðsskuldir.
Flugvél er komin aftur úr hringflugi
um Eviópu, flaug 7350 kflómetra á
39 klukkutfmum.
S mað frá London að Baldwin
neiti verkatrönnum um þátttöku í
nefnd þeirri er rannsaka skal kolaiðn-
aðinn.
Ættkvfsl éin f Sýrlandi gerir upp-
reist gegn Frökkum og drepur alla
er hún náði f. Búist við að Arabar
geri uppreist gegn Frökkum.
Árni fiá Múla skipaður forstjóri
Brunabótafélags íslands.
Rvík 19. ágúst.
Vestmannaeyingar héldu myndalega
þjóðhátfð um sfðustu helgi. Sótti
þangað knattspyrnuflokkur úr Rvfk.
Tið er góð um land alt en þuikar þó
nokkuð stopulír sumstaðar.
Fregnir frá Parfs herma, að á
landsfundi socialista hafi Varenne verið
rekinn úr fiokknum vegna þess að
hann tók að sér rfkisstjórnarstöðu f
Indokfna f óleyfi flokksins.
Fyrirhuguð stórárás á Abdel Krim
Marokko hefst þann 24. þ. m.
Frá Losangelos fréttist að Chaplin,
kvikmyndaleikarinn frægi, liggi dauð-
veikur.
í Þýzkalandi er farið að nota talsfma
f járnbrautarlestum.
Járnbrautarslys varð f útjaðri Parfs-
arborgar. Tvær lestir rákust á með
geysihraða. Tfu lfk eru fund'n og
fjöldi manna særðir.
í Brussel eru nýafstaðin mikil
hátfðahöld f tilefni af 40 ára afmælis-
hátfð hins belgiska socialdemokrati.
Frá Malmö fréttist að fundin sé
upp ný kæliaðferð og er talin geysileg
framför.
Skip Og pósfar til jafnlengdar
næstu viku eiga að koma og fara
þeiBÍr: Ooðafoss kemur á laugardaginn
vestan af Húnaflóa og fer á sunnu-
daginn austur um til útlanda. Vesían-
pðstur fer á laugardaginn. Nova kemur
á fimtudaginn vestan fyrir, á leið til
útlanda.
Læknarnir verjast.
Fyrir nokkru sfðan skoraði Bjarmi
á Iækna landsins að kveða niður trúna
á undralækningarnar. Btaðinu varð að
óskum sfnum. Þrfr læknar hafa gripið
til vopna gegn bjátrúarvoðanuro. Guðm.
prófessor Hanneason, Steíngr læknir
Matthfasson og P. V. G. Kolka læknir
f Vestmannaeyjum. Guðm. ritaði grein
f Mbl. Var sú grein furðuleg vfsinda-
menska. Fyrirbrigðin fordæmd sem
hjátrú ein, þjéðinni til skammar en
þó talin þörf á rannsókn. Vitnað vár
þar f umsögn Stgr. læknis sem kunn
ugs manns. En Steingr. hafði ekki
rekið sig á nein kraftaverk ofj taldi
þvf ekki ástæðut il rannsóknar I
Steingr. læknir feldi inn f árskýrslu
sfna, er birtist f Degi, furðulegan vaðal
um þessi fyrirbrigði. Taldi hann aðsókn
til Friðriks huldulæknis hafa farið
þverrandi og aðsókn til Akureyrarlækna
engu minni en áður en mannfall f
Grundarþingum meira en nokkru sinni
sfðan 1908! Taldi mixtúrur og þvag
jafngott við sumum sjúkdómum. Eitist
hann og við ýmsar vitlausar kviksögur
er hann hefir heyrt um þessar svo-
nefndu undralækningar og samvinnu
þá, sem eigi að vera með sér og
huldulækninum. Taldi hann þennan
»andlega faraldur« tákn tfmanna og
eðlilega afleiðingu af þvf að undan-
farið hefði verið unnið mjög að þvf
»að fylla fólkið með andatrú«. »En
grunnhygna fólkið er f meiri hluta
ætfð«, segir læknirinn. (Matthlas Joch-
umsson var spiritisti.) Telur og lækn-
irinn eðlilegt að svona fari, þar sem
»flónin séu f þann veginn sð ná vö’d-
unum« f þjóðfélaginu. Þá vaði flónskan
uppi f lækningum sem f öðru. Reyndar
þyrfti ekki á að bæta f þjóðfélagi,
þar sem embœttisskýrslur eru gerðar
með þeim hætti sem þessi kafli f
skýrslu Steingrfms. Kolka læknir ham-
aðist gégn trú þeirri á undralækning-
arnar, er gripið hefir um sig f Vest-
roannaeyjum. Hélt hann fyrirlestur f
Rvfk um rannsóknir sfnar á þessum
fyrirburðum f Eyjum og taldi þá alla
ýkjur einar, ósannindi og bjítrú. Hallgr.
Jónasson kennari f Vestmannaeyjom,
sem hafði ritað skýrslu um þessa fyrir-
burði og fengið birta f Morgni, gaf
sfðar þá viðbótarikýringu, að »nnn-
sókn« Kolka læfenis hafi verið með
þeim hætti ger, að hann hefði rannsakað
þá, er engan bata höfðu fengið þrátt
fyrir tilraunir, en ekki talað orð við
hina, er töldu sig hafa fengið undur-
samlegan bata! — Bjarmi ætti nú að
vera ánægður og honum hljóta að
vera þessar aðfarir lækna mjög að
skap', því þeim svipar til biblfurann-
sókna bókstafstrúarmanna. Álþýðu
manna er að vfsu alls eigi trúandi
til þess að komast að neinni niðurstöðu
um þvilfk efni, sem hér ræðir um.
Frá almenningi má búast við misnotkun
á góðfýsi Margrétar f Öxoafelli, oftrú
og öfguro, missögnum og þvættingi.
En læknum er yfirleitt heldur eigi
trúandi fyrir rannsóknum f þessum
efnum. Til viðbótar við það, að mjög
margir þeirra eru kaldhæðnir efnis-
hyggjumenn, svo að lækningahreyfingar
og læknisdómar af sálrænum uppiuna
mæta hjá þeim megni fyrirlitningu og
og fordómum, er þeim vitanlega gjarnt
til að verja sinn eigin garð, — at-
vinnu sfna og tiltrú. í raun og veru
er hvorttveggja jafc-varhugavert, að
vera auðtrúa á allar þær margvfslegu
sögur, er ganga um þessar undralækn-
ingar eins og að festa trúnað á þennan
óvildar-vaðal lækna, sem ekki styðst
við snefil af sönnum vfsindalegum
rannsóknum. Verður og alþýðu þvf
meiri nauðsyn á að halda geði sfnu
sterku og beita varúð og athygli sem
vísfndamenn hennar eru sfður vaxnir
þeim vanda, að rannsaka þau éfni,
er svo torskilin reynast og valda
slfkum hreyfingum sem þessar svo-
nefndu undralækningar hafa gert,
hvernig sem þeim kann að vera háttað
að öðru leyti.
Ritfregnir.
Islenzkt skákblað. Tíma-
rit gefið út af Skáksarn-
bandi Islands. Ritstj.:
Þorst. Þ. Thorlacius.
Akureyri 1925.
Hér hefur göngu sfna nýtt skákrit
og er það ekki vonnm fyrri, þvf skák-
fþrdtt er nú stunduð af miklum áhuga
vfða á landinu, en hefir ekki nú um
langt skeið verið studd af neinu
sérstöku riti og lftið af blöðum lands-
ins og tfmaritum.
Útkoma þessa rits á sér dálitla sögu,
sem rétt er að greina hér frá f fáum
orðum. Fyrir rúmum tveimur árum
sfðan var vafcið máls á þvf f Skákfélagi
Akureyrar að þörf væri á slfku riti
og var þegar hafist handa um undir-
búning. Þótti þá jafnframt fara bezt
á þvf að stofnað væri samband allra
fslenzkra skákfélaga og að slfkt sam-
band sæi sfðan um útgáfu ritsins. Var
svo tekið að vinna að stofnun sam-
bandsins og hefir það nú tekist, þó
enn skorti nokkuð til, að vel sé.
Stærsta skákfélag landsins, Tsfifélag
Reykjavfkur, hefir að þessu eitt efnt
til Skákþings íslands og veitt meistara-
tign. Nú þótti forgöngumönnum þess-
arar sambandshreyfingar sem ekkert
eitt skákfélag f landinu mætti hafa
þann einkarétt, heldur þyrfti slfk
stofnun sem Skákþing íslands að standa
vfðar fótum undir og öll skákfélög
landsins þyrftu að geta átt kost á
þvf að eiga beinan eða óbeinan hlut
f ráðum þeirra þinga. En Taflfélag
Reykjavfkur vildi ekki fallast á þéssa
tilhögun og þótti sem hefðin ein væri
búin að vinna þvf einkarétt til að
standa fyrir Skákþingi íslands og veita
meistaratign. Þó gaf það kost á sam-
komulagi, ef svo yrði kveðið á að
Skákþingið yrði ávalt háð ÍReykjavfk.
Þótti forgöngumönnum hreyfingarinnar
að slikt einræði gæti ekki samrýmst
þeirri hugsjón og tilgangi, er hlaut
að verða leiðarljós ailsherjarsambands
fslenzkra skákmanna. Vildu þeir þvf
ekkt verða við svo óbilgjörnum kröfum
heldur kusu að stofna til sambandsins
á þann bátt að fult jafnrétti yrði trygt
f (yrirkomulagi þess og störfum. Var
svo Skáksamband íslands stofnað af
fimm félögum f von um þið að öll
félög landsins geti bráðlega tekiS