Dagur - 17.11.1926, Blaðsíða 2

100
DAGUR
50. tbi.
fc
Takmark hinnar almennu fræðslu í
landinu er einvörðungu það, að veita
ákveðið magn af fræðslu og kunnáttu.
Ef þar yrði komið við mæli og vog,
myndi slíkt verða látið uti í lfsipund-
um og skeppum. Með reglugerð
Laugaskóla er tekið nýtt sjónarmið.
Honura er ætlað að gripa inn í upp-
. eldisviðleitnina á hentugu aldursskeiði
æskuiýðsiiis. Markmið hans er ekki
einungis það að veita fræðslu heldur
og þroskun. Og eigi er honum ætlað
að þroska einungis skilning og dóm-
greind unglinga, heldur og tilfinningalíf
þeirra trúarlíf, hugsjónir og viljastyrk.
Prófin verða því aðeins hollur og
nauðsynlegur þröskuldur á leið nem-
endanna, en ekki -takmark þeirra og
skólaslitadagurinn á ekki að verða
lokastund í samlífi skólans og nem-
enda, þar sem hurð falli á hæla með
þögn og hverfular minningar að baki,
en enga leið brotna fram undan. Upp-
eldisáhrif hinna almennu skóla í landinu
eru algerlega háð ágæti og víðsýni
skóiastjóra og kennara. Hér er það
gert að æðstu skyldu skólans, að
styðja alhliða þroskun persónuleikans
með lærdómi og ióju, íþróttum og
þrifnaði, sérstakri rækt við hugðarefni
o. s. frv. Þannig er skólanum ætlað
að verða undirbúningur frekari menta
og þroskunar. Hann á að verða for-
salur í lffsins mikla skóla, sem kennir
æskumönnum tök á að beita kröftum
sínum sér til líkaras- og sálarbóta, átta
sig á sérhneigðum, rækja sjálfsmentun
og öðlast aðstöðu til heilla og stórra
átaka.
Og grunntónninn er þjóðleg heim-
ilismenning.
Hin alraenna fræðsla í landinu gerir
ekki ráð fyrir mismunandi þörfum
unglinga á fræðsluskeiði. Hitt eru
alkunn reynslusannindi, að þeir taka
misjafnt við. Fyrir því er vinnubrögð-
um hagað svo búhyggindalega, að
troða sama efni í raismunandi stóra
poka. Ekki er gert ráð fyrir sjálfstæðu
vali eða frumlegri viðleitni nemenda,
eftir því sem þeir eru menn til 'af
guði gerðir, heldur eru allir hneptir í
sama stakk og reknir sama harðspor-
ann og áður hafa troðið fyrri nem-
endur. skólanna allir. Par sem undan-
tekning kann að vera frá þessu, verður
hún fyrir umbótaviðleitni þeirra sem
framkvæma hinar dauðu og ófrjóvæn-
legu reglugerðir skólanna, en ekki
fyrir tilverknað þeirra, sem tóku saman
reglugerðirnar og settu skólakerfi
okkar á laggir. -- Laugaskóli leitast
við að brjóta nýja leið í þessu efni.
Yngri deild veitir almenna undirbún-
ingsfræðslu. í eldri deild er kenslan
miðuð við sjálfstæðan einstaklings-
þroska nemenda. Auk þess sem fræðsl-
unni þar er hagað meira við hæfi
vaknaðra raanna og leitandi, er nem-
endum gert skylt að velja sér aðal-
námsgrein, er þeir leggja á sérstaka
stund og sera ætla má að verði byrj-
unarspor á þeirri leið, sem hneigðir
og hæfileikar myndu velja, ef lífskjör
vildu leyfa. Pannig er leitast við að
gefa mönnum á æskuskeiði langmið
og kenna þeim tök skipulegra vinnu-
bragða í þágu frjórra og nytsamlegra
viðfangsefna.
frumkvaéðið að stofnun Laugaskóla
er vaxið af æskuhugsjónum þingeyskra
ungmenna. Og skólinn er risinn af
grunni fyrir ötullega framgöngu áhuga-
manna og ósmáar fórnir sýslubúa.
Stofnun hans hefir átt í héraðinu
nokkura andspyrnumenn. En mótþró-
inn hefir nálega eingöngu stuðst við
tímabundnar ástæður. Sauðfjárrækt er
fyrir löngu viðurkent nauðsynjamál í
Pingeyjarsýslu. Sýslubúar leggja stund
á fagurt fjárbragð, ullargæði, breiða
bringu, miklar útlögur, sterkan hrygg
o. s. frv. Skólinn er fyrsta, almenn
viðurkenning þeirra á nauðsyn raann-
ræktar. Og munu þeir sýslubúar vera
fáir, sem ekki skilja að hún er höfuð-
nauðsyn lífsins. Og kynslóðir þær,
sem hafa reist skólann, leggja fram-
tíðinni til þessa mannbótastofnun, þar
sem unt á að verða, að styðja vöxt
heilbrigðra sálna í hraustum líkömum.
Auk þeirra skilyrða, sem skólanum
eru með reglugerðinni fengin, til þess
að vinna mönnum sálubót, býr hann
við ástæður, sem eru líklegar til fremd-
ar líkamsrækt og íþróttamenningu,
þegar almennur skilningur og aðrar
ástæður leyfa, að þær verði nýttar til
hlítar.
Ákvæði þau I reglugerðinni, er
gilda um stjórn skólans, eru reist á
sögulegum tildrögum hans og fram-
tíðarætlun. Skólinn er sjálfseignar-
stofnun, en um leið eign héraðsins.
Stjórn hans er valin af sýslustjórninni,
félögum æskumanna héraðsins og brott-
förnum nemendum skólans í Pingeyjar-
sýslum. Pannig er rótum hans brugðið
í framtíðarörlög héraðsins. Skólinn
verður að miklu leyti það, sem hér-
aðið verður. Hann verður svipmót af
menningu þess.
Enn er ótalið merkilegt atriði er
skólann varðar og framtíð hans. En
það er stofnun og starfsáætlun »Nem-
endasambands Laugaskóla«. Pegar á
fyrsta ári skólans bundust nemendur
hans samtökum, um að »efla gengi
Laugaskóla«, »að auka skilning og á-
huga á íslenzkri alþýðumenningu« og
»að sameina eldri og yngri nemendur
og kennara um þessi og önnur áhuga-
mál«. Petta samband gefur út Ársrit.
Gegnum þessa stofnun og ritið á
skólinn að geta haldið nokkrum tengsl-
um við nemendur sína, eftir brottför
þeirra. Pær verða farvegur áhrifa hans.
Sambandið á að verða einskonar
skjaldborg skólans og þeirrar hugsjón-
ar, sem hann er risin af og sem hann
á að þjóna, — mannbótahugsjóninni.
Og allsherjarmót Nemendasambandsins
verða einskonar eldsókn inn í land
æskuhugsjónanna og endurfundir við
frumlindir kærra minninga.
Enn er ýmislegt ótalið í háttum
skólans um skólastjórn, kensluhögun
og heimilisbrag, sem er nýtt og frum-
legt og horfir til bóta í lýðfræðslu og
uppeldisraálum, eins og til dæmis að
taka skylda nemenda, karla jafnt og
kvenna, að ræsta og prýða híbýli sín.
Pessháttar er, eins og starf skólans alt,
á frumskeiði, en með þeim brag, að
vonir eru miklar um að með stofnun
skólans og með reglugerð hans hafi
giftusamlega til tekist um val þeirrar
stefnu, sem mörkuð hefír verið á
fruralegan og eftirtektarverðan hátt.
(Meira).
Oddeyrarsalan.
Hneykslanleg framkoma bæjar-
fulltrúa.
(Framh.)
Vöggur danski.
Fyrir nokkrum árum bar svo til, að
erlendur ágangsmaður flutti inn í land-
ið útlenda verkamenn leyfislaust og
tilkynti ekki komu þeirra á skrifstofu
lögreglustjóra. Hvorttveggja var ský-
laust brot á íslenzkum lögum. For-
mælendur íslenzks málstaðar gegn er-
lendum ágangi og virðingarleysi fyrir
þjóð og landi kærðu yfir framferði
hans. Þá hófst hin nafntogaða Krossa-
nesreið. Viðkomandi lögreglustjóri og
sjálfur atvinnumálaráðherra íslands
gerðu ofdirfskumanninum heimsókn,
gerðustgestir hans og báðu hanri að gera
þetta ekki aftur. Maðurinn lofaði því.
Slíkar urðu afleiðingar lagabrotanna í
það sinn! Síðan héldu valdsmennirnir
heim hálfsligaðir af umhyggju fyrir
velferð og lagavernd íslendinga. En
hinn erlendi ágangsmaður drap titlinga
framan í verkamenn sína, benti á eftir
valdsmönnunum og sagði: »Nú eru
allar tegundir af íslenzkum yfirvöldum
búnar að heimsækja mig nema kong-
urinn.«
Honum fór eigi ósvipað hinum
danska sveinstaula, sem hefir verið hér
uppi til samningagerða fyrir hönd
Diskonto- og Revisionsbankans og
söluráðstafana á eignutn H. S. I. V.
H. Vestergaard. Pegar hin harðorða
tillaga og brottflutningsáskorun fjöl-
menns borgarafundar á Akureyri fékk
17 atkvæðum færri með en móti, klapp-
aði hann lof í lófa.
En hafði hann ástæðu til að hreyk-
jast?
Ástæður hans til að vera ánægður
yfir aðstöðu sinni verður kunn af eft-
irfarandi greinum:
1. Hann hafði selt í mesta pukri
og án þess að auglýsa til sölu stór-
kostlega miklar eignir gjaldþrotabús.
Hann hafði bægt keppinautum frá með
brögðum. Mun slíkt vera óvenjuleg
meðferð á fé, sem lýtur sömu lögum
og fé ómyndugra, þar sem hinir réttu
eigendur eru sviftir umráðum og ráð-
stöfunarrétti.
2. Hann hafði lofað Ragnari Ólafs-
syní því að þegja um kaupin um ó-
ákveðinn tíma, með þeim afleiðingum,
að koma sjálfur fram sera óheilinda-
maður gagnvart öðrum samningsað-
ilum.
3. Hann hafði smánað bæjarstjórn-
ina og bæjarfélagið með því fyrst að
virða ekki bæinn þess að bjóða hon-
um að gera tilboð um kaup á eigin
grunni. Síðan með því að hafa bæjar-
stjórnina að ginningarfífli. Og í þriðja
lagi með því að krefjast afsökunar-
beiðni af bæjarstjóranum fyrir að hann
sneri sér til bankans sjálfs, vitandi það,
að hann hafði sjálfur beitt ítrekuðum
óheilindum gagnvart bæjarstjóra.
4. Loks höfðu ýmsir af mætustu
borgurum bæjarins veitt honum þung-
ar átölur á borgarafundi og 91 af
atkvæðisbærum mönnum skoruðu á
hann að hypja sig brott úr bænum.
Ágreiningurinn um tillöguna var ris-
inn af mismunandi skoðun manna á
brottfararáskorun en ekki af því að
eigi þætti hverjum borgara maklegt, að
veita honum átölur.
Pað mátti því segja um herra
Vestergaard eins og sagt var áður um
annan mann »að litlu verður Vöggur
feginn*. Hann klappaði fagnandi yfir
úrslitum síns máls á borgarafundinum.
En för hans hingað og framkoma er
hvorttveggja ófrægileg. Hann hefir
smánað Akureyrarbæ, fyrirgert trausti
manna, bakað sér megna óvild og
komið fram umbjóðendum sínum og
þjóð sinni til minkunar.
Margur hefir átt að fagna betra
hlutskifti.
Aðstaða bæjarstjórnar.
Hið fyrsta, sem Ragnar Ólafsson lét
til sín heyra um þetta naál, var þung
ásökun í garð bæjarstjórnarinnar og
bæjarstjórans fyrir andvaraleysi og ó-
dugnað um að ná fyrir bæjarins hönd
kaupum á Oddeyrinni. Og þeir menn,
er svo djarfir gerast, að mæla bót
aðförum seljanda og kaupanda, halda
á lofti þessari sömu ásökun eins og
meginorsök þess, að kaupin tókust
eins og raun er á orðin. En þeir rök-
vísu menn, Ragnar Ólafsson og hans
fylgifiskar, gæta þess ekki að megin-
þungi ásökunarinnar kemur niður á
Ragnari sjálfum. Ef bæjarstjórnin er
vítaverð fyrir það sem hún lét ógert
til þess að ná kaupunum, þá er Ragn-
ar sem bæjarfulltrúi stórum vítaverðari
fyrir það, sem hann lét aðgert til þess
að hamla þvi, að bærinn næði kaup-
unum.
(Framhald á 4. síðu.)
Nokkur rit.
Nýju skólaljóðin. Nýlega er út
komið hefti af »Nýjum skólaljóðum«
og hafa þeir Benedikt Björnsson skóla-
stjóri og Egill Þórláksson kennari í
Húsavík tekið saman úrval ljóða og
annast um útgáfu heftis þessa. Er því
ætlað að vera fyrra hefti eða fyrsta ef
fleiri koma. Verður þá hefti það, er
Jónas frá Hriflu gaf út árið 1924, annað
í röðinni. Vali og niðurskipun Ijóð-
anna er í þessu hefti hagað nokkuð á
aðra leið, en í öðru hefti. Höfundum
er raðað eftir aldri, hverjum þeirra
gerð full skil á samfeldan hátt, létt-
ustu kvæðum hvers um sig skipað
fyrst, svo að höfundar verði börnum
og unglingum síður ofurefli við fyrstu
kynningu. Loks er vali hagað nokkuð
með það fyrir augum að ljóðin verði
notuð í sambandi við aðrar náms-
greinir. — Jónas Hallgrímsson skipar
öndvegi í þessu safni, enda mun hann
lengi verða höfuðskáld íslenzkrar æsku
og bernsku. Steingr. Thorsteinsson,
Matth. Jochumsson, Porst. Erlingsson
og Guðtn. Guðmundsson ganga næstir.
Nokkuð er felt úr kvæðum sumstaðar
en þó minna en í öðru hefti. Leitast
hefir verið við að haga vali og niður-
skipun ljóðanna í báðum þessum heft-
um í samsvörun við þroskun barna