Dagur - 04.11.1926, Page 1

DAGUR
kemur úf á hverjum fimtu-
degi. Kostar kr. 6.0U árg.
Gjalddagi fyrlr 1. júli. Inn-
heimtuna annait, Árnl
jóhannison i Kanpfél, Eyf.
Afg r eiðs1an
er hjá Jónf i>, i>6r,
Norðurgðtu 3. Taliimi 112.
Uppsðgn, bundin við iramót
aé komiu til afgreiðslumanni
fyrir 1. des.
IX. ár.
7
Akureyri, 4. nóvember 1926.
48, blað.
IHérmeð tilkynnist vinum og vandamönnum, að tengdamóðir
mín ástkær, húsfrú Guðný Jónsdóttir, hér í bæ, andaðist að heimili sínu
29. okt. s. 1. — Jarðarförin fer fram, að öllu forfallalausu, þriðjudaginn
9. nóv. og hefst með húskveðju frá heimili hinnar látnu kl. 1 e. h.
Fyrir hönd allra ættingja fjær og nær.
Akureyri 3. nóv. 1926.
Carl F. Schiöth.
Þ>að tilkynnist hér með vinum og vandamönnum, að okkar
hjartkæra eiginkona, systir og ættsystir, Guðrún Guðiaugsdóttir, andaðist
að heimili sínu Litlahvammi 27. október s. 1.
Jarðarför hennar er ákveðið að fari fram, miðvikudaginn 10. nóv. n. k. og
hefst með húskveðju kl. 11 f. m. frá heimili hinnar látnu.
Kristján Helgason. Aðalsteinn Guðlaugsson. Váldemar Porláksson.
í d a g —!*
6. október 1926.
f dag er aldarafmæli guðborins
listamanns. í dag minnist eg, af
hjarta, eins hins tryggasta og hrein-
skilnasta vinar, sem lífið hefir gefið
mér. í dag er aldarafmæli Benedikts
Sveinbjarnarsonar Gröndals.
Eg fer heim að húsinu hans
gamla — sem nú er í eyði —. í
dag er það ekki í eyði. Eg ber að
dyrum og innan skamms eru allar
sorgir og áhyggjur foknar út í veður
og vind; eg sit inni í skrifstofu
Gröndals og hlæ hjartaniega að
einhverju óviðjafnanlegu, sem hann
hefir sagt um leið og eg kom inn
úr dyrunum. Svo leggjum við af
stað, saman, út í víðar veraldir.
Minningar eru misjafnlega skýrar
og varanlegar; hans eru síungar,
óafmáanlegar.
Væri eg íslenzkur bókaútgefandi
skyldi eg gefa út Gröndals-perlur
á þessu hausti, svo að hverju
heimili á landinu gæfist kostur á
að eiga hlutdeild í hinu fegursta og
stærsta, sem aldar-afmælisbarnið gaf
í ljóði. Svo bæði fullorðnir og börn
gætu lesið og lært Tunguna, Nótt,
Huggun, Æskuna (bæði kvæðin),
Hret, Logn, Ljóðheim, Halastjörn-
una, Venus og Freyju. Hvar á að
nema staðar? Pótt eitt sé nefnt er
annað eftir.
»Hér bjuggu faðir og móðir og
mey og mín er þessi fold, hvort
eg lifi eða dey«.
Vissulega er ísiand þitt og þú
þess, Gröndal. En eitt er efst á
blaði í dag, annað á morgun. Hið
sígilda þolir storm og yfirborðsöld-
ur — þolir breytingar og bið. Svo
vanþakklát veröur íslenzk þjóð
naumast að hún gleymi þeim, sem
kvað: »Sæl ertu, tunga, í svanna
munni sungin við íslands jökul-
strönd«. — Peim, sem með
Prometheus og Berlzoni lagði
grundvöll undir Hafís Matthíasar
Jochumssonar, orti Sunnanförina og
Balthazar, skrifaði Heljarslóðaror-
ustu og söng »Hvar ljóma skýin
með hitninfegri sjón«, þegar fólkið
streymdi til Ameríku, — gieymi
Gröndal, sem gaf henni meira af
gleði en nokkurt annað skáid.
* Grein þessi barst blaðinu seinna en
ætlað var,
Nei — Gröndai gleymist ekki
fremur en Jónsmessuhátíð og norð-
urljós; hann er sjálfur »undurljósið«,
eins og hann kallar halastjörnuna,
Er ekki fagurt og átakanlegt, að
honum finst hún vera samborin
systir sín. Svo ólíkur var hann
öðrum, sem hún venjulegum stjörn-
um — svo ólíkur og ógleymanlegur.
Hulda.
Kjördagar.
Reynsla manna fyrsta vetrardag síð-
astliðinn um gervalt Norður- og Aust-
urland ætti að gera þeim ijósa þðrf
breytinga á skipun kjördaga. Nálega
þremur vikum áður en landsmenn
skyldu ganga að kjörborðum, var
vetur að fullu genginn í garð, að vísu
óvenjulega harkalega enda með þeim
ummerkjum, að kaffenni hafði dyngt
niður víða um sveitir landsins, svo að
illfært var fullröskum mönnum, en ó-
fært konum og þeim er teknir eru að
eldast og lýjast. Par á ofan bættist, að
veður var hið versta kjördagsrnorgun-
inn, dimmviðri og stormviðri og horfði
fremur til mannskaðaveðurs en til upp-
birtu. Veðurvonska og ófærð bannaði
því miklum þorra kjósenda gersam-
lega að neyta réttar síns.
Samkvæmt fylstu uppiýsingum, sem
Dagur hefir getað aflað sér um kjör-
sóknina, sóttu til kjörstaða á Norður-
og Austurlandi um 4350 manns, eða
jafnmargir og í Reykjavík einni.
Má þá telja að vel ári fyrir Reykja-
víkurvaldinu, þegar höfuðborgin vegur
salt á kjörþingum móti öllu svœðinu
frá Hrútafjarðará og til Lónsheiðar,
Gæti svo fallið, að allur Norðlendinga-
fjórðungur yrði ekki hálfdrættingur á
móti Reykjavík.
Allir sjá, að þegar veður og aðrar
ástæður banna kjörsókn, kemur ekki í
ljós hinn sanni þjóðarvilji. Og þar sem
almennar kosningar er i öllum Iýð-
frjálsum löndum viðurkend aðferð, til
þess að leita þess vilja, er einsætt að
hlíta þeirri skipun um val kjördaga
og annað það, er að kosningum lýtur,
sem tryggir hverjum manni, svo sem
framast má verða, aðstöðu til kjðr-
sóknar.
Báðir hinir lögskipuðu, íslenzku kjör-
dagar eru óskynsamlega valdir. Liggja
til þess ljós rök frá síðustu tveimur
kosningum. Lægi nær að ætla, að þeitp
málu m væri skipað af erlendu valdi,
gersamlega ókunnugu lýð og lands-
háttum á íslandi, heldur en af iög-
gjafarþingi íslendinga sjálfra. Er því
líkast sem löggjöfunum sé varnað að
beita frumreglum skynsamlegra virmu-
bragða við suma lagasmíð. Parf um
þau lög, er grípa til almennings á
svipaðan hátt og lög uni kosningar,
fyrst að gæta þess, að þau brjóti ekki
bág við atvinnubrögð og árstíðir. En
það gera kosningalögin að því er
snertir val kjördaganna.
Fyrsta dag vetrar geta illviðri og
ófærð bannað mönnum gersamlega
sókn á kjörstaði. Liggja fyrir um það
frá síðasta kjördegi rök, sem ekki
verður hrundið. Gæti jafnvel svo fallið,
að snöggur manndrápsbylur fýrirfæri
fjölda manna. Gegnir það engu viti,
að láta almennan rétt og skyldu manna,
til þess að greiða atkvæði, vera bund-
ið svo miklu erfiði og áhættu.
Fyrsta júlí eru oft að hefjast hinar
mestu sumarannir. Pegar vel lætur í
ári stendur um þær mundir sláttur
fyrir dyrum en rúningur fjár, rekstur
til afrétta, þvottur ullar og kaupstaða-
ferðir kallar alt að um þær mundir.
Liggja fyrir um þetta rök reynslunnar
frá síðasta sumri.
Héraðs og þjóðhátíðasamkomur hafa
á Norður- og Austurlandi jafnan verið
haldnar á tímabilinu frá 17. tii 21.
júní. Hefir val þeirra daga verið bygt
á kunnleik almennings um sína eigin
hagi.
Slíkur kunnleikur virðist hafa horfið
úr höfðum þeirra þin^manna, sem
völdu kjördagana, þegar þeir fóru að
snúast í söium Alþingis.
Hvortveggja kjördagurinn er óhæfi-
legur og ættu báðir að falia úr gildi,
en í stað þeirra ætti að velja einn dag
á tímabilinu frá 17. til 21. júní. Pá
ættu að fara fram kosningar í sveitum.
En ef kaupstöðum og sjávarþorpum
er hentari kjördagur að haustinu, er
það eitt ráð fyrir hendi að láta at-
vinnubrögð og landshætti ráða, og
velja kjördag fyrir sveitabúa á sumr-
um, en kaupstaða- og sjávarþorpsbúa
á hausti. Kjörkassana mætti senda jafn-
hraðan til yfirkjörstjórnar á svipaðan
hátt og nú er gert um landskjörskassa
og geyma unz kosning hefði farið fram
ura alt land. Er til fordænp fyrir slíku
frá Norðurlöndum. S’ðustu kosningar
í Svíþjóð stóðu yfir í mánuð. Var
kjördæmunum gefið vald, til þess að
haga vali kjördaga nokkuð eftir hent-
ugleikum.
Fyrsta vetrardag síðastl. fóru frara
kosningar í þremitr kjördæmum sam-
tímis landskjörinu. Ekki eru sjáanleg
skynsatnleg rök fyrir því, hversvegna
kjósendur eru látnir fara tvær ferðir
til kjörstaðar þar sem ein mætti duga.
Virðist mega haga kosningum á þá
leið, að kjördæmakosningar fari fram
4. hvert ár eins og nú gerist en 8.
hvert ár færi fram kjördæmakosningar
og landskjör samtímis.
Enn gæti kotnið til álita að skifta
kjördæmum í fleiri og smærri kjörsvæði,
en nú tíðkast, eins og áður hefir verið
hreyft á Alþingi.
Pingmönnum um Norður- og Áust-
urland verður ekki, er þeir koma næst