Dagur - 08.04.1926, Blaðsíða 1

DAGUR
ketnur ú( á hverjum flmtu-
degi. Kostar kr. 6.00 árg.
Ojalddagi fyrlr 1. júlí. Inn-
helmtuna annaet, Árnl
Jóhanntíon I Kaupfél. Eyf.
Af greiðslan
er hjá Jrtnl í>. t*6r,
Norðurgötu 3. Talslmi 112.
Uppsögn, bundin við ðramót
sé komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
IX. ár. |
Akureyri, 8. April 1026.
J 15.^116,
.Aukið landnám'.
Bygginga- og landnámssjóöur.
Eftir þvf sem fregnir hermdu, fór
Lloyd Qeorge fyrverandi forsætis-
ráöberra Breta, einskonar herhvatar-
för um England á siöastliönu ári;
ekki tii þess aö fylkja þjóðinni i
nýtt landvinningastrið út á viö,
heldur til landvinninga inn á við
með auknu landnámi. Benti hann á
og færði rök aö þvf, að þjóöinni
væri búinn sýnn ófarnaður vegna
tómlætis hennar á undanfðrnum
öldum um aö rækta landið.
Bretar hafa á sföari öldum gerst
einhver mesta iönaðar- og verzlun-
arþjóö f heimi Lega landsins og
auösuppsprettur hafa leitt til þeirra
atvinnuhátta. En á sfðustu tfmum
hefir komið i Ijós alvarleg veila f
atvinnuskipulagi þeirra. Megingrein
iönaöarframleiöslu þeirra er að veröa
ómagi. Margháttaðar aöstöðubreyt-
ingar hafa leitt til þess, að kolanám-
lð, sem heflr verið einn höfuðat
vinnuvegur þjóöarinnar, er bætt að
borga sig, eins og það nú er rekið.
Framleiðsluverðið er sifeldlega ofan
við fáanlegt söluverð á markaðinum.
Siðustu mánuðina befir atvinnuveg-
inum verið fleytt áfram með beinu
ríkissjóös framlagi. Kolanámumálin
eru stærstu málin, sem nú liggja
fyrir Bretum til úrlausnar.
Það, sem er að gerast i Englandi,
er þetta: Atvinnuvegur, sem hefir
um langt skeið verið hyrningarsteinn
undir atvinnulifi þjóðarinnar, er aö
bila. Við það kemur fram alvarleg
brotalöm. Verkefnið er, að treysta
grunninn að nýju. En við Ieit úr-
lausnarráðanna og rannsókn þess-
ara máia, kemur i Ijós, að engin
atvinnugrein, sem á viögang sinn
og framtið komna undir iðnaöi og
viðskiftum við aörar þjóöir, getur
orðiö reist á traustum grunni. Að-
stöðurnar breytast, lifskröfur og lifn-
aðarbættir er hvorttveggja óstöðugt
eins og hinn reikandi hugur mann-
anna sjálfur. HiO eina, sem
er traust, er móðir jörö, sem
grær á hverju vori.
Þvi verður það, að hver sú þjóð,
sem vanhirðir iand sitt og ræktun
þess, en hleypur eftir uppgripavon-
um og stundarhag, kemst (yrr eöa
sfðar að raun um, að hún hefir vilst
af réttri leið og henni verður refsaö
fyrir afglöpin.
Ástæöur Breta og íslendinga etu
á einn hátt sambærilegar. Bdðar
þjóðir reisa meglnatvinnu sina á öðr-
um grunni en rœktun landsins; Bret-
ar á iðnaði og verslun, fslendingar
á fiskiveiöum.
Kolanám Breta og fiskiveiðar fs-
lendinga er hvorttveggja bygt á
uppgtipum tyrirliggjandi auðœja. Við-
gangur og framtið beggja atvinnu-
veganna er komin undir þvf, að
auöæfin ekki þrjóti og að framleiösl-
an veröi útgengileg vara i viðskift-
um við aðrar þjóðir. Dagur öröug-
leikanna er þegar runninn yfir kola-
námum Breta. Fiskiveiðar íslendinga
biða sfns tima. íslendingar þyrpast
nú úr sveitunum á sfvaxtndi togara-
flota og bæir og borgir risa óðfluga
upp á ströndum landsins. Framtfð
þeirrar nýbygðar er reist á hvikum
grunni. Hún er reist á atttvonum
framtföarinnar og algerlega óvfsurn
viðskiftum viö aörar þjóöir. Á hinn
bóginn blasir við auðn f sumum
sveitum, þar sem einyrkjarnir fá ekki
reist rönd við þeim örðugleikum,
sem atvinnubyltingin skapar, meöan
þverrandi vinnuafl sveitanna getur
ekki oröið bætt upp með aukinni
ræktun landsins og notkun véla. A
þennan hátt siglum við i atvinnu-
málum þann vind, sem fyrr eða sið-
ar getur slegiö i bakseglin. Skiftir
þá miklu ef til afturhvarfs dregur
i atvinnubrögðum landsmanna, að
þjóðin hafi að öðru aö hverfa en
óræktuðum hnjótum og hálfgrónum
moldarþústum.
Snemma á þessu byltingatfmabili
i atvinnusögu þjóðarinnar, hefir skot-
ið upp þeirri frjóu hugsun, aö vcita
einhverju af uppgripaauöæfum sjáv
arins inn i sveitirnar og leggja þau
i sjóð i gróðuriendi Islands. Hugsun
þessi hefir gert vart við sig víðar
en á einum staö * Akveðnust og
skýrust hefir hún komið fram f
frumvörpum þeim, er Jónas Jónsson
5. landskjörinn þingmaöur hefir bor
ið fram á siðustu þingum um
Bygginga- og landnámssjóð. Höfuö-
inntak þeirra frumvarpa er þetta:
Þegar tekjur og eignir manna ná
vissu hámarki skal greíða af þeim
aukaskatt.
Skattur þessi skal renna f sérstak-
* Má benda á sem dæmi að Björn Llndal
hefir varið miklu af sildargróða slnura,
til að rækta og byggja á Svalbarði. Þá
má og benda á stórkostlegar búnaðar-
framkvæmdir Thor jensens á Korpólfs-
stöðum. Munu gerast I landinu fleiri slik
dæmi, þö ekki geti þau orðið hér talin.
an sjóð, er nefnist Bygginga- og
landnámssjóður. Fé sjóösins skal
varið til að greiða vexti þeirra lána
er tekin eru til bygginga á sveita
bæjum og til nýbýlagerðar.
Ástæður fyrir siíkum tillögum eru
i stuttu máli þessar: Sveitirnar hafa
til skamms tíma aliö upp megin-
þorrann af því fólki, sem sjávarút-
vegurinn hefir tekiö i þjónustu sina.
Með vexti bæjanna en sífeldri
hnignun sveita blasir viö sú hætta,
sem hvarvetna er viðurkend, að
þjóðin úrættist og veiklist i bæjun-
um án þess að inn f þá geti runn
iö endurnýjunarstraumar frá hollari
uppvaxtarstöðvum f sveitum lands-
ins. Tiilögurnar miöa til varnar gegn
þessari hættu og til varnar þvi að
sveitunum blœði út í atvinnubyltingu
þeirri, er rú gerist f Iandinu. Með
slíkum tillögum er þess farið á leit
aö sjávarútvegurinn skil nokkru af
þeirri orku sveitanna, sem hefir
gengið til að byggja hann upp og
að þjóöin ieggi, sjáltri sér til ör-
yggis, nokkuð af uppgripagróða i
tryggasta sjóðinn: hina gróandi jðrð.
Um form fyrir slikum tillögum og
framkvæmd þeirra má vitanlega mik-
iö deila eins og um framkvæmd
alira nýmæla- En kjarni þeirra skiftir
mestu máli. Og honum verður ekki
hnekt með réttum rökum. Allir þeir
menn, er skilja nauðsyn nýræktunar
og öflugra sveita, hljóta að styðja
slíkt mál. Einkum ætti það að vera
kærkomið þeim, er beitast fyrir ný-
ræktun og auknu landnámi. Fram-
kvæmd þess nýmælis þarf aö vera
réttlát eigi sföur en þjóðhagsleg.
Fé þaö, er þjóðin á þennan eða
annan hátt leggur fram til ræktun-
arinnar, er raunar ekki annað en
iðgjald hennar eigin liftryggingar.
Það er orkan, sem þjóðin leggur
fram til landnámsins. Peirrl orku á
síðan að belta gegnum félagið >Land-
nám«. sem þarf að standa fótum
undtr í gervöllu landinu. Yfirumsjón
mcð framkvæmdum á að vera i
höndum Búnaðarfélags fslands en
atvinnumálaráðherra hafa æðstu
stjórn.
Aukið landnám er meita þjóð-
nauðsynjamál fslendinga. Sjávarút-
veginum viröist ekki búin sýnileg
hætta af þvl, að veiöi muni þverra,
En landhelgina þarf aö verja örugg-
lega og lcita sifelt að ráðum til
þess að vernda Iff okkar ágætu sjó-
manna. f rekstri sjávarútvegarins
skortir aöallega tvent: hófseml og
Innilegt hjartans þakklæti, vott-
um við öllum þeim, er sýndu hlut-
tekningu i veikindum og við fráfali
Jónlnu Herdlsar Stefánsdóttur frá
Eyjardalsá.
Aðsfandendur.
skipulag. Þegar hvorttveggja er feng-
ið mun hann reynast auðnuvegur
meiri en nú gerist. Jarðræktin er
seintækari en veiðin á miðunum.
Það þarf að leggja þar fram mikla
orku og fjármunii En séu þekking
og framsýni að verki, verður þar
bygður traustastur grunnur undir
hamingju þjóðarinnar. Og framtfðar-
hugsjónin er, að landiö verði al-
grónar, vel hýstar sveitir baK við
fjörugt iðnaðarlíf og glæsilegan
flota.
Úr Skagafirði.
i.
Svo er afkoma okkar bændanna mjög
uudir veðráttunni komin, að oftast
verðnr hún fyrst fyrir, þá er fréttir
skuln sagðar. Og er f þetta sinn ekki
annað en gott eitt af henni að segjft.
Hryna sú, er hófst á jólaföstu snemma,
var hörð að vfsu. Gerði þá haglaust
með öllu, og hross tekin á gjöf. En
úr nýári brá til sunnanáttar. Tók þá
snjó allan úr lágsveitum, og hefir þar
löngum hsldist snjólauit siðan. Þorr-
inn var einmuna góður, oftast iogn og
stillur og frostlftið jafnan. Góan hefir
verið, það sem af er, umhleypinga-
söm nokkuð. Þó eru hagar nógir og
hroai, þau er úti gánga, yfirleitt i &-
gætum holdum. Má því setla, að menn
lé með bezta móti búnir undir, þótt
eitthvað >harðni að og kólni um«.
Oft er bér akfseri gott eftir ey-
lendinu. En ekki þykjast menn muna
eftir glymjandi fseri jafn langiömu
sem nú. Hafa menn oft l&tið 8—12
hestburði á sleða með einum hesti
fyrir, og honum veizt létt að draga.
Er vetraifserið dýrmsetur kostur þeim,
er þess f& notið. Og þeir eru margir.
II.
Sjúkalt hefir verið hér venju frem-
ur i vetur, og margir dáið — einkum
gamalt. fólk. Farsóttir hafa þó engar
gengið, en (araldur hefir nokkur verið